روزه تمرینی برای رعایت اصول اخلاق در موقعیت‌های مخلتف در زندگی است. کنترل هوای نفس، بردباری، حفظ زبان از گناه و... تنها بخشی از آثار این عبادت مهم است.
ماه مبارک رمضان، ماه اخلاق است. انسان مومن از طرفی با روزه و دوری از خوردن و آشامیدن با خواسته‌های نفسانی مبارزه می‌کند و از طرفی با رعایت آداب، اخلاق حسنه را تمرین می‌کند.
در روایتی از امام صادق علیه‌السلام آمده است که :«إِذَا صَامَ أَحَدُكُمُ الثَّلَاثَةَ الْأَيَّامِ مِنَ الشَّهْرِ فَلَا يُجَادِلَنَّ أَحَداً وَ لَا يَجْهَلْ وَ لَا يُسْرِعْ إِلَى الْحَلْفِ وَ الْأَيْمَانِ بِاللَّهِ فَإِنْ جَهِلَ عَلَيْهِ أَحَدٌ فَلْيَتَحَمَّل»؛[1] «هرگاهی یکی از شما سه روز از یک ماه را روزه گرفت، پس با هیچ کس مجادله نکند، از سر نادانی کار انجام ندهد، و شتاب نکند در سوگند و قسم خوردن به نام خدا، پس اگر کسی با او برخود جاهلانه کرد صبوری پیشه کند».
با آنکه آستانه تحمل شخص روزه‌دار به دلیل فشار گرسنگی و تشنگی کاهش می‌یابد، تقویت روحیه ایمان و تسلط بر نفس باعث می‌شود انسان توفیق بیشتری در کنترل خود داشته باشد. شاید به همین جهت باشد که در روایت فوق حضرت برخورد صبورانه را از آداب روزه‌داری معرفی می‌کنند.
در روایت دیگری از ایشان می‌خوانیم: «إِنَّ الصِّيَامَ لَيْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَحْدَهُ إِنَّ مَرْيَمَ علیهاالسلام قَالَتْ إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً أَيْ صَمْتاً فَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ وَ غُضُّوا أَبْصَارَكُمْ وَ لَا تَحَاسَدُوا وَ لَا تَنَازَعُوا فَإِنَّ الْحَسَدَ يَأْكُلُ الْإِيمَانَ كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ»؛[2] «روزه، تنها دست‌کشیدن از طعام و آشامیدنی نیست. حضرت مریم فرمود: «من برای خداوند رحمان روزه ای نذر کرده‌ام» یعنی روزه سکوت، پس زبان‌ها را نگهدارید، چشم‌ها را فرو خوابانید (به نامحرم نگاه نکنید) حسد نورزید، و نزاع نکنید که حسد ایمان را می‌خورد چنان‌که آتش هیزم را [نابود می‌کند]».
حاصل آنکه انسان روزه دار با رعایت این آداب به قله‌های سعادت نزدیک شده و روح اخلاق را در جامعه می‌دمد.
پی‌نوشت:
[1]. كلينى، محمد بن يعقوب، الکافی، چاپ چهارم، دارالكتب الإسلامية، 1403ق، ج4، ص88.
[2]. همان، ج4، ص89.