رهروان ولایت ـ انتقال از دنيا به آخرت، مسافرت بسيار حساسي است. ابتدای اين سفر مرگ است. مرگ دريچه اي است به سوي عالم بقا. لحظه مرگ لحظه خطرناكي است. ازآيات استفاده مي‌شود كه مرگ همراه شدايد و وحشت گيچ كننده‌اي است. قرآن در سوره ق، آيه 19 مي‌فرمايد: "به حق، لحظه گيج كننده مرگ فرا رسيد، همان كه از آن فرار مي‌كردي".
اميرمؤمنان(علیه‌السلام) صحنه مرگ را چنين بيان مي‌كند:
"انواع گيجي‌ها وحسرت‌ها و فراق از دنيا و رو آوردن به جهان پر خطر ديگر براي انسان پيدا مي‌شود. آن چه بر انسان بر لحظه مرگ وارد مي‌شود قابل توصيف نيست. اطراف بدن شل مي‌شود، رنگ مي‌پرد، زبان مي‌گيرد، انسان مي‌بيند ولي قدرت حرف زدن ندارد، محتضر در آن لحظه‌اي از اموالي كه جمع كرده ياد مي‌كند و با خود مي‌گويد: اين اموال را از چه راهي به دست آوردم؟ چرا فكر حلال و حرام آن نبودم؟ الآن گناه و حسابش با من و لذت و بهره اش با ديگران است. ولي مأمور مرگ همچنان روح او را از اعضا جدا مي‌كند. تا زبان و گوش هم از كار مي‌افتد و فقط چشمانش مي‌بيند، و به اطراف خود نگاه مي‌كند و تلاش و وحشت و حركات اطرافيان را مشاهده كرده ولي صدايي نمي‌شنود و حرفي نمي‌زند. در لحظه آخر روح از چشم هم گرفته مي‌شود و او در ميان دوستان و بستگان هم چون مرداري مي‌افتد، و همه از او مي‌ترسند و از اطرافش فرار مي‌كنند و پس از اندكي او را به خاك و به عملش سپرده و از او دور مي‌شوند".[1]
ولیکن امام صادق(علیه‌السلام) لحظه جان دادن خوبان چنین بیان می‌فرمایند: "مؤمن به هنگام قبض روح وحشت دارد، ولي ملك الموت به او دلداري داده و مي‌گويد: چرا مي‌ترسي؟ من از پدر به تو مهربان تر هستم. چشمانت را باز كن. مؤمن چشمانش را باز مي‌كند و قيافه هاي ملكوتي رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امامان (علیه‌السلام) و حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را مي‌بيند و خوشحال مي‌شود و سپس از طرف خدا ندايي مي‌رسد كه وارد بهشت خدايت شو".[2]
لحظه جان دادن: رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: "ملك الموت براي قبض روح كافر سيخي از آتش مي آورد و روح او را با آن سيخ بيرون مي‌كشد، پس جهنم صيحه مي‌كشد". علي (علیه‌السلام) عرض كرد: از امت شما كسي اين گونه قبض روح مي شود؟ فرمود: "بلي، حاكمي كه ظلم كند و كسي كه مال يتيم را به حرام بخورد و كسي كه شهادت دروغ دهد".[3]
پس از مرگ تا قبر: امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: "چون روح از بدن جدا شود (مؤمن و كافر) مانند پرنده بر بالاي جسد سايه افكن باشد، و كارهايي كه با آن مي‌شود از غسل و كفن و غيره را نظاره مي‌كند، و چون مراسم غسل و كفن تمام شد و جسد را به تابوت نهادند و مردم آن را به دوش كشيدند كه به سوي قبر ببرند، روح به بدن باز مي‌گردد، آن گاه پرده از چشمش كنار مي‌رود و جايگاه خود را در بهشت يا دوزخ را مي‌بيند. اگر اهل بهشت باشد با رساترين صدا فرياد مي‌كند كه هر چه زودتر مرا به قبر برسانيد، و اگر از اهل جهنم باشد فرياد مي‌كند كه مرا برگردانيد، و او در آن حال هر كاري را كه با او مي‌شود متوجه مي‌گردد و همه را مي‌داند".[4]
قبر: امام سجاد(علیه‌السلام) فرمود: "قبر باغي از باغ‌هاي بهشت، يا گودالي از گودال هاي آتش است".[5]
رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: "قبر نخستين منزل آخرت است. اگر آدمي از آن نجات يابد، منزل‌هاي بعدي بر وي آسان‌تر خواهد بود". [6]
در اين منزل دو مسئلة مهم براي انسان اتفاق مي افتد: يكي فشار قبر و ديگري سؤال قبر...
----------------------
پی نوشت:
2. نهج البلاغه (فيض الاسلام)، ص 322، خطبه 108.
3. بحارالأنوار، ج6، ص 163، حديث 32.
4. حارالأنوار، ج6، ص 170، حديث 46.
5. من لا يحضر، ج1، ص 123.
6. بحارالأنوار، ج 6، ص 214، حديث 2.
7. صادق احسان بخش، آثار الصادقين، ج 17، ص 32، ماده قبر، شماره 25870 - 17.