امیدواری و توکل به خداوند، گامی در جهت افزایش میل به زندگی، و تأثیر آن بر سلامت روان انسان است.
تأثیر امیدواری | گاهی به علت ضعف ایمان و نداشتن مهارت‌های لازم در مواجهه با ناملایمات، ناامیدی بر انسان غلبه پیدا می‌کند و باعث ایجاد اختلالات روانی (چون اضطراب و افسردگی) می‌شود. ازاین‌رو آموزش مهارت‌های مدیریت بحران به همراه معنویت‌درمانی هنگام مواجهه با حوادث و مشکلات می‌تواند به کاهش قابل‌ملاحظه‌ای از میزان اضطراب، استرس و افسردگی در فرد بینجامد.
خداوند متعال در قرآن کریم راهکارهایی را برای این موضوع ارائه داده است؛ برای مثال درباره نحوه برخورد با احساس نومیدی، از عوامل ایجاد افسردگی در انسان، می‌فرماید: «مؤمنان کسانی هستند که هرگاه مصیبتی به آنان برسد متوجه خداوند شده، می‌گویند: "انا لله و انا الیه راجعون" (در حقیقت ما از خداییم و به‌سوی او بازمی‌گردیم)».[1] همچنین انسان‌ها را از ناامیدی بر حذر می‌دارد و می‌فرماید: «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»؛[2] «بگو: ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است».
طبق بیان این آیات و آیات مشابه دیگر، انسان می‌تواند هنگام مواجهه با مشکلات و حوادث، به خداوند متعال پناه ببرد و به او توکل کند و با مدیریت پیامدهای منفی حاصل از بحران، آنها را به فرصت و امید تبدیل نماید.
درواقع خداوند متعال با بیان این دستورالعمل، انسان مصیبت‌زده را از افتادن به ورطۀ اضطراب و افسردگی نجات، و نیز چنین او را دلداری می‌دهد: «أَلَا بِذِکرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛[3] «آگاه باش كه با ياد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد». بنابراین تنها راه جلوگیری از ناامیدی، پناه بردن به وجود مقدس خداوندی است که منبع و منشأ آرامش و خیر است.
این ایمان به وجود و اراده خداوند است که به بشر هویت و امید می‌بخشد. اگر فردی منبع این فیض را نشناسد یا به او باور نداشته باشد، در بحران‌های مختلف زندگی دچار بی‌هویتی و پوچ‌گرایی می‌شود. در مقابل، اگر شخصی به نیرویی فراتر از ماده معتقد باشد، هیچ‌گاه از دست دادن چیزی از امور دنیوی، او را ناامید، افسرده و غمگین نمی‌کند؛ چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید: «وَلَا تَیأَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا ییأَسُ مِن رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکافِرُونَ»؛[3] «و از رحمت خدا ناامید نشوید؛ [چرا]که جز گروه کافران، [کسی] از رحمت خدا ناامید نمی‌شود».
بنابراین تقویت ایمان، توکل به خداوند و داشتن زندگی هدفمند باعث شکوفایی نور امیدواری در وجود انسان می‌شود و او را از ابتلای به اختلالات روانی (مانند اضطراب و افسردگی) بازمی‌دارد.
پی‌نوشت:
[1]. بقره: ۱۵۶.
[2]. زمر: 53.
[3]. رعد: 28.
[4]. یوسف: 87.