پوشک‌گیری کودکان فرایندی است که نیاز به کسب مهارت دارد. مهارتی که کودک را می‌تواند از بسیاری از آسیب‌ها دور نگه دارد.
خداوند پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد. ازاین‌رو اسلام به مسئله‌ی بهداشت فردی اهمیت بسیاری داده است. همچنین برای بهداشت نوزادان و کودکان به والدین دستورات و توصیه‌هایی نموده است. پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله می‌فرماید: «اِغْسِلُوا صِبْيَانَكُمْ مِنَ اَلْغَمَرِ فَإِنَّ اَلشَّيْطَانَ يَشَمُّ اَلْغَمَرَ فَيَفْزَعُ اَلصَّبِيُّ فِي رُقَادِهِ وَ يَتَأَذَّى بِهَا اَلْكَاتِبَانِ»؛[1] «کودکانتان را از آلودگی بشویید زیرا شیطان آلودگی را می‌بوید و موجب ترس کودک در خواب و نیز آزار فرشتگان همراه کودک می‌شود» .
امروزه والدین برای پاکیزه ماندن خانه و وسایل منزل از ادرار و مدفوع نوزادان آنها را پوشک می‌گیرند؛ تا هنگامی‌که آنها توانایی کنترل دفع خود را پیدا کنند. برخی از والدین در تشخیص این زمان و چگونگی گذراندن این مرحله مهم زندگی کودک، مهارت کافی را ندارند و باعث بروز مشکلات و آسیب‌هایی در روح و روان خود و فرزندشان می‌شوند. در این مقاله سعی خواهیم نمود تا این مهارت را به والدین بیاموزیم.
نشانه‌ها
بهترین زمان برای پوشک‌گیری کودک، سن دو تا چهارسالگی است. توجه داشته باشید که نیازی به عجله در این موضوع نیست و تا پایان چهارسالگی فرصت باقی است. در این دو سالی که برای پوشک‌گیری کودک فرصت هست، لازم است به نشانه‌ها توجه شود تا بهترین زمان برای جداسازی پوشک از کودک انتخاب شود. به‌عنوان نمونه اگر نشانه‌های زیر در کودکتان وجود داشت، می‌توانید برای این کار اقدام نمایید:
1. کودک با بودن پوشک اذیت است و می‌خواهد آن را از خود جدا کند.
2. معمولاً شب تا صبح که می‌خوابد، پوشکش خشک است.
3. بیرون از خانه دستشویی نمی‌کند؛ یعنی به مدتی طولانی می‌تواند دفعش را کنترل نماید.
اگر نشانه‌ها در رفتار کودک نمایان نباشد، برای اقدام به پوشک‌گیری زود است.
مراحل پوشک‌گیری
1. با مهربانی از کودک خواسته شود، هر وقت در پوشکش دفع نمود، به والدینش اطلاع بدهد. صرف اطلاع دادن او برای شروع دفع و اتمام آن در این مرحله کافی است.
2. بعد از مدتی از کودک خواسته شود، هر زمان که نیاز به دفع دارد، به والدینش بگوید تا آنها او را به توالت ببرند و آنجا پوشکش را باز کنند تا او کارش را انجام دهد.
3. اگر فرزند دو مرحله‌ی قبل را به‌خوبی انجام داد، نوبت مرحله‌ی آخر، یعنی پوشک‌گیری به‌صورت دائم است. به یقین ممکن است کودک چند باری اختیار خود را نداشته باشد؛ اما نگرانی لازم نیست، او به‌زودی مهارت کنترل خود را به دست می‌آورد.
نکات مهم
1. زمان پوشک‌گیری به‌گونه‌ای تنظیم شود که هرگز زمان انتخابی برای پوشک‌گیری دوتا نشود. در ایامی اقدام به این کار شود که رفت‌وآمد کمتری با دیگران می‌شود. همچنین فرصت و حوصله کافی برای خرابکاری‌های کودک وجود داشته باشد و تمام مشکلات این کار پذیرفته‌شده باشد.
بعد از پایان فرآیند پوشک‌گیری، فرش‌ها شسته می‌شود؛ و برای نمازخواندن نیز چون مکان آن معین و مشخص نیست، اشکالی وجود ندارد.
2. هیچ کودکی با کودک دیگر حتی با خواهران و برادرانش برای شروع فرایند پوشک‌گیری و اتمام آن مقایسه نشود.
3. تذکر دائم به کودک مانند دستشویی نداری؟ دستشویی داشتی به من بگو! ممنوع است؛ زیرا کودک خودش باید وقت مناسب را پیدا کند و والدین در صورت نیاز فقط به او کمک می‌کنند.
4. تنبیه، تهدید، سرزنش، تحقیر و کتک زدن کودک به دلیل اطلاع ندادن، دفع و خرابکاری در خانه راه چاره نیست؛ زیرا می‌تواند پوشک‌گیری را تا چندین مدت به تأخیر بیندازد.
دراین‌باره به روش برخورد رسول خدا صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله در هنگامی‌که کودک خردسالی را براى دعا یا نام‌گذاری به حضور آن حضرت آوردند، دقت نماید. حضرت براى احترام به بستگان نوزاد، او را با آغوش بازمی‌گرفت و در دامن خود می‌گذارد. گاهى اتفاق مىافتاد که کودک در دامن پیغمبر صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله ادرار می‌کرد. کسانى که ناظر بودند به روى کودک فریاد می‌زدند، تندى می‌کردند تا او را از این کار بازدارند. نبى اکرم صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله آنان را از این برخورد منع می‌نمود و می‌فرمود: «با تندى و خشونت از ادرار کودک جلوگیرى نکنید»، سپس کودک را آزاد می‌گذارد تا کارش را تمام کند. زمانی که دعا یا نام‌گذاری تمام می‌شد، بستگان کودکان با خوشحالی، کودک خود را می‌گرفتند و کمترین آزردگى و ملامت خاطر، در چهره‌ی پیامبر صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله از ادرار کودک احساس نمی‌کردند. زمانی که آنان می‌رفتند، رسول خدا صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله لباس خود را می‌شست.[2]
پی‌نوشت:
[1]. ابن‌بابویه، عيون أخبارالرضا علیه‌السلام، قم، مسجد مقدس جمکران،1389 ش، ج2، ص۶۹.
[2]. «وَ كَانَ صَلَّى‌اللَّهُ‌عَلَيْهِ‌وَ‌آلِهِ يُؤْتَى بِالصَّبِيِّ اَلصَّغِيرِ لِيَدْعُوَ لَهُ بِالْبَرَكَةِ أَوْ يُسَمِّيَهُ فَيَأْخُذُهُ ... فَيَدَعُهُ حَتَّى يَقْضِيَ بَوْلَهُ ثُمَّ يَفْرُغُ لَهُ مِنْ دُعَائِهِ أَوْ تَسْمِيَتِهِ وَ يَبْلُغُ سُرُورُ أَهْلِهِ فِيهِ وَ لاَ يَرَوْنَ أَنَّهُ يَتَأَذَّى بِبَوْلِ صَبِيِّهِمْ فَإِذَا اِنْصَرَفُوا غَسَلَ ثَوْبَهُ بَعْدُ». مجلسی، بحارالأنوار، ج۱۶، ص۲۴۰.