گریه تمام جهان بر اباعبدالله الحسین علیه‌السلام مطلبی است که توسط دلایل دینی ثابت می‌شود و نمی‌توان به بهانه عدم توانایی درک عقل، این مسائل و موارد مشابه آن را انکار کرد.
در آیات و روایات مطالبی وجود دارند که با عقل عرفی و عمومی انسان‌ها قابل‌درک و فهم نیست. بنا بر آیات قرآن، آسمان و زمین و تمام ذرات جهان دارای شعور هستند و تسبیح خداوند را می‌گویند[1] و به دستور خداوند و با انتخاب مطیعانه خودشان درحرکت هستند.[2] در قرآن کریم حتی به گریه آسمان و زمین اشاره‌شده است، پس‌ازاینکه خداوند متعال از سرنوشت شوم فرعونیان خبر می‌دهد می‌فرماید: «فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ وَمَا كَانُوا مُنْظَرِينَ»؛[3] «پس آسمان و زمين بر آنان گریه نکرد و مهلتی به ایشان داده نشد». شاید بتوان از این آیه شریفه برداشت کرد که آسمان و زمین توان گریستن دارند، اما برای سرنوشت انسان‌های متکبر و تباه، غمی به سراغشان نمی‌رود.
درباره شهادت حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام روایات متعددی وجود دارند که از گریستن تمام موجودات عالَم حتی ماهیان دریا، خورشید و ماه، برای این سوگ عظیم خبر می‌دهند. برخی شبهه افکنان به‌صرف بعید دانستن این مطالب، زبان به تمسخر می‌گشایند، درحالی‌که این مسائل به‌هیچ‌وجه غیرممکن و بعید نیستند. درباره این سبک آیات و روایات که از حیطه درک عقل عادی بشر خارج هستند، زیباست به چند نکته توجه شود:
1. تسبیح، گریه، غم و شادی هر موجودی به‌تناسب خود آن موجود سنجیده می‌شود. علیرغم پیشرفت‌های زیاد در حوزه علم و فناوری هنوز با رازهای ماده و جهان حیوانات بیگانه‌ایم. چه‌بسا گریه و غم ماهیان به شکلی بروز می‌کند که ما هنوز اطلاع نیافته باشیم. در برخی روایات، گریه آسمان بر مصیبت امام حسین علیه‌السلام به شکل تاریک شدن خورشید، سرخی آسمان و ریزش خاک و خون از آسمان و گریه زمین به‌صورت جوشیدن خون و سرخی آن، بیان‌شده است.[4]
2. امام معصوم علیه‌السلام مرکز ثقل جهان مخلوقات و واسطه تمام خیرات و برکات در بین آن‌هاست. تحقق انسان کامل هدف خلقت جهان است و بدون حجت الهی زمین جای زندگی نخواهد بود. با این مقدمات، نه‌تنها عزاداری و سوگواری تمام مخلوقات هستی برای واقعه عاشورا عجیب نیست، بلکه امری مورد انتظار و معقول است. به نظر می‌آید بی‌توجهی برخی انسان‌ها به این واقعه عظیم، عجیب‌تر از گریه ماهیان باشد.
3. گاهی کلمه آسمان به‌کار می‌رود و مراد از آن ساکنان آسمان و عرش الهی هستند، ممکن است منظور از گریه آسمان در برخی روایات، گریستن فرشتگان و ساکنان عرش الهی بر این مصیبت باشد.[5]
4. در برخی نقل‌ها این‌گونه آمده که سرخی اطراف آسمان در هنگام غروب و مانند آن پیش از واقعه کربلا وجود نداشته است و پس‌ازآن به وجود آمده و ماندگار شده است. چنین مطلبی از معصومین علیهم‌السلام نقل نشده و تنها شخصی به نام یوسف بن عبده می‌گوید که چنین ادعایی را از ابن سیرین شنیده است.[6]
5. عالمان دینی و تمام دغدغه‌مندان دین باید در نقل احادیث دقت لازم را داشته باشند. هر روایت و حدیثی برای هر مخاطبی مناسب نیست و سطح اعتقاد و درک مخاطبان متفاوت است. روایاتی که ممکن است برای درک عموم مشکل باشد و مخاطبین خاص خود را دارد، بهتر است در میان همان افراد مطرح شود. اهل‌بیت علیهم‌السلام نیز در فرمایشات خویش به میزان درک و تحمل مخاطب توجه داشته‌اند.
گریه تمام مخلوقات ازجمله آسمان و زمین و ماهیان بر مصیبت سیدالشهدا علیه‌السلام امری غیرممکن و بعید نیست و با توجه به آیات و روایات می‌توان ادعا کرد که چنین مسئله‌ای واقع‌شده است، هرچند ما از جزئیات و کیفیت آن اطلاع دقیق نداشته باشیم.
پی‌نوشت:
[1]. اسراء: 44.
[2]. فصلت: 11.
[3]. دخان: 19.
[4]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ دوم، داراحیاء التراث العربی، 1403ق، ج45، ص218-227.
[5]. همان، ص219.
[6]. همان.