از مراحل تصمیم گیری هوشمندانه وعاقلانه ۱

بهره گیری از مشورت در تصمیم گیری میتواند آثار ارزشمند دیگری نیز به دنبال داشته باشد؛ از جمله اینکه اصولاً افرادی که تصمیم گیریهای مهم خود را با مشورت و صلاح اندیشی انجام میدهند و با صاحب نظران به مشورت می نشینند کمتر گرفتار لغزش می شوند به عکس افرادی که گرفتار استبداد رأی هستند و خود را بی نیاز از افکار دیگران

میدانند هر چند از نظر فکری فوق العاده باشند غالباً گرفتار اشتباهات خطرناک و دردناکی میشوند در حدیثی از پیامبر اکرم صلى الله عليه وسلم نقل شده که فرمود: «مَا شَقِيَ عَبْدُ قَط بِمَشْوَرَةِ ولا سُعِدَ بِاسْتِغْناءِ رأي ۱هیچ کس هرگز با مشورت بدبخت و با استبداد رأی خوشبخت نشده است.

حضرت در حدیثی دیگر نتیجه مشورت نکردن را پشیمانی میداند و می فرماید: «اسْتَرْشِدُوا الْعاقِلُ وَ لا تَعصُوهُ فَتَنْدَمُوا؛۲  از خردمند راهنمایی بخواهید و نافرمانیاش نکنید که پشیمان خواهید شد.

امام علی نیز می فرماید: «مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَكَ وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ شَارَكَهَا فِي عُقُولِهَا ؛۲ کسی که استبداد به رأی داشته باشد هلاک میشود؛ و کسی که با افراد بزرگ مشورت کند در عقل آنها شريك شده است.

از این گذشته استبداد رأی شخصیت را در توده مردم میکُشد؛ افکار را متوقف میسازد و استعدادهای آماده را نابود می کند افزون براین کسی که در انجام کارهای خود با دیگران مشورت میکند اگر با پیروزی مواجه شود کمتر مورد حسد واقع میگردد زیرا دیگران پیروزی وی را از خودشان میدانند و معمولاً انسان به کاری که خودش انجام داده است حسد

نمی ورزد و اگر احیاناً شکست بخورد زبان اعتراض و ملامت و شماتت مردم بر او بسته است زیرا کسی به نتیجه کار خودش اعتراض نمیکند نه تنها اعتراض نخواهد کرد بلکه دلسوزی و غمخواری نیز میکند.

یکی دیگر از فواید مشورت این است که انسان ارزش شخصیت افراد و میزان دوستی و دشمنی آنها را با خود درک خواهد کرد و این شناسایی راه را برای پیروزی او هموار میکند و شاید مشورتهای پیامبر با آن قدرت فکری فوق العاده ای که در حضرتش وجود داشت به دلیل مجموع این جهات بوده است. آن حضرت با اینکه قطع نظر از وحی آسمانی

چنان فکر نیرومندی داشت که نیازی به مشاوره نداشت برای اینکه از یك سو مسلمانان را به اهمیت مشورت متوجه سازد تا آن را جزء برنامه های اساسی زندگی خود قرار دهند و از سوی دیگر نیروی فکر و اندیشه را در افراد پرورش دهد در امور عمومی مسلمانان که جنبه اجرای قوانین الهی داشت جلسه مشاوره تشکیل میداد و به ویژه برای رأی 

افراد صاحب نظر ارزش خاصی قائل بود؛ تا آنجا که گاهی از رأی خود برای احترام آنها چشم می پوشید چنان که در نبرد احد پیش از شروع جنگ با یاران خود مشورت کرد. نظر عده ای همانند خود آن حضرت این بود که در شهر بمانند و به دفع دشمن بپردازند ولی بیشتر حاضران پیشنهاد کردند که در بیرون شهر با دشمن بجنگند پیامبررأی اکثریت را پذیرفت.۳

۳.توکل بر خدا:

توکل بر خدا هوش و قدرت تفکر را میافزاید و روشن بینی خاصی به انسان میدهد و سبب میشود انسان در برابر مشکلات دستپاچه و وحشت زده نشود و قدرت بر تصمیم گیری را حفظ کند و نزديكترين راه درمان و حل مشکل را بیابد.از این رو در حدیثی از امیرمؤمنان علی میخوانیم: «مَنْ توكل عَلَى اللَّهِ اضَانَتْ لَهُ الشُّبُهَاتِ وَ كُفَى الْمَؤُونَاتِ وَ امِنَ

التَّبِعَاتِ؛ ۴ کسی که بر خدا توکل کند تاریکی شبهات برای او روشن میشود و اسباب پیروزی او فراهم میگردد و از مشکلات رهایی می یابد.

قرآن کریم نیز به مؤمنین توصیه میکند پس از تصمیم بر خدا توکل کنند. فَإِذا عَزَمْتَ فَتوكل عَلَى اللَّهِ انَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتوكلين (۵)؛ وقتی تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن که خدا توکل کنندگان را دوست دارد.

رسول گرامی اسلام له نیز میفرماید: «شاورُوا الْعُلَماءَ الصَّالِحِينَ فَاذَا عَزَمْتُمْ عَلَى المُضاءِ ذلِكَ فَتوكلوا عَلَى اللهِ؛ ۶ با دانشمندان شایسته رایزنی کنید؛ و هرگاه برانجام آن تصمیم گرفتید بر خدا توکل کنید.

منابع:
۱.ابولقاسم پاینده نهج الفصاحه تهران دنیای دانش ص ۶۸۷ سال ۱۳۸۲
۲.محمد بن حسن حر عاملی وسائل الشیعه قم موسسه ال البیت لاحیاالتراث ۱۴۱۴ق
۳.ابوعبدلله محمد بن عمر واقدی المغازی بیروت موسسه الاعلمی ۱۴۰۹ ق ج۱ ص ۲۰۹ ۲۱۳
۴. جلال الدین محمد خوانساری شرح غرالحکم و دررالکلم
با مقدمه وتصحیح ارموی دانشگاه تهران ۱۳۶۶
۵.ال عمران ۱۵۹
۶. سهل بن عبدالله تستری تفسیر التستری بیروت دارالکتب العلمیه منشورات محمدعلی بیضون ۱۴۲۳ق ص۵۱