گاهی عواملی همچون رفتار شتابزده و عجولانه، نگاه تک‌بعدی به مشکلات و مسائل زندگی، سیاه‌نمایی و فاجعه‌انگاری، زمینه‌ساز ناامیدی در زندگی می‌شود.
ناامیدی، سمی مرگبار در زندگی
انسان به امید زنده است و با امید حرکت و تلاش می‌کند. امید، موتور پیشران انسان برای عبور از سختی‌های زندگی است. امید، همچون خورشیدی تابنده، انسان را از تاریکی‌های غبار زندگی عبور، و ساحل آرامش را پیش روی او قرار می‌دهد. در مقابل، با توجه به جایگاه و اهمیت امید در پویایی یک جامعه، از دیرباز جبهه استکباری کوشیده است با شیوه‌های مختلفی سرمایه اجتماعی ایران عزیز را به این بیماری مهلک مبتلا کند و نوعی خمودگی و دلمردگی را در بدنه اجتماعی کشور شیوع دهد .
راهکارهایی برای نجات از ناامیدی
برای نجات از این بیماری دهشتناک و فرار از دام ناامیدی، راهکارهایی را می‌توان مورد توجه قرار داد:
1. سیاه‌نمایی و فاجعه‌انگاری ممنوع!
از عوامل تشدیدکننده ناامیدی، سیاه‌نمایی و فاجعه‌سازی است. انسان در مواجه با مشکل، به هراندازه آن را بزرگ تصور کند، انگیزه کمتری برای مقابله و ایستادگی در برابر آن خواهد داشت؛ برای مثال اگر توان و قدرت خود را نادیده گیرد و تصور سیاه و فاجعه‌باری از قدرت و داشته‌های خود داشته باشد، هیچ‌گاه انگیزه‌ای برای حل مسئله در خود مشاهده نخواهد کرد. ازاین‌رو خداوند متعال انسان را ازبزرگنمایی یک رخداد بر حذر می‌دارد و او را متوجه توان خود می‌کند: «وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»؛[1] «و اگر مؤمنيد، سستى مكنيد و غمگين مشويد، كه شما برتريد».
2. يك‌سونگری ممنوع!
از دیگر عوامل تشدیدکننده ناامیدی و یأس در زندگی، یک‌سونگری و نگاه تک‌بعدی به مسائل است. در واقع برخی از افراد چون مسئله پیش روی خود را تنها از یک زاویه خاص بررسی می‌کنند، اگر به پاسخ نرسند، ناامید می‌شوند. ازاین‌رو برای نجات از این رویه، به این دسته از افراد توصیه می‌شود که نگاه مکعبی به ریدادهای زندگی داشته باشند؛ یعنی یک مسئله یا مشکل را همچون یک مکعب فرض کنند و همانند مکعب که شش ضلع دارد، از شش جهت به آن بنگرند تا بهتر بتوانند حقیقت را کشف نمایند.
نگاه مکعبی موجب می‌شود افراد، مسئله پیش روی خود را از زوایای مختلفی بررسی کنند. شاید بهترین روایتی که شاهد بر این نگاه مکعبی باشد روایت امیرالمومنین علی علیه‌السلام است: «اطْلُبْ لِاخیک عُذراً فَانْ لَمْ تَجِدْ لَهُ عُذراً فَالَتمِسْ لَهُ عُذْراً»؛[2] «برای کار برادرت بهانه‌ای بتراش و اگر یافت نشد، در جستجوی آن باش».
3. پرهیز از شتابزدگی و رفتار هیجانی
شتابزدگی در زندگی موجب می‌شود انسان رفتار منطقی و هوشمندانه از خود نشان ندهد و چه‌بسا موجب ناکامی و سرخوردگی در رسیدن به پاسخ مطلوب گردد و ناامیدی و پشیمانی را برای خود به دنبال آورد.
برای در امان ماندن از تبعات شوم رفتار هیجانی و گرفتار نشدن در دام ناامیدی توصیه می‌شود تصمیم‌گیری در چارچوب تدبیر، درایت، صبر و حوصله اتفاق بیفتد. در منابع روایی، سه راهکار طلایی برای نجات از پشیمانی نقل شده که یکی از آنها پرهیز از شتابزدگی است؛ چنان‌که امام علی علیه‌السلام می‌فرماید: «ثَلَاثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ لَمْ يَنْدَمْ تَرْكُ الْعَجَلَةِ وَ الْمَشُورَةُ وَ التَّوَكُّلُ عِنْدَ الْعَزْمِ عَلَى اللهِ عَزَّ وَ جَل»؛[3] «سه چيز است كه هركس آن را مراعات كند، پشميان نگردد: اجتناب از عجله، مشورت كردن و توكل بر خدا در هنگام تصميم‌گيری».
جمع‌بندی
گاهی اوقات فاکتورهایی همچون رفتار شتابزده و عجولانه، نگاه تک‌بعدی به مشکلات و مسائل زندگی، سیاه‌نمایی و فاجعه‌انگاری مسائل زندگی، زمینه‌ساز ناامیدی در زندگی می‌شود.
پی‌نوشت:
[1]. آل عمران: 139.
[2]. عیون الحکم، ج۱، ص۸۶.
[3]. كشف الغمة، ج۲، ص۳۴۹.