رهروان ولایت ـ یکی از سوالاتی که در بحث «شفاعت» وجود دارد؛ این است که به راستی «شفاعت» در چه زمانی واقع می‌شود، آیا در عالم برزخ هم شفاعت وجود دارد، یا تنها مختص به روز قیامت است و نجات از جهنم؟
از برخی آیات قرآن استفاده می‌شود که شفاعت تنها در روز قیامت است و تنها در رهایی از آتش جهنم موثر است؛ قرآن کریم در آیاتی چند به این مساله پرداخته و زمان وقوع شفاعت را بیان می‌کند؛ از جمله این آيات، آیات پایانی سوره مدثّر است که می‌فرماید: «و كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ رَهِينَةٌ* إِلَّا أَصْحابَ الْيَمِينِ* فِي جَنَّاتٍ يَتَساءَلُونَ* عَنِ الْمُجْرِمِينَ* ما سَلَكَكُمْ فِي سَقَر[مدثر / 42-38] هر نفْسى در گرو اعمالى است كه كسب كرده است، مگر اصحاب يمين كه آنان در بهشتهایى استقرار دارند، و با مجرمان گفتگو می‌کنند، كه چه چيز شما را در دوزخ وارد کرد؟
اهل دوزخ، به این سوال پاسخ می‌دهند و قرآن در ادامه می‌فرماید: «فَما تَنْفَعُهُمْ شَفاعَةُ الشَّافِعِين [مدثر / 48] شفاعت شفاعت‌کنندگان برای آنان سودی نداشت». اين آيات دلالت دارند بر اين‌كه شفاعت شافعان، در روز قیامت بوده و در رهایى از دوزخ، ثمر دارد و امّا سایر اهوال روز رستاخيز و مشكلات و سختىهای عالم برزخ، همه به جاى خود باقى بوده و دليلى بر وقوع شفاعت در آن‌ها وجود ندارد.
بنابراین از این آیات استفاده می‌شود، «شفاعت» در روز قیامت بوده و در رهایی از آتش جهنم موثر است؛ امّا در مراحل قبل از آن و عالم برزخ که بدون شک در آن، برای مجرمان و گناه‌کاران عذاب وجود دارد، مشمول شفاعت نمی‌شوند و در آن‌ها انسان مجرم به سختی عذاب می‌شود.
این مطلب در روایات معصومین(علیهم‌السلام) هم اشاره شده است و آن بزرگواران فرموده‌اند که شفاعت مخصوص قیامت است و در عالم برزخ، شفاعتی وجود ندارد؛ به طور مثال امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «وَ اللَهِ مَا أَخَافُ عَلَيْكُمْ إِلَّا الْبَرْزَخَ فَأَمَّا إذَا صَارَ الَامْرُ إلَيْنَا فَنَحْنُ أَوْلَى بِكُمْ: سوگند به خدا كه من بر شما ترسى ندارم، مگر از عذاب برزخ؛ امّا در روز قيامت كه امر به ما واگذار مىشود، ما بر شما ولايت داريم و شما را مورد شفاعت قرار مىدهيم».[1]
این‌که حضرت در این روایت می‌فرماید که من برای شما قبل از قیامت ترس دارم، به این معناست که قبل از قیامت، شفاعتی وجود ندارد و شما هستید و اعمالتان و بر مبنای اعمال خود شما با شما رفتار خواهد شد؛ امّا روز قیامت شفاعت وجود دارد و ما شما را کمک خواهیم کرد.
در نتیجه: زمان وقوع شفاعت در آخرين موقف، از مواقف قيامت است؛ یعنی بعد از زنده شدن دوباره تمام انسان‌ها و پشت سر گذاشتن تمام مراحل هول‌ناک قیامت و حساب و کتاب. حال با شفاعت یا گناه‌کاران اصلاً جهنم نمی‌روند و یا از آن، خلاصی می‌یابند. امّا در زمان مرگ و قبض روح و عالم برزخ، شفاعتی وجود ندارد و گناه‌کاران به خاطر اعمالشان به سختی عذاب خواهند شد تا مجازات خود را به خاطر گناهان کبیره‌ای که انجام داده بودند، کشیده باشند.[2]
بنابراین هرگز نباید بحث شفاعت، انسان را نسبت به انجام گناهان کبیره سوق دهد؛ زیرا ممکن است انسان، سالیان درازی در عالم برزخ به خاطر گناهانش به سختی عذاب شود.
-----------------------------------
پی‌نوشت:
[1]. تفسیر قمی، ج2، ص 92.
[2]. معاد شناسى، ج9، ص 378.