ایران مرز خود را با ارمنستان تعیین کرده است و آذربایجان این حق را ندارد که بدون موافقت ایران خود را جایگزین ارمنستان در بخشی از مرزهای شمال غربی کشور کند. همچنین باکو باید به منافع ترانزیتی و مواصلاتی کشورمان احترام گذاشته و اصرار بر اجرای دالان زنگزور را که موجب به هم ریختن نظام کنونی و استراتژیک حاکم بر مرزهای ایران است، رها کند.
سرانجام ماهیت خطرناک و فتنه‌گونه اهداف «الهام علیف» در منطقه قفقاز، با حملات چند جانبه و سنگین نیروهای آذربایجانی به منطقه آرتساخ، آشکار شد. به نظر می‌رسد اکنون دیگر جایی برای کم اهمیت تلقی کردن اهداف بلندپروازانه "علیف" وجود ندارد و باید تمامی تحلیل‌های خوش‌بینانه مبنی بر محوریت قره‌باغ در مناقشات ارضی را کنار گذاشت؛ چراکه الهام علیف در روز نخست از حملات گسترده خود، به صراحت ارمنستان را بخشی از خاک آذربایجان دانست[1] و هم‌زمان رجب طیب اردوغان در صحن سازمان ملل از دالان زنگزور سخن گفته و بر اجرایی گشتن قطعی آن تأکید کرده است![2]
متأسفانه، سال‌ها برخی از کارشناسان و مقامات سیاسی کشورمان بدون توجه به اینکه قره‌باغ می‌تواند مقدمه‌ای برای آغاز توسعه‌طلبی رژیم باکو باشد، کشورمان را از اقدام جدی برای کنترل وضعیت در منطقه و واداشتن طرف‌های درگیر برای احترام به حقوق فرامرزی و منافع جغرافیایی جمهوری اسلامی بازداشتند. این در حالی است که روسیه به عنوان حافظ صلح و امنیت، نیروهای خود را در درون منطقه بحرانی قره‌باغ پیاده و سال‌ها آن‌ها را به حالت آماده‌باش نگه داشته است؛ درست در جایی که در گذشته بخشی از خاک ایران بوده و اکنون تلاش می‌شود کشورمان از روند تصمیم‌گیری در مورد آن کنار گذاشته شود.
ایران هر چند در محدوده حریم داخلی دو کشور آذربایجان و ارمنستان دخالت نخواهد نکرد؛ اما در هم‌جواری مرزهای خود قطعاً منتظر تصمیمات دیگر کشورها نخواهد ماند. بر خلاف مقامات باکو که در یک اقدام هماهنگ رسانه‌ای به دنبال تقلیل مسائل پیچیده و مهم قفقاز به یک جاده و مسیر ریلی هستند، کشورمان توانسته است به خوبی بفهماند که آنچه اکنون علیف به دنبال آن است، فراتر از بازگشایی مسیر مواصلاتی نخجوان به آذربایجان است.
ایستادگی جمهوری اسلامی و هشدارهای صریح و روشنی که مقامات باکویی را به خشم آورده است، باعث گردید آن‌ها اهداف اعلام نشده خود را بر زبان آورده و برای خالی نکردن میدان در برابر ایران از تعلق خاک ارمنستان به آذربایجان سخن بگویند؛ پریشان‌گویی که بی‌گمان برای مقابله با کوتاه نیامدن ایران از خط قرمز خود رخ می‌دهد!
ایران برای گرفتن موضع سخت، دلایل حقوقی و پذیرفته‌شده خود را دارد؛ یکی از آن‌ها اهمیت مرز و خطوط مرزی است که معمولاً با توافق میان دو کشور شکل می‌گیرد و در هیچ جای دنیا پذیرفته شده نیست که مرز مورد توافق میان دو کشور، به دست کشور ثالثی بیفتد!
مسئله بعدی تغییر خطوط ترانزیتی و مواصلات راهبردی منطقه است که ایران تاکنون تنها مسیر ارتباطی آذربایجان با نخجوان بوده است و اکنون از اینکه مسیر جدیدی جایگزین شود نگرانی‌های خود را دارد. برای درک چرایی اهمیت این موضوع، کافی است به یک نمونه دیگر در جهان اشاره کنیم. اوکراین بدون موافقت رومانی، طی چند روز گذشته اقدام به عمیق کردن کانال «بیسترو» کرده است تا بتواند از آن به عنوان یک کانال جایگزین برای کانال «سولینای» رومانی استفاده کنند و به دریای سیاه بدون گذر از خاک رومانی دسترسی پیدا کند. اقدامی که باعث شد وزیر حمل‌ونقل رومانی هشدار داده و اعلام کند تلاش اوکراین برای رسیدن به دریای سیاه آن هم با حذف عبور از خاک رومانی خط قرمز رومانی است![3]
اکنون ایران نیز همانند موارد مشابه در بین‌الملل حق دارد که اجازه ندهد وزن سیاسی خود با تغییرات مرزی و ژئوپلیتیک کاهش یابد؛ به ویژه در قفقاز که دروازه ورودی ایران به شمال آسیا و اروپا محسوب می‌شود.
پی‌نوشت:
[1]. روزنامه شرق، https://www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-897482.
[2]. خبرگزاری صداوسیما، https://www.iribnews.ir/00Gi0a.
[3]. کانال ایتایی تحولات قفقاز، https://eitaa.com/mojahedan_14/38832.