در مهاجرت به کشور دیگر علاوه بر نکات مثبت، باید به پیامدهای منفی آن مانند استرس فرهنگی، ترس از طرد شدن، ترس از تنهایی و کاهش عزت نفس نیز توجه نمود.
مهاجرت | قدمت مهاجرت به تاریخ زندگی انسان بازگشت دارد. از دیرباز انسان‌ها برای رفع نیازهای ضروری خود مهاجرت می‌کردند. امروزه مهاجرت به معنای نقل‌مکان به یک کشور دیگر و زندگی در آنجا است که گردشگران و بازدیدکنندگان را شامل نمی‌شود.
هدف اصلی از این مهاجرت، سکونت و اقامت در کشور مقصد، به‌ویژه اقامت دائم و اخذ شهروندی آن کشور و همچنین اشتغال به کار به‌عنوان کارگر مهاجر یا به‌طور موقت به‌عنوان کارگر خارجی است.[1] معمولاً مردم برای تشکیل آینده‌ای بهتر و فرار از مشکلات موجود در کشور خود مانند وضعیت نامناسب اقتصادی، فقر، مسائل سیاسی، امنیتی، جنگ و... تصمیم به مهاجرت می‌گیرند.
پیامدهای مهاجرت
همان‌گونه که اشاره شد، افراد با در نظر گرفتن جنبه‌های مثبت به مهاجرت فکر می‌کنند؛ اما مهاجرت پیامدهای روان‌شناختی منفی نیز دارد. توجه نکردن به پیامدهای منفی می‌تواند باعث ایجاد اختلالات افسردگی، ترس، اضطراب و استرس در اشخاص شود. در ادامه نگاهی گذرا به برخی از پیامدهای منفی مهاجرت خواهیم داشت.
1. استرس
استرس یا شوک فرهنگی، در فرآیند ادغام در جامعه جدید به وجود می‌آید؛[2] هرچه فرهنگ جامعه میزبان با شرایط زندگی در جامعۀ گذشته متفاوت باشد، پیامدهای شوک فرهنگی نیز بیشتر می‌شود. همچنین اثرات منفی تغییر فرهنگ در مهاجرت به کشورهایی با فرهنگ مشابه نیز وجود دارد. استرس مهاجرت، کودکان و نوجوانان را نیز در برمی‌گیرد. اوایل مهاجرت، امکان دوست‌یابی برای دانش آموزان بسیار کم است و زبان آن‌ها به‌خوبی زبان هم‌کلاسی‌هایشان نیست. درنتیجه؛ صحبت کردن و یا پرسیدن سؤال برای آن‌ها سخت است و باعث استرس و اضطرابشان می‌شود.
2. ترس از تنهایی و طرد شدن
امام على عليه‌السلام می‌فرماید: «لَيْسَ بَلَدٌ بِأَحَقَّ بِكَ مِنْ بَلَدٍ خَيْرُ اَلْبِلاَدِ مَا حَمَلَكَ»؛[3] «برای تو شهرى از شهر ديگر سزاوارتر و شايسته‌تر نيست، بهترين شهرها آن است كه تو را پذيرا باشد و در آن آسوده باشى».
پذیرش رفتاری مهاجر توسط مردم و حاکمیت بسیار اهمیت دارد. ایجاد سرخوردگی به دلیل عدم‌حمایت اجتماعی، ترس از پذیرفته نشدن در جامعۀ میزبان، ترس برخواسته از شهروند درجه‌دو بودن از نگاه مردم کشور میزبان و احساس تنهایی بعد از مهاجرت، موارد دیگری از پیامدهای منفی مهاجرت هستند.
3. عزت‌نفس
یکی از دلایل اساسی مهاجرت، تأمین حس عزت‌طلبی است. برخی افراد تصور می‌کنند به‌اندازۀ توانمندی‌ها و دانش خود مورد تقدیر واقع نشده‌اند اما در کشوری دیگر برای این‌چنین افراد احترام زیادی قائل هستند. لازم است این افراد به تبعیض اجتماعی و تحقیر شدن توسط شهروندان کشور میزبان که ممکن است پیش بیاید نیز توجه کنند. به تحقیق زیر پیرامون عزت‌نفس مهاجران سیاه‌پوست توجه نمایید.
فیلیپ رایس می‌نویسد: «مسائل نژادی عزت‌نفس در میان سیاه‌پوستان افزایش‌یافته است. این امر تا حدودی نتیجه کسب حقوق مدنی و جنبش بیداری سیاه‌پوستان است که سبب تقویت غرور نـژادی در آنـان شـده است. مطالعه‌ای که بر روی دانش آموزان سیاه‌پوست و سفیدپوست انجام شد، نشان داد که عزت‌نفس دانش آموزان سیاه‌پوست از دانش آموزان سفیدپوست بسیار بالاتر بود. البته، هرگاه سیاه‌پوستان در تماس با سفیدپوستان متعصب قرار می‌گیرند، عزت‌نفسشان کاهش می‌یابد... این یافته‌ها به تأثیر عامل مهمی در عزت نفس اشاره دارد و آن سازگاری اجتماعی در تکوین خودپنداره‌ی بالا در نوجوانان است. نوجوانانی که در حفظ روابط نزدیک دوستانه و کسب پذیرش گروه با دشواری مواجه‌اند، علائم خودپنداره‌ی پایین را نشان می‌دهند».[4]
عزت‌نفس پایین زمینۀ بسیاری از بیمارهای روانی و رفتاری است. احتمال اینکه افراد به دلیل عزت‌نفس پایین به انجام رفتارهای هنجارشکنانه، آسیب به خود و دیگران روی بیاورند، بیشتر است. امام هادی علیه‌السلام دراین‌باره می‌فرماید: «مَنْ هَانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ فَلاَ تَأْمَنْ شَرَّهُ»؛[5] «كسى كه براى خود ارزشى قائل نباشد از شرش مطمئن نباش».
پی‌نوشت:
[1]. کارت سبز، مهاجرت، https://b2n.ir/d09517.
[2]. ویکی‌پدیا، شوک فرهنگی، https://b2n.ir/f18849.
[3]. سید رضی، نهج‌البلاغه، حكمت 442.
[4]. فیلیپ رایس، رشد انسان، روانشناسی رشد از تولد تا مرگ، نشر ارجمند، 1390، ص 366.
[5]. مجلسی، بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۳۶۵.