برترین بانوی جهان شدن، بدون امتحانی عظیم و تاریخی میسر نبوده است. امتحان عظیم حضرت فاطمه علیهاالسلام پیش از خلقت جهانیان، تحمل محتوا و معنای ولایت و امامت بود. مسئله امامت در زمان حیات دنیایی آن حضرت نیز محور امتحانات ظاهری و سختی‌های آن بانوی بی‌بدیل بود.
رسیدن به درجات عالی و بلند، سخت است. در بین بانوان تاریخ تنها یک نفر به قله رسید و سرور بانوان جهان در تمام اعصار گشت. مریم مقدس علیهاالسلام سرور بانوان جهان در عصر خود بود. قرآن کریم گزارش می‌کند که این مقام به‌راحتی به دست نیامد. مریم علیهاالسلام چنان در سختی و فشار قضاوت دیگران قرار گرفت که در هنگام درد زایمان فرزند دلبندش، با خود گفت: «قَالَتْ يَا لَيْتَنِی مِتُّ قَبْلَ هَٰذَا وَكُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا»؛[1] «ای‌کاش من از این پیش مرده بودم و از صفحه عالم به‌کلی نامم فراموش شده بود». امتحانات سخت الهی از مریم به دشواری تهمت ناروا و در معرض خطر قرار گرفتن آبرو خلاصه نمی‌شود. از مریم مقدس در میدان تقابل شهوت و عفت نیز امتحان بسیار سختی گرفته شده است. بانوان عفیف در تاریخ بسیار هستند؛ اما گویا موقعیت امتحانی که مریم علیهاالسلام از آن سربلند بیرون آمده، به‌گونه‌ای بوده که خداوند از او تجلیل می‌کند و او را الگوی تمام مؤمنان (اعم از زن و مرد) قرار می‌دهد. «وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهِ مِنْ رُوحِنَا»؛[2] «و مریم دختر عمران [را مَثَل زده است] که دامان خود را پاک نگه داشت و درنتیجه از روح خود در او دمیدیم».
فاطمه علیهاالسلام، تنها در قله
روایات و دلایل نقلی فراوانی از شیعه و اهل‌سنت نقل شده که از حضرت زهرا علیهاالسلام با عناوینی چون؛ سرور بانوان تمام تاریخ، سرور بانوان اهل بهشت و سرور تمام زنان باایمان، یاد می‌کنند.[3] تمام مسلمانان با تکیه بر این روایات معتقدند که مقام حضرت فاطمه علیهاالسلام از مریم مقدس علیهاالسلام بالاتر است و این مطلب قابل انکار نیست. دستیابی به چنین مقام ممتازی نشان‌دهنده طی کردن امتحانی سخت است. ایشان که تنها به قله راه یافته و تمام خوبی‌ها را در خود مجسم نموده است، از چه آزمون سختی سربلند بیرون آمده است؟ آیا آزمون و امتحان ایشان از تمسخر و تهمت ناروایی که به مریم علیهاالسلام زده شد و تنگنای عظیم شهوت، بالاتر و سخت‌تر بوده است؟
امتحان بزرگ فاطمی
می‌دانیم حضرت صدیقه طاهره مورد امتحان الهی قرار گرفته است و یکی از القاب ایشان «ممتحنه» است. در زیارت ایشان می‌خوانیم: «السَّلامُ عَلَیک یا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَک الَّذِی خَلَقَک فَوَجَدَک لِمَا امْتَحَنَک صَابِرَةً»؛[4] «سلام بر تو؛ اى آزموده شده، آن‌که تو را آفرید آزمودت، پس تو را به آنچه آزمود شکیبا یافت». گویا امتحان فاطمی صرفاً منحصر در سختی‌ها و ظلم‌های طاقت‌فرسای دنیا نیست. این بانوی بی‌قرینه در دفاع از حقیقت مورد ظلم بسیاری قرار گرفت و مظلومانه به شهادت رسید؛ اما مسئله امتحان سخت و عظیم ایشان چیزی است که از جنس تحمل و درک یک حقیقت بسیار عظیم محسوب می‌شود. با دقت در روایات و در کنار هم قرار دادن آن‌ها می‌شود حدس زد که امتحان از امر امامت و ولایت گرفته شده است.
از منظر اهل‌بیت علیهم‌السلام امامت امری است که قبول و درک عمق حقیقت آن، کار افراد انگشت‌شمار است. سدیر می‌گوید: از امام صادق علیه‌السلام درباره گفتار اميرالمؤمنین علیه‌السلام پرسيدم كه فرمود: «قطعاً امر ما، صعب (مَرکبی که به کسی سواری نمی‌دهد) و مستصعب (مَرکب گریزپایی که وقتی کسی را می‌بیند، می‌گریزد) است، به او اقرار نكند، مگر فرشته مقرّب، يا پيامبر مرسل، يا بنده‌ای كه خداوند دلش را جهت ايمان آزموده است». در پاسخم فرمود: فرشتگان دو قسم‌اند: آنان كه مقرّب درگاه خدايند و آنان كه مقرّب نيستند؛ و پيامبران، مرسل و غير مرسل‌اند؛ و مؤمنان نيز آزموده شده و آزمايش نشده‌اند. پس فرشتگان به اين امر شما (ولايت) اعتراف ننمودند، مگر آزموده‌شدگان (از ايشان)؛ و بر پيامبران عرضه شد، به آن اقرار نكردند، جز مرسل‌ها؛ و بر مؤمنان هم ارائه شد، به آن اعتراف ننمودند، مگر آزموده‌شدگان».[5] گویا ولایت و امامت در زمانی بر موجودات عرضه شده و فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها در این امتحان بسیار سخت از انبیا و اولیای بزرگ الهی پیشی گرفته است. این اعتقاد و درک عمیق نسبت به امامت، در زندگی او نیز تداوم یافت؛ به شکلی که جان خود را مظلومانه فدای دفاع از آن و اثبات حقانیتش نمود.
پی‌نوشت:
[1]. مریم: 23.
[2]. تحریم: 12.
[3]. بخاری، محمد بن اسماعیل، چاپ اول، دار طوق النجاة، 1422ق، صحیح بخاری، ج4، ص203.
[4]. مفاتیح‌الجنان، زیارت روز یکشنبه.
[5]. صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، چاپ اول، دارالعرفة، بیتا، ج1، ص407.