برداشت نادرست و ناقص ما از معنا و مفهوم «رزق»، سبب می‌شود که دایره و گستره آن را محدود دانسته و به همین خاطر از نعمت‌های دیگری که خداوند آنها را به عنوان رزق در اختیار ما قرار داده، غفلت کرده و در بکارگیری و بهره‌مندی از آنها کوتاهی کنیم. فرزند یکی از همان رزق‌های فراموش شده است.
آشنایی با معنا و مفهوم رزق و روزی نقش بسیار مهمی در تعدیل و تنظیم تلاش‌های روزانه ما برای کسب روزی دارد. اگر بدانیم که روزی شامل چه مواردی می‌شود، آنگاه خواهیم فهمید که تلاش ما برای بدست آوردن بعضی چیزها بیهوده بوده است و برخی از چیزهایی که به عنوان روزی در اختیار ماست، ما به روزی بودن آنها توجه نداشته و از بهره‌وری و رشد آنها غفلت کرده‌ایم.
برخی از ما تصور می‌کنیم که رزق، تنها منحصر به غذا و مواد خوراکی می‌شود. این در حالی است که از نگاه بزرگ‌مفسر قرآن کریم، حضرت علامه طباطبایی (ره)، دامنه و گستره رزق بسیار وسیع‌تر از غذا و مواد خوراکی بوده و بسیاری از دیگر امور را نیز شامل می‌شود. از نگاه علامه، معنای اصلی رزق، همان «غذا» است و از موارد استعمال آن به دست مىآید كه در معناى این كلمه نوعى «بخشش و عطا» هم وجود دارد. سپس توسعه دیگرى در معناى رزق داده شده و آن را شامل هر منفعتی قرار داده‌اند كه به انسان برسد. هر چند كه این منفعت مربوط به غذا نباشد، بر همین اساس، مفهوم رزق شامل تمام مزایاى زندگى اعم از مال، مقام، عشیره، یاوران، جمال، علم و غیره شده است.[1]
یکی از نعمت‌هایی که می‌تواند به عنوان یک رزق در خدمت انسان و تأمین منافع او قرار گیرد و بسیاری از افراد نسبت به این حقیقت غافلند، نعمت فرزند است. در بعضی روایات دینی، از نعمت فرزند با واژه «رزق» تعبیر شده است. در همین رابطه پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: مَا يَمْنَعُ الْمُؤْمِنَ أَنْ يَتَّخِذَ أَهْلًا لَعَلَّ اللَّهُ أَنْ يَرْزُقَهُ نَسَمَةً تُثْقِلُ الْأَرْضَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ؛ «چه چيزی مانع مؤمن می‌شود از اينکه همسر بگيرد، شايد خداوند از این طریق فرزندی روزی او کند که زمين را با ذکر لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ سنگين کند؟».[2]
در روایتی دیگر امام حسن عسکری علیه‌السلام در ضمن گفتگو با یکی از یارانش، از فرزند با تعبیر رزق یاد می‌کند: قَالَ هَلْ رُزِقْتَ وَلَداً قُلْتُ لَا. فَقَالَ اللَّهُمَّ ارْزُقْهُ وَلَداً؛ آیا دارای رزق فرزند شده‌ای، جواب داد: خیر، سپس فرمود: پروردگارا به او فرزندی روزی کن.[3]
وقتی معنای رزق را معنایی وسیع لحاظ کنیم، می‌یابیم کسانی که دارای فرزند صالح هستند، در حقیقت دارای یک رزق بسیار با برکت هستند که خدا به آنها عنایت کرده است. فرزند صالح علاوه بر اینکه خودش یک سرمایه است، می‌تواند سرمنشأ خیرات و برکات مادی و معنوی دیگری برای والدینش باشد.
افرادی که به دلیل ترس از تأمین نیازهای اقتصادی، از فرزندآوری خودداری می‌کنند، از این حقیقت غفلت می‌کنند که خود فرزند یکی از اسباب رزق و کلید افزایش آن است. افراد زیادی را سراغ داریم که به محض تولد فرزند، زندگیشان از لحاظ اقتصادی متحول شده و ثروتمند شده‌اند. از سویی دیگر یک فرزند اگر به درستی تربیت اقتصادی شده باشد، می‌تواند با پدر و مادرش همکاری کرده و باعث افزایش سرمایه و ثروت آنها شود.
بنابراین زوج‌هایی که به خاطر نگرانی از مشکلات اقتصادی، فرزندآوری را به تأخیر انداخته و یا به فرزند کم قناعت می‌کنند، می‌توانند روی این فرزند هم به عنوان یک رزق و سرمایه حساب ویژه‌ای باز کرده و برای داشتن آن برنامه‌ریزی کنند. فرزند ذاتاً این شایستگی را دارد که به همراه خود برکت و افزایش روزی را به ارمغان بیاورد. همچنین اگر پدر و مادر، فرزندشان را به شیوه‌ای صحیح، از نظر اقتصادی تربیت کرده و توانمندی‌ها و مهارت‌هایش را ارتقا داده و او را سخت‌کوش و تلاشگر پرورش دهند، این فرزند نه تنها برای پدر و مادر هزینه‌ساز نخواهد شد، بلکه به اقتصاد خانواده خود کمک شایانی خواهد کرد.
پی‌نوشت:
[1]. ترجمه المیزان، ج3، ص214.
[2]. وسائل الشیعه، ج20، ص14.
[3]. الخرائج و الجرائح، قطب الدين راوندى، ج1، ص478.