با توجه به حضور همیشگی هیئت‌های مذهبی در میان جامعه و تلاش برای تقویت ایمان مردم، می‌توان از ظرفیت تمدن‌ساز این محافل دینی و ایجاد شبکه‌های دینی- مردمی بهره گرفت.
بی‌تردید نهادها و سازمان‌ها، مناسک و آداب، قواعد و عرف و به طور کلی تمامی آنچه پیرامون دین و در ارتباط با آن شکل گرفته، معانی و کارکردهای متعددی دارند. از نگاه ادیان الهی، این مجموعه در خدمت سلامت حیات این دنیایی و تضمین رستگاری اخروی و ارتقاء انسان در مراتب و درجات روحانی می‌باشند.
از سوی دیگر، مجموعه اینها وظیفه آشنا ساختن افراد جامعه با دین الهی و ابعاد مختلف حیات دینی و هم چنین متحول ساختن افراد در مسیر به دست آوردن یک هویت دینی مشخص را نیز به عهده دارند. این دو کارکرد برداشتی از یک واقعیت را مشخص می‌سازند و پیامد آن، ایجاد یک جامعه و تمدن مذهبی خواهد بود.
این ادعا گزاف نیست که بگوییم اگر هیئات و نهادهای مذهبی در مساجد و حسینیه‌ها وجود نداشته باشند، احتمال حرکت تدریجی کامل‌ترین جامعه مذهبی به سمت یک جامعه غیردینی نیز وجود دارد؛ زیرا هرچند یک حکومت، دینی باشد و نهادهای تعلیم و تربیت مثل آموزش و پرورش و دانشگاه، خود را مرهون دینی بودن حکومت بدانند، اما از یک سو، تأسیس آنها صرفاً برای تعلیم مبانی و معارف دینی نبوده و فقط بخش کوچکی از آن را تشکیل می‌دهد.
از سوی دیگر تأثیرگذاری دینی آنها بر افراد، از دو جهت دارای نقص است؛ نخست آنکه محدود به برخی از افراد جامعه است و همه را شامل نمی‌شود، دیگر آنکه فعالیت آنها زمان‌مند و در برخی از اوقات سال است. بنابراین در این صورت، فرایند دینی‌شدن افراد در جامعه به صورتی بسیار ناقص و جزئی انجام خواهد گرفت.
این در حالی است که پرورش دینی افراد در هر مقطع و هر زمانی توسط محافل مذهبی تأمین می‌گردد و مسئولان هیئت‌ها تلاش می‌کنند تمام گروه‌های مختلف جامعه را به خود جذب کرده و به‌طور تدریجی آنها را از کودکی با دین و ابعاد متفاوت آن آشنا سازند و در نتیجه به‌شکلی کاملاً غیر مستقیم بین آنها و دین پیوند و ارتباطی عمیق به وجود آورند.
البته فرآیند مذهبی‌شدن نقطه آغاز و پایان خاصی ندارد و نباید ماهیت خانواده‌ای که هر کسی در آن متولد شده را نادیده گرفت. همچنین حرکت به سوی یک جامعه ایده‌آل مذهبی به میزان مشارکت افراد در فعالیت‌های دینی در نهادها و هیئات مذهبی وابستگی دارد.
به‌هر روی، از آنجا که نهادهای دینی در قالب هیئات و جلسات مذهبی و روضه‌خوانی در مساجد و حسینیه‌ها، اساساً به هدف ترویج تعالیم مذهب ایجاد شده و سازمان یافته‌اند، می‌توانند نقش و عملکرد فزاینده‌ای در پاسداری و حفظ میراث دینی و همچنین ایجاد یک شبکه تمدنی دینی ایفا کنند.
ناگفته پیداست که منظور و مقصود از هیئت مذهبی، هر آن مجموعه‌ای است که مؤسسان و بانیان آنها، با شور و شوق دینی و با نیت کسب رضایت و قرب الهی و رسیدن به ثواب، آنها را تأسیس کرده‌اند. اگر چنین وضعیت مثبت و با معنویتی در هیئت‌ها حاکم باشد، بی‌تردید به بهترین شکل، از عهده مذهبی کردن انسان‌ها، تقویت ایمان دینی آنها و حرکت به سوی تمدن الهی برمی‌آیند.[1]
پی نوشت:
[1]. جمع نویسندگان، بر شطّی از حماسه و حضور، سازمان تبلیغات، ص 315-317.