انتساب همه ادیان به طبقه مرفه و ثروتمند جامعه، ناشی از طرح مسئله غلط و کلی‌گویی مبهم درباره دین است.
درباره منشأ دین اقوال و نظرات متنوعی در تاریخ تفکر بشری مطرح‌شده است. یکی از این نظرات مشهور ادعای ارتباط پیدایش دین با مطامع سرمایه‌داران و طبقه مرفه جامعه است. بر پایه این ادعا، برخی انسان‌ها دین را ایجاد کردند تا توسط آن طبقه ضعیف، فقیر و تحت ستم جامعه را آرام کنند، خاطر آنان را با انتقام الهی در قیامت تسکین دهند و مانع خروش و مبارزه مظلومان با ظالمان گردند. در این نوشتاربه‌صورت گذرا و کوتاه این ادعا و شبهه را واکاوی می‌کنیم.
القاء کنندگی مسئله
یکی از مغالطات مشهور که در فریب عموم مردم موفق عمل می‌کند، گنجاندن چند پاسخ و پیش‌فرض در مسئله است. این ادعا و به‌طورکلی مسئله منشأ پیدایش دین، القاء کنندگی دارد؛ یعنی طوری طرح می‌شود که گویا مخاطب باید از قبل چندین مطلب را پذیرفته باشد. وقتی صحبت از پیدایش دین می‌شود، تلویحاً این را به مخاطب القاء می‌کند که زمانی بوده که انسان‌ها بوده‌اند و دینی نداشته‌اند و انسان‌ها دین را ایجاد کرده‌اند و حال باید به دنبال انگیزه انسان برای اختراع دین بگردیم. پس سؤال از منشأ پیدایش دین دو مطلب را به‌صورت مرموز القاء می‌کند؛ اول اینکه دین همزاد بشر و فطری او نیست. دوم اینکه دین خاستگاه الهی و ماورائی ندارد و ساخته دست بشر است. هردوی این پیش‌فرض‌ها قابل مناقشه و مردودند.
کلی‌گویی مبهم
وقتی صحبت از دین به‌صورت کلی و نامعین می‌شود، احتمال خلط مبحث و اشتباه بسیار بالا می‌رود. منظور نظریه‌پردازان منشأ پیدایش دین، کدام دین است؟! آیا مدعی هستند که تمام ادیان و اعتقادات در طول تاریخ بشر، تنها یک منشأ داشته‌اند؟ نمی‌توان بین ادیان قائل به تفکیک شد و هرکدام را جداگانه بررسی کرد؟ ما به‌عنوان یک مسلمان وجود ادیان ساختگی به دست بشر را می‌پذیریم و حتی از پذیرش این مطلب که در ساختن برخی مناسک و اعتقادات در طول تاریخ انگیزه‌های شیطانی وجود داشته است، پرهیزی نداریم. خداوند متعال از استکبار فرعون خبر می‌دهد.[1] فرعون با برتری جویی خویش، تلاش می‌کرد تا قوم خود را دچار اعتقادات خرافی و خفت کند و اطاعت از قدرتمندان و ثروتمندان را به آن‌ها تحمیل کند.[2]
هرچند می‌توان پذیرفت که برخی فرقه‌های انحرافی از اعتقادات ساختگی و خرافات برای استثمار مردم سوءاستفاده کرده‌اند، اما دین حقیقی که همان اسلام است و راه سعادت را نشان می‌دهد، منشأ الهی دارد و منطبق بر فطرت بشر و همزاد اولین انسان روی زمین است.
پی‌نوشت:
[1]. زخرف: 51.
[2]. همان: 54.