امام هادی لقب کدام امام است

در شریعت اسلام نیز توجّه زیادی به آن شده است، غزالی می نویسد: «رسول اکرم(ص) اصحاب خود را از روی احترام برای به دست آوردن دلهایشان به کنیه صدا می زد و آنهایی که کنیه نداشتند، کنیه ای برایشان انتخاب می فرمود و سپس آنها را بدان می خواند. مردم نیز از آن پس، آن شخص را به همان کنیه می خواندند. حتی آنان که فرزندی نداشتند تا کنیه ای داشته باشند کنیه ای می نهاد.پیامبر اکرم(ص) رسم داشت حتی برای کودکان نیز کنیه انتخاب می نمود و آنان را مثلاً ابا فلان صدا می زد تا دل کودکان را نیز به دست آورد.»(2) در این نوشتار مختصر کنیه و القاب امام هادی(ع) برشمرده می شود:

کنیه امام هادی(ع)
نام امام دهم «علی» است. کلمه علی بر ارتفاع شأن و علوّ مقام آن حضرت صراحت دارد، زیرا لفظ علی فعیل به معنای فاعل، یعنی کلمهعلی به معنای عالی می باشد. کلمه علی از ماده علوّ گرفته شده که بر علوّ مقام صوری و معنوی انسان دلالت می کند.(3)

امام ابوالحسن علی النقی هادی(ع) مقلّب به امام هادی، دهمین پیشوای شیعیان در نیمه ذیحجه سال 212هجری در اطراف مدینه در محلی به نام صری یا حری(4) متولد گشت. پدر بزرگوارش پیشوای نهم شیعیان امام جواد(ع) آیت خداوند در زمین و مادرشان بانوی گرامی حضرت سمانه مغربیه که به سیده ام الفضل(5) شهرت دارد است که زنی با فضیلت، شب زنده دار و با تقوا بود.

آن حضرت و فرزند گرامی ایشان امام حسن علیهما السلام به عسکریین شهرت یافتند، زیرا خلفای بنی عباس آنها را از سال 233 به محله ای از سامرا به نام عسکر (لشکر و سپاه) برده و تا آخر عمر پربرکتشان در آنجا، آنها را تحت نظر قرار دادند.

کنیه آن حضرت ابوالحسن ثالث است، ابوالحسن ماضی نیز گفته شده است.

همان گونه که بیان شد، کنیه گذاری بر افراد از جمله رسمهای عرب بوده و نوعی احترام بشمار می رفته است تا جایی که مردمان آن روز با کنیه به تفاخر می پرداختند.

اکنیّه حین انادیه لاکرمه

ولاالقبه و السوأة اللقب

هنگامی که او را می خوانم با کنیه او را صدا می زنم و به او لقب نمی دهم، زیرا لقب دادن، سبک شمردن است.

ائمه(ع) این نکته را به خوبی رعایت می کردند و حتی به اطفال خود کنیه گذاشته و آنان را با کنیه صدا می زدند، زیرا احترام نهادن در رشد روانی و بلوغ اجتماعی فرزند اثری مهم و ژرف دارد، چنان که امیرمؤمنان در شعری که به این مضمون روایت شده می فرماید:

نحن الکرام و طفلنا المهد یکنی

انّا اذا قعد اللئام علی بساط العزّ قمنا

ما بزرگمنش هستیم و به فرزندانمان از زمانی که در گهواره هستند کنیه می دهیم. راه ما از راه افراد پست و بی ریشه جداست و اگر آنان از راهی بروند، ما از آن رو بر می گردانیم و بر یک سفره نمی نشینیم.

امام جواد(ع) به تأسّی از امامان سلف فرزند خود را ابوالحسن خواند و در این کنیه او را به امام موسی بن جعفر و امام رضا(ع) همانند ساخت.

محدّثین و روات جهت تشخیص و تفکیک، صفتی به ابوالحسن افزوده امام موسی بن جعفر(ع) را ابوالحسن الاول، امام رضا(ع) را ابوالحسن الثانی و امام هادی(ع) را ابوالحسن الثالث می خوانند.

القاب امام هادی(ع)
القاب شایسته امام، گوشه هایی از صفات و گرایش های والای ایشان را به خوبی تصویر می کنند و ما برخی را نقل می کنیم:

«الناصح»: این لقب از آن رو به ایشان داده شد که بیش از همه مردم، امت جدش را راهنمایی می کرد و مصالح آنان را گوشزد می نمود.

«المتوکل»: حضرت از این لقب نفرت داشت و به یاران خود فرموده بود وی را بدین لقب نخوانند. آن حضرت، از آن رو این لقب را ناخوش داشت که لقب جعفر متوکّل، خلیفه عباسی، نیز بود که از سرسخت ترین دشمنان اهل بیت(ع) به شمار می رفت.

«التقی»: زیرا حضرت تقوای الهی را پیشه ساخته و خدا را همیشه مرکز توجه خود قرار داده بود. طاغوت زمان، متوکل عباسی تمام تلاش جهنمی خود را به کار گرفته بود تا امام را به محافل لهو و لعب، و فسق و فجور بکشاند، ولی در کار خود سخت شکست خورد و اطرافیان خود را از این مطلب با خبر ساخت و از ناتوانی خود پرده برداشت.

امام هادی لقب کدام امام است

«المرتضی»: که مشهورترین لقب ایشان است.

«الفقیه»: ایشان فقیه ترین فرد عصر و زمان خویش بودند و عالی ترین مرجع علما و فقها به شمار می رفتند.

«العالم»: حضرت، داناترین شخص زمان خود در مسائل و امور دینی، بلکه در تمام معارف و علوم بشری بودند.

«الامین»: ایشان در تمام امور دینی و دنیوی امین بودند.

«الطیب»: هیچ کس در زمان حضرت از ایشان پاکیزه تر و آراسته تر نبود.

«العسکری»: محل اقامت ایشان در سامرا «عسکر» نام داشت، از این رو به آن حضرت لقب عسکری داده شد.

شیخ صدوق (ره) در علل الشرایع و معانی الاخبار می گوید: از استادان خو رضی اللّه عنهم، شنیدم که می گفتند: محلّه ای که حضرت امام علی النقی و حسن بن علی علیهما السلام در آن در سرّ من رای ساکن بودند، عسکر نامیده می شد، از این رو به هر یک از این دو امام بزرگوار عسکری گفته می شود.

«الموضح»: روشن کننده احکام کتاب و سنت.

«الرشید»: حضرت از همه بهتر راه رشد و هدایت را یافته و بر صراط مستقیم بودند.

«الشهید»: زیرا ایشان توفیق شهادت را یافتند و به دست دشمنان خدا شهید گشتند.

«الوفی»: ایشان با وفاترین مردم بودند و وفا از ویژگی های ایشان بشمار می رفت.

«الخالص»: زیرا ایشان از هر عیب و زشتی پاک و منزّه بودند.(6)

«ابن الرضا»:امام هادی و امام عسکری(ع) مانند امام جواد(ع) به احترام جدّ بزرگوارشان، امام رضا(ع)،به ابن الرضا مشهور بودند. علامه طبرسی در ابن باره نقل کرده است: امام هادی(ع) و فرزند گرامی اش امام عسکری(ع) و جدّ بزرگوار وی(امام عسکری) یعنی امام جواد(ع) هر کدام در عصر خود، به لقب ابن الرض معروف بوده اند.(7)

مشهورترین القاب امام دهم(ع)، هادی و تقی است، به راستی آن حضرت مجسمه تقوا و هادی و هدایتگر جامعه اسلامی بود. و این سنّت فرزندان فاطمی و علوی است، پیوسته نورافشاندن و هدایت کردن و سپس مشعل هدایت را به هادی دیگر سپردن. و شیعه همیشه وامدار تعالیم و هدایتهای هادیان امّت است.

پی نوشت ها:
1. ر.ک:لغت نامه دهخدا، ج 11، ص 16452.

2. معارف و معاریف، ج 8، ص 595.

3. نام چهار امام از ائمه دوازدگانه مذهب شیعه علی است: حضرت علی(ع)، حضرت علی بن الحسین(ع)، حضرت علی بن موسی الرضا(ع)، حضرت علی بن محمد النقی(ع).

4. نام روستایی در 6 کیلومتری مدینه، که حضرت موسی بن جعفر(ع) آن را برای رونق کشاورزی و نخل داری و مصرف منافع آن جهت محرومان و بینوایان بنیان نهاده است، و در برخی منابع، صرب ضبط شده است. ر.ک: اعلام الوری، ص 339.

5. مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 401.

6. همان، القاب دیگری نیز برای آن حضرت ذکر شده است ؛ ر.ک: دلائل الامامة، ص 217.

7. مرحوم طبرسی، اعلام الوری، ج 2، ص 131؛ بحارالانوار، ج 50، ص 238.