رفیقی با وفا

رهروان ولایت ـ رفیق نیمه راه، همیشه وسط کار، شانه خالی می‌کند و هر چند انسان، برای به‌دست آوردنش زحمت بسیار می‌کشد، ولی تا آخر، همراه و هم‌دوش با او نیست. در واقع، رفیق، مثل کفشِ و رفاقت مانند یک جاده‌ست. خیلی سختِ، وسط جاده بفهمیم که پا برهنه‌ایم. و یا مانند کوه‌نوردی‌که در راه صعود به یک قلّه مرتفع، ناگهان اطراف خود را از وجود همراهان خویش در حالی‌که به‌شدت به آن‌ها نیاز دارد خالی ببیند، چنین رفقایی به هیچ وجه قابل اعتماد نیستند و ارزش دوستی را ندارند.

بنابراین باید برای دوستی سرمایه گذاری کنیم که علاوه بر این‌که وجودش مایه خیر و برکت و آسایش است، با وفا هم باشد. لذا در بیانات دینی به چنین رفقایی اشاره شده، و آمده است‌که انسان در هنگام احتضار و حالت مرگ، حقایق و صحنه‌هایی را مشاهده می‌کند و تمثلاتی برای او رخ می‌دهد، و رفقای خود را می‌بیند، که دیگران با وجود آن‌که در کنار بستر او نشسته‌اند، از دیدن آن‌ها بی‌خبرند. چنان‌چه امیرالمومنین علی علیه السلام در ضمن روایتی به این مطلب اشاره می‌فرمایند:

«إِنَّ ابْنَ آدَمَ إِذَا كَانَ فِي آخِرِ يَوْمٍ مِنْ أَيَّامِ الدُّنْيَا- وَ أَوَّلِ يَوْمٍ مِنْ أَيَّامِ الْآخِرَةِ- مُثِّلَ لَهُ أَهْلُهُ وَ مَالُهُ وَ وُلْدُهُ وَ عَمَلُهُ- فَيَلْتَفِتُ‏ إِلَى مَالِهِ فَيَقُولُ- وَ اللَّهِ إِنِّي كُنْتُ عَلَيْكَ لَحَرِيصاً شَحِيحاً فَمَا عِنْدَكَ فَيَقُولُ خُذْ مِنِّي‏ كَفَنَكَ‏، ثُمَّ يَلْتَفِتُ إِلَى وُلْدِهِ فَيَقُولُ- وَ اللَّهِ إِنِّي كُنْتُ لَكُمْ لَمُحِبّاً- وَ إِنِّي كُنْتُ عَلَيْكُمْ لَمُحَامِياً فَمَا ذَا عِنْدَكُمْ فَيَقُولُونَ نُؤَدِّيكَ إِلَى حُفْرَتِكَ وَ نُوَارِيكَ فِيهَا، ثُمَّ يَلْتَفِتُ إِلَى عَمَلِهِ فَيَقُولُ- وَ اللَّهِ إِنِّي كُنْتُ فِيكَ لَزَاهِداً- وَ إِنَّكَ كُنْتَ عَلَيَّ لَثَقِيلًا فَمَا ذَا عِنْدَكَ فَيَقُولُ أَنَا قَرِينُكَ فِي قَبْرِكَ- وَ يَوْمِ حَشْرِكَ حَتَّى أُعْرَضَ أَنَا وَ أَنْتَ عَلَى رَبِّك‏»،[2]؛

«انسان هنگام مرگ، مال و فرزندان و عمل خود را متمثّل می‌بیند و به مال خود می‌گوید: من برای كسب و اندوختن تو بسیار حریص و بخیل بودم. تو برای من چگونه‌ای؟ مال در پاسخ گوید: به مقدار كفن از من برگیر. سپس به‌فرزندان می‌گوید: به‌خدا سوگند من شما را بسیار دوست داشته و حفاظت می‌كردم. شما برای من چه می‌كنید؟ آنان می‌گویند: تو را به‌قبر رسانده، در آن دفن می‌كنیم. آن‌گاه به‌كردار خویش می‌گوید من به‌تو رغبتی نشان نمی‌دادم و برایم سنگین بودی. تو برای من چه می‌كنی؟ عمل انسان می‌گوید: من در قبر و قیامت و نشور با تو خواهم بود، تا به حضور پروردگارت برسیم»

«در زمانه مر تو را سه همره‌اند/زان یکی وافی و آن دو غدر مند

آن یکی یاران و دیگر رخت و مال/وآن سوم وافیست و آن حسن الفعال

مال ناید با تو بیرون از قصور/یار آید لیک آید تا به گور

چون تو را روز اجل آید به پیش/یار گوید با زبان حال خویش

تا بدینجا بیش همره نیستم/بر سر گورت زمانی بیستم

فعل تو وافیست زو کن ملتحد/که درآید با تو در قعر لحد»[2]

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در نصیحتی به قیس بن عاصم فرمودند: «وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ لَكَ يَا قَيْسُ مِنْ قَرِينٍ‏ يُدْفَنُ‏ مَعَكَ وَ هُوَ حَيٌّ وَ تُدْفَنُ مَعَهُ وَ أَنْتَ مَيِّتٌ فَإِنْ كَانَ كَرِيماً أَكْرَمَكَ وَ إِنْ كَانَ لَئِيماً أَسْلَمَكَ ثُمَّ لَا يُحْشَرُ إِلَّا مَعَكَ وَ لَا تُبْعَثُ إِلَّا مَعَهُ وَ لَا تُسْأَلُ إِلَّا عَنْهُ فَلَا تَجْعَلْهُ إِلَّا صَالِحاً فَإِنَّهُ إِنْ أَصْلَحَ آنَسْتَ بِهِ وَ إِنْ فَسَدَ لَا تَسْتَوْحِشُ إِلَّا مِنْهُ وَ هُوَ فِعْلُك‏»،[3]؛

«حقيقت اين‌كه ای قيس، هنگام دفن شدن، همدم زنده‌ای، با تو دفن خواهد شد و او قرين و همنشين تو خواهد بود؛ حال، آن‌ قرين، اگر موجودي شريف و كريم باشد، تو را گرامی خواهد داشت و اگر پست و لئيم باشد، تو را تسليم حوادث رنج‌بار خواهد ساخت و او جز تو، با كسی محشور نمی‌شود و تو نيز، جز او با كسی محشور نمی‌گردی، و در روز محشر، جز درباره او، مورد بازخواست از چيزی واقع نمی‌شوی؛ پس، تا می‌تواني، او را شايسته و صالح‌گردان، چرا كه اگر او صالح باشد، در طول مدّت برزخ، مايه انس و آرامش تو خواهد بود و اگر فاسد باشد، موجب ترس و وحشت و نا آرامی تو خواهد

شد و آن‌ قرين و يار ملازم تو در عالم برزخ و محشر، عمل و كردار توست»

«پس پیمبر گفت بهر این طریق/با وفاتر از عمل نبود رفیق

گر بود نیکو ابد یارت شود/ور بود بد در لحد مارت شود»[4]

بنابراین آن‌چه که تا ابد همراه انسان است، و رفیق نیمه راه نیست، اعمال ماست. پس سزاوار است‌که تا می‌توانیم برای آن، سرمایه گذاری لازم را انجام دهیم، تا بعدا بتوانیم استفاده کامل را ببریم و وجودش مایه خیر و سعادت و آسایش و برکت برای ما باشد.

----------------------------

پی‌نوشت:

[1].تفسير القمي، ج‏1، ص،370

[2].مولوی

[3].امالی شیخ صدوق،ص3

[4].مولوی