بررسی ابعاد و عناصر مهم در تهاجم فرهنگی از منظر مقام معظم رهبری

بسم الله الرحمن الرحیم

بررسی ابعاد و عناصر مهم در تهاجم فرهنگی از منظر مقام معظم رهبری

مقدمه

1.فرهنگ در لغت و اصطلاح

 واژهٔ «فرهنگ» مرکب از دو واژهٔ «فر» و «هنگ» به معنای ادب، تربیت، دانش، علم، معرفت وآداب و رسوم می باشد.[1]

فرهنگ يا تمدن آن كل پيچيده اي است كه دانش، باور، هنر، قوانين، اخلاقيات، رسوم و هرگونه قابليت ها و عادات ديگري را كه انسان به عنوان عضوي از جامعه فرا گرفته است شامل مي شود.[2]فرهنگ در وسیع ترین مفهوم خود شیوه ی زندگی است. جامعه شناسان و مردم شناسان گرایش دارند تا بین فرهنگ و سرشت تمایزی قائل شوند؛ بدین صورت که فرهنگ آنچه است که از نسلی به نسل دیگر از طریق آموزش انتقال داده  می شود، اما سرشت به آنچه اشاره می کند که  از طریق ارثی و بیولوژیکی کسب می شود.[3]

با توجه به تعریفی که جامعه شناسان از فرهنگ ارائه می دهند، چنین بدست می آید که؛ فرهنگ عبارت است از مجموعه اي از علوم ، دانشها ، هنرها ، افكار ، اعتقادات ، قوانين و مقررات و آداب و رسوم ، سنتها و به طور خلاصه كليه آموخته ها و عاداتي كه يك انسان به عنوان عضو جامعه اخذ مي كند. از این رو،می توان از دین به عنوان مهم ترین عنصر فرهنگ نام برد.

مسئله تهاجم فرهنگی از رویدادهای فکری،عقیدتی و سیاسی بعد از انقلاب شکوهمند جمهوری اسلامی ایران است که از سوی دشمن غربی (آمریکا،صهیونیسم و کشورهای متحد اروپایی آن )[4] برای تخریب اصول اعتقادی و ارزشهای فکری و اخلاقی اسلام و ارزشهای ملی میهنی به هدف سرنگونی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران،طراحی گردیده است.رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله العظمی سید علی خامنه ای از اواخر دهه ی شصت، رویداد تهاجم فرهنگی را شناسایی نموده، و در بین سالهای دهه هفتاد، هشتاد و نود، در مراسمات، جلسات،گردهمایی های مختلفی که با مردم و مسئولین نظام داشته اند، به تبیین ابعاد مختلف تهاجم فرهنگی و راههای مقابله با آن پرداخته اند.   

2.عملیات ذهنی، میدان تهاجم فرهنگی

زمین خارجی عرصه ی میدانی مبارزه و خونریزی بین دو لشگر متخاصم است. از این رو، دو لشگر با هدف شکست طرف مقابل، با ادوات سخت جنگی و با آرایش نظامی خاصی و در زمینهای مختلف و در شرائط آب و هوایی گوناگون، درگیر مبارزه و کشتار یکدیگر می شوند. اما در تهاجم فرهنگی که از آن تعبیر به جنگ نرم می شود شرائط به گونه ی دیگر است، در واقع عرصه میدانی تهاجم فرهنگی میدان ذهن است، یعنی جنگ و جدال بین افکار و اعتقادات افراد است. در تهاجم فرهنگی باورهای اصیل دینی و فرهنگی فرد مورد حمله ی شبهات و باورهای پوچ فرد یا گروه متخاصم قرار می گیرد. مقام معظم رهبری در اشاره به عملیات ذهنی در تهاجم فرهنگی می فرمایند:« تهاجم فرهنگی یك حقیقتی است كه وجود دارد؛ میخواهند برروی ذهن ملّت ما و برروی رفتار ملّت ما - جوان، نوجوان، حتّی كودك - اثرگذاری كنند.».[5]

3.ابزار تهاجم فرهنگی

تهاجم فرهنگی در شکل سریع آن تنها بواسطه ی ابزار رسانه های ارتباطی جمعی که قدیمی ترین نمونه های آن نظیر رادیو تلویزیون سینما و از فناوری های جدیدتر نظیر کامپیوتر وفضای مجازی، شبکه های اجتماعی اینترنتی، امکان پذیر می باشد. فن آوری و ابزارهای ارتباطی ساخته شده غرب نظیر سینما،رادیو،فضای مجازی  شبکه های اجتماعی که در ضمن اینکه تبادل اطلاعات سریع، فضای فکری و تربیتی خود خواسته ای را برای جوامع بشری رقم می زند، در عین حال در گرو پیشبرد اصول فکری برهنگی، و جهان بینی الحادی غربیان می باشد، از این رو، ماهیت رسانه های ارتباطی جمعی، گرایش به تفکر اومانیستی و فرد گرایی و لذت جویی های بی حد و حصر دارد.

مقام معظم رهبری به استفاده غربیان از فناوریهای ارتباطی به هدف ایجاد شبهه و تفکر الحادی در ذهن جوانان اشاره نموده و می فرمایند:« عزیزان من! امروز تهاجم فرهنگی با استفاده از ابزارها و فناوریهای جدید ارتباطی خیلی جدی است؛ صدها وسیله و راهرو اطلاعات به سمت فکر جوان و نوجوان ما وجود دارد؛ از انواع شیوه‌های تلویزیونی و رادیویی و رایانه‌ای و امثال اینها دارند استفاده می‌کنند و همین‌طور به صورت انبوه، افکار و شبهه‌های گوناگون را در آنها می‌ریزند. باید در مقابل اینها ایستاد. امروز نمی‌شود به همان روشهای قدیمی خودمان اکتفا کنیم؛ البته که جوان نمی‌آید. جوان را باید بشناسید؛ فکر او را باید بشناسید؛ آنچه را که به او هجوم آورده، باید بشناسید. تا میکروب و بیماری را نشناسید که علاج نمی‌توان کرد. اینها همه ملایی می‌خواهد. درس خواندن، مطالعه کردن و کار کردن، که همه‌ی اینها زیر عنوان مهارتهای دینی خلاصه می‌شود.».[6]

4.قالب های تهاجم فرهنگی

دشمن از طریق رسانه در قالب های مختلفی افکار جوانان را مورد حمله قرار داده است ، مقام معظم رهبری می فرمایند:« یکی از کارهای بسیار مهمی که امروز در دستور کار آنهاست، تهاجم خبری، تبلیغی، فرهنگی و اخلاقی به کشور ماست. امروز این تهاجم، اوج تهاجم فرهنگی است. البته مخصوص کشور ما نیست؛ در همه‌جا اینها دارند کار فرهنگی می‌کنند؛ منتها ما آماج هدف آنها هستیم. بسیاری از هدفهای استکبار جهانی در زمینه‌های تبلیغی و فرهنگی و رسانه‌یی متوجه به ماست؛ ما باید در مقابل اینها خود را مجهز کنیم.».[7]

5.راهکار مقابله با تهاجم فرهنگی

5.1.شناسایی پدیده تهاجمی قبل از ورود

مقام معظم رهبری برخورد عقلانی و موثر در مواجهه با پدیده تهاجم فکری را، شناسایی پدیده مخرب فکری قبل از ورود آن به فضای فکری جامعه می دانند، ایشان می فرمایند:« ما در برخورد با مسائل تهاجمی، پدیده را در اوّل ورود، حتّی قبل از ورود باید بشناسیم. فرض كنید یك چیزی، یك فكری، یك روشی در دنیا دارد رایج میشود؛ پیدا است كه این اینجا خواهد آمد - خب دنیا دنیای ارتباطات است، دنیای اتّصال و ارتباط است، نمیشود حصار كشید - قبل از آنكه بیاید، به فكر باشید كه برخورد حكیمانه با این چیست. معنای این همیشه این نیست كه ما آن را رد كنیم؛ نه، گاهی یك پدیده‌ای است كه ما آن را میتوانیم قبول كنیم، گاهی پدیده‌ای است كه میتوانیم اصلاح كنیم، گاهی پدیده‌ای است كه میتوانیم یك ذیلی برایش تعریف كنیم كه آن ذیل، مشكل آن را برطرف كند. دیر جنبیدن، دیر فهمیدن، دیر به فكر علاج افتادن، این اشكالات را دارد كه بعد شما دچار مشكلاتی میشوید كه نمیتوانید با آنها مواجه بشوید. پس من نمیگویم كه فقط موضع دفاعی داشته باشیم - البتّه وقتی تهاجم هست، انسان باید دفاع كند؛ شكّی نیست - توصیه‌ی من فقط موضع دفاعی نیست؛ امّا موضع اثباتی، موضع تهاجمی، موضع حركت صحیح باید داشته باشیم. به‌هرحال در مقابل فرهنگ مهاجم، بدترین كار، انفعال است؛ زشت‌ترین كار، انفعال است؛ خسارت‌بارترین كار، انفعال است. فرهنگ مهاجم نباید ما را منفعل بكند؛ حدّاكثر این است كه بگوییم خیلی خب، ما در مقابل این نمیتوانیم یك حركتی انجام بدهیم، امّا منفعل هم نمیشویم. منفعل شدن و پذیرفتن تهاجم دشمن، خطایی است كه بایستی از آن پرهیز كرد.».[8]

5.2.رشد عقلانیت و معنویت در جامعه

از  نظر مقام معظم رهبری راه مقابله با تهاجم فرهنگی تعمیق در اخلاق عملی، باورهای دینی و افکار سیاسی انقلاب می باشد، ایشان می فرمایند:« راه مقابله با تهاجم فرهنگی جبهه استكبار، گسترش و تعمیق رسالت‌های فرهنگی انقلاب اسلامی در عرصه‌های اخلاقی، رفتارهای فردی و اجتماعی، عقاید و باورهای دینی و مسائل سیاسی است.».[9]

ایشان به رشد عقلانیت در جامعه و رشد بینش دینی را محور مقابله با تهاجم فرهنگی می دانند:« سیاست های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش کشور، اهتمام به تربیت و پرورش مبتنی بر فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی بویژه درارتقاء تربیت عقلانی و رشد بینش دینی، سیاسی و اجتماعی دانش آموزان و اهتمام به جامعه پذیری برای تحکیم وحدت و همبستگی ملی، وطن دوستی و مقابله هوشمندانه با تهاجم فرهنگی و پاسداشت استقلال، آزادی، مردم سالاری دینی و منافع ملی.».[10]

 

 

 

 

[1] فرهنگ لغت معین، ذیل واژه فرهنگ

[2] اسميت، فليپ، ، درآمدي بر نظريه فرهنگي، ترجمة حسن پويان،پژوهشگاه1387،ص16

[3] هیوود،اندرو،مفاهیم کلیدی در علم سیاست، ترجمه حسین سعیدی و عباس کاردان، انتشارات علمی و فرهنگی، ص257.

[4]
«رژیم امریکا و شبکه بین‌الملل صهیونیزم با مایوس شدن از مقابله‌ى نظامى و اقتصادى با ایران اسلامى، اینک بر تلاش تبلیغى و سیاسى خود افزوده‌اند».پیام به کنگره عظیم حج،۱۳۷۷/۱۲/۲۸.

[5] بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۳۹۲/۰۹/۱۹.

[6] بیانات در دیدار روحانیون استان سمنان،  ۱۳۸۵/۰۸/۱۷

[7] بیانات در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما‌‌، ۱۳۸۳/۰۹/۱۱

[8]بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی،۱۳۹۲/۰۹/۱۹
 

[9] بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 23/3/1390.

[10] ابلاغ سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش، 10/2/1392.