ختنه بانوان از سنت اسلامی نیست

رهروان ولایت ـ در فضاهای مجازی بعضی انتقادات به بحث ختنه بانوان در اسلام مطرح می‌شود و اين در حالي است كه با توجه و دقت در روايات این باب، به دست مي‌آيد که اسلام تنها کم آسيب‌ترين نوع ختنه براي زنان را اجازه داده است و هيچ تأکيد خاصي بر آن نيست؛ لذا در جامعه اسلامي، اثري از ختنه زنان به عنوان يک عمل ديني، مشاهده نمي‌شود. تنها در زمان گذشته به جهت مصالحي انجام مي‌شده و اسلام نيز خيلي آن را تأييد نمی‌کند.

در اين‌جا اشاره به اين نکته مفيد است که در زمان پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مردان، همسران متعددي داشتند و به نوعي مي‌توان گفت زنان در رقابتي براي به دست آوردن قلب و محبت شوهر خود بودند تا از اين طريق گوي سبقت را از همسران ديگر بربايند. پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در عين اين‌که منعي از اين نوع خاص ختنه نمي‌کند، دستور به کم برداشتن مي‌دهد.[1]

امام علي(علیه‌السلام) مي‌فرمايد: «اشکالي در ختنه کردن دختران نيست، امّا در مورد مردان، ختنه کردن لازم است».[2] و «ختنه کودکان خود را زودتر انجام دهيد؛ زيرا اين پاکيزگي بيشتري برايشان دارد، ولي دختران را تا قبل از هفت سالگي ختنه نکنيد».[3]

 جالب اینکه دسته‌ای از روايات صریحاً تاکید دارند ختنه بانوان از سنت اسلامی نیست:
امام صادق(علیه‌السلام): «خِتَانُ‏ الْغُلَامِ مِنَ السُّنَّةِ وَ خَفْضُ الْجَوَارِي لَيْسَ‏ مِنَ‏ السُّنَّة؛[4] ختنه کردن پسر بچه سنت است ولي ختنه دختر بچه از سنت نيست.

از امام باقر(علیه‌السلام) پرسيده شد: کنيزي که از سرزمين کفار گرفته شد ولي وقتي دنبال کسي بودم که او را ختنه کند، هيچ زني را نيافتيم، تکليف چيست؟ امام(علیه‌السلام) فرمود: «أَمَّا السُّنَّةُ فِي الْخِتَانِ عَلَى الرِّجَالِ وَ لَيْسَ عَلَى النِّسَاء؛[5] در ختنه کردن، سنت بر ختنه مردان است، ولي در مورد زنان اين‌گونه نيست.

اما در مورد روایات این باب که عبارت «مَکْرُمَةٌ لِلنِّسَاء» در آن آمده؛ ظاهراً بر عرفي بودن دلالت دارد؛ مانند:

امام رضا(علیه‌السلام): «الْخِتَانُ سُنَّةٌ وَاجِبَةٌ لِلرِّجَالِ وَ مَکْرُمَةٌ لِلنِّسَاء؛[6]... ختنه کردن سنت واجبي است بر مردان که بايد آن را انجام دهند و بر زنان نيز عرفي پسنديده است... .

امام صادق(علیه‌السلام): «خَفْضُ الْجَارِيَةِ مَکْرُمَةٌ وَ لَيْسَتْ مِنَ السُّنَّةِ وَ لَا شَيْئاً وَاجِباً وَ أَيُّ شَيْ‏ءٍ أَفْضَلُ مِنَ الْمَکْرُمَةِ؛[7] ختنه دختر عرفي پسنديده است ولي از سنت نبوده و چيز واجبي نيست و چه چيزي بالاتر از عرف پسنديده است».

بنابراين «اَلْخِتَانُ مَکْرَمَةٌ فِي النِّسَاءِ؛ يعني ختنه براي بانوان عرفي پسنديده است ولي واجب نيست، کما اینکه در روضة المتقين آمده: فوائد اين کار براي بانوان به مانند ختنه براي مردان نيست.[8]

همان‌طور که ديديم؛ برخي از روايات صريحاً تاکید دارند ختنه بانوان از سنت اسلامی نیست و حتي ظاهر عبارت «لَيْسَ مِنَ السُّنَّةِ» و يا «لَيْسَ عَلَي النِّسَاءِ» نفي استحباب نیز مي‌کند،[9] امّا بعضی فقها با توجه به روايات مَکْرُمَةٌ لِلنِّسَاء؛ عبارت «لَيْسَ مِنَ السُّنَّةِ» را برخلاف ظاهر آن حمل کرده‌اند تا حکم به استحباب شود؛[16] البته در این فرض نیز منظور از «لَيْسَ‏ مِنَ‏ السُّنَّة» اين است که ختنه بر دختر بچه واجب نيست و سنّتي که بر آن زياد تأکيد شده باشد، نيست.

پس در جوامعي که ختنه زنان انجام مي‌شود، تنها رسم و سنت قبيله‌اي و بومی است.

کما اینکه ختنه کردن در ميان زنان حجاز وجود داشته و برخي آن‌را انجام مي‌دادند، امّا سنت چندان مشهوري در ميان آنها نبود. اسلام نيز چندان دغدغه‌اي نسبت به آن نداشته و تنها در حد چند روايت محدود، به جواز آن حکم کرده است.

-------------------------------------------------------

پي‌نوشت:

1. الکافي، ج ‏6، ص 38.
2. اصفهاني (مجلسي اول)، محمد تقي، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، محقق و مصحح: موسوي کرماني، سيد حسين، اشتهاردي، علي‌پناه، طباطبائي، سيد فضل الله، ج ‏8، ص 618، ‌مؤسسه فرهنگي اسلامي کوشانپور، قم، چاپ دوم، 1406ق.
3. ابن حيون، نعمان بن محمد مغربي، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضايا و الأحکام، محقق و مصحح: فيضي، آصف،‏ ج ‏1، ص 124، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، قم، چاپ دوم، 1385ق.
4. مجلسي، محمد باقر، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، محقق و مصحح: رسولي محلاتي، هاشم، ج ‏21، ص 66، دار الکتب الإسلامية، تهران، چاپ دوم، 1404ق.
5. مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، ج ‏21، ص 66.
6. شيخ صدوق، عيون أخبار الرضا(ع)، محقق و مصحح: لاجوردي، مهدي، ج ‏2، ص 125، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378ق.
7. الکافي، ج 6، ص 37.
8. روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، ج ‏8، ص 616.
9. ميرزاي قمّي، ابو القاسم بن محمد حسن، جامع الشتات في أجوبة السؤالات، محقق و مصحح: رضوي‌، مرتضي، ج 4، ص 614، مؤسسه کيهان، تهران، چاپ اول، 1413ق.
10.  روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه، ج 8، ص 616.