جمهوری، دموکراسی دینی، امام خمینی

بسم الله الرحمن الرحیم
جمهوری، دموکراسی دینی، امام خمینی
واژه جمهوری، به معنای توده مردم که در نسبت جمهور به حکومت، به معنای حاکمیت مردمی و توزیع قدرت توسط مردم می‌باشد. نوعی از حکومت که رئیس آن از سوی مردم کشور برای مدتی محدود برگزیده می شود و در انواع مختلفی نظیر؛ جمهوری اسلامی، جهموری سوسیالیستی ، جمهوری دموکراتیک، جهموری فدرال و غیره  می‌باشد.(۱). مسئله مورد علاقه در جمهوری‌گرایی را به طور خلاصه می‌توان در عقیده به فضیلت مدنی نامید.(۲). دموکراسی از لحاظ لغوی به معنای مردم سالاری و حکومت مردم و در اصطلاح به معنای (حکومت مردم، توسط مردم و برای مردم) تعریف شده است.(۳).
دموکراسی دینی یکی دیگر از فرمول‌های دموکراسی که در دوران معاصر به واسطه انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ به رهبری امام خمینی (رحمة الله علیه) به ادبیات سیاسی جهان راه یافته است، در دموکراسی دینی، مردم سالاری و حکومت مردم برای نیل به منافع و حقوق عمومی در قالب چهارچوب محتوا و حاکمیت دین، مطرح می‌شود و از سازو کار انتخابات، به عنوان ابزاری کلیدی برای تحقق جمهوری دینی در راستای حاکمیت مطلق خدای متعال به واسطه رهبری پیامبر اکرم (ص)و ائمه معصومین علیهم السلام در صدر اسلام و فقهای جامع الشرائط در عصر غیبت می‌باشد. امام خمینی در بیان نظام جمهوری دموکراسی بر مبنای دین می‌فرماید:(جمهوری، به همان معنایی است که همه جا جمهوری است. لکن این جمهوری بر یک قانون اساسی ای متکی است که قانون اسلام است. اینکه ما جمهوری اسلامی می گوییم برای این است که هم شرایط منتخب و هم احکامی که در ایران جاری می شود اینها بر اسلام متکی است، لکن انتخاب با ملت است و طرز جمهوری هم همان جمهوری است که همه جا هست).(۴).

امام خمینی آرای اکثریت و انتخابات مردم در تعیین نوع حکومت و نمایندگان و متولیان نظام سیاسی را از مؤلفه‌های اصلی دموکراسی دانسته‌ و از انتخابات به عنوان حق مشروع مردم در همه ابعاد حاکمیت انقلاب اسلامی که بر مبنای دموکراسی دینی بنا شده است، بهره گرفته اند، ایشان در بیان تعریف دموکراسی می‌فرمایند: «دمکراسی این است که آراء اکثریت، و آن هم این طور اکثریت، معتبر است؛ اکثریت هر چه گفتند آرای ایشان معتبر است و لو به خلاف، به ضرر خودشان باشد. شما... آن مسیری که ملت ما دارد، روی آن مسیر راه را بروید، ولو عقیده تان این است که این مسیری که ملت رفته خلاف صلاحش است. خوب، باشد. ملت می خواهد این طور بکند، به ما و شما چه کار دارد؟ خلاف صلاحش را می خواهد. ملت رأی داده؛ رأیی که داده متَّبع است».(۵)
امام خمینی محور دموکراسی را حق آزادی ملت‌ها دانسته که آزادی فطری در نهاد انسان‌ها، حق تحمیل و اجبار را غیر مشروع جلوه می‌دهد،ایشان در این رابطه می‌فرمایند:(ما حق نداریم. خدای تبارک و تعالی به ما حق نداده است، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملتمان یک چیزی را تحمیل بکنیم).(۶)
با توجه به حق آزادی ملت‌ها و عدم مشروعیت اجبار عقاید به مردم در همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، خصوصاً تعیین سرنوشت سیاسی و نظام حاکمیتی، گزاره اختیار از آن برداشت می‌شود، از این رو، امام خمینی به مسئله تحقق حاکمیت در جامعه به عنوان یک مسئله اختیاری در دست مردم اشاره و می‌فرمایند:(باید اختیارْ دست مردم باشد. این یک مسأله عقلی [است ]، هر عاقلی این مطلب را قبول دارد که مقدرات هر کسی باید دست خودش باشد).(۷)

۱.معین،محمد،فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه جمهوری.
۲.هیوود،اندرو، مفاهیم کلیدی در علم سیاست، انتشارات علمی فرهنگی،ص۱۹۸.
۳.همان، ص۱۵۲_۱۵۳.
۴.امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج۴،ص۴۷۹.
۵.همان، ج۹، ص۳۰۴.
۶.همان، ج۱۱،ص۳۴.
۷.همان،ج۴،ص۴۹۴.