رهروان ولایت ـ برخی جاها انسان‌های سطحی‌نگری وجود دارند که نگاه می‌کنند به اعمال انسانها و برخی افراد را با برخی دگر مقایسه می‌کنند، مثلاً رفتار خوب یک بی‌دین را با رفتار بد یک انسان دین‌دار مقایسه می‌کنند و میگویند رفتار این بی‌دین خوب بوده پس این خوب است و رفتاران مسلمان بد بوده و این قابل‌قبول نیست، آیا واقعاً فقط باید به اعمال افراد نگاه کرد و موردسنجش قرارداد؟
ازکچا باید بفهمیم که چه کسی آدم خوبی است و چه کسی آدم بدی است؟
می‌خواهیم معامله انجام بدهم. از کجا بدانم آدم خوب است و یا آدم بد، باهاش معامله بکنم یا نه؟
و یا برای خواستگاری دو مرد آمده است می‌خواهی از بین این دو یکی را انتخاب کنی از کجا بفهمی کدام خوب است قبول کنی؟ کدام بد است و رد کنی.
چطوری یک شخصیت و یک انسان را ارزیابی کنیم؟
و از کجا بفهمیم خوب است یا بد؟
معیار درست ارزیابی چیست؟
یکی از اشخاص محضر امام صادق علیه‌السلام از حسن اخلاق برخی از دشمنان امام حرف زد و از رفتار برخی که نسبت به امام محبت دارند دوستدار امام هستند و رفتار غلطی دارند انتقاد کرد. که نشان از این داشت که آن‌های که با امام ارتباط نداشتند و خوب بودند را بر آن‌های که با امام رابطه داشته و رفتار بد داشتند ترجیح داده بود؛ و با ظاهربینی ساده و با ارزیابی ظاهری مخالفان را افراد خوبی معرفی نموده بود؛ و پیروان امام معصوم را افراد بدی معرفی نموده بود.
که امام با مواجهه با این شخص عصبانی شده و نشسته و جوابی داده تا معیار درست این ارزیابی را این شخص بداند؛ و برای همه ما معیار درست ارزیابی را بیان کند.
و آن اینکه امام فرمودند: ِ ثُمَّ قَالَ لَا دِینَ لِمَنْ دَانَ اللَّهَ بِوَلَایةِ إِمَامٍ جَائِرٍ لَیسَ مِنَ اللَّهِ وَ لَا عَتْبَ عَلَی مَنْ دَانَ بِوَلَایةِ إِمَامٍ عَادِلٍ مِنَ اللَّه
کسی که به‌وسیله پیروی امام جائر که از طرف خدا نیست برای خدا دینداری کند، اصلاً دین ندارد و کسی که پیرو و دوست امام عادل از طرف خدا باشد گله‌ای از او نشاید.
روای از این جواب تعجب کرده و از امام سؤالش را می‌پرسد تا امام این حرف را با دلیل بیان کند تا سطحی‌نگری افراد رفع شود: قُلْتُ لَا دِینَ لِأُولَئِک وَ لَا عَتْبَ عَلَی هَؤُلَاءِ ؟! عرض کردم: آن‌ها دین ندارند و بر این‌ها سرزنشی نیست؟!
امام با استناد به آیه قرآنی که اکثر ماها این آیه قرآن را حفظ هستیم جواب می‌دهد
قَالَ نَعَمْ لَا دِینَ لِأُولَئِک وَ لَا عَتْبَ عَلَی هَؤُلَاءِ ثُمَّ قَالَ أَ لَا تَسْمَعُ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ اللَّهُ وَلِی الَّذِینَ آمَنُوا یخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ[بقره/259] یعْنِی مِنْ ظُلُمَاتِ الذُّنُوبِ إِلَی نُورِ التَّوْبَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ لِوَلَایتِهِمْ کلَّ إِمَامٍ عَادِلٍ مِنَ اللَّهِ
فرمود: آری آن‌ها دین ندارند و بر این‌ها سرزنشی نیست، سپس فرمود: مگر قول خدای عز و جل را نمی‌شنوی؟ «خدا کارساز کسان است که ایمان آورده‌اند و از ظلمات به نورشان می‌برد» یعنی از ظلمات گناهان به نور توبه و آمرزششان می‌برد، به‌واسطه پیرویشان از هر امام عادلی که از جانب خداست.[1]
یعنی اگر باور درست باشد خدا راه درست را هم نشان خواهد داد؛ و این می‌شود هدایت الهی.
حال اگر ما محبت قلبی و ایمان قلبی خود را با امام زمان محکم کنیم اگر اشتباهات و لغزش‌های هم داشته باشیم خداوند هدایتش را شامل حال ما می‌گرداند و در گمراهی ما را نمی‌گذارد. که در قرآن می‌فرماید:
وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ [العنکبوت/69]
و آن‌ها که درراه ما (با خلوص نیت) جهاد کنند، قطعاً به راه‌های خود، هدایتشان خواهیم کرد؛ و خداوند با نیکوکاران است.
و در کنار این آیات و روایت باید به این هم توجه نمود که امام رضا علیه‌السلام بیان نمودند که:
لَا تَدَعُوا الْعَمَلَ الصَّالِحَ وَ الِاجْتِهَادَ فِی الْعِبَادَةِ اتِّکالًا عَلَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ع‌لیهم السلام لَا تَدَعُوا حُبَّ آلِ مُحَمَّدٍ ع وَ التَّسْلِیمَ لِأَمْرِهِمْ اتِّکالًا عَلَی الْعِبَادَةِ فَإِنَّهُ لَا یقْبَلُ أَحَدُهُمَا دُونَ الْآخَر[2]
مبادا اعمال نیک را به اتکای حب و دوستی آل محمد صلی‌الله علیه و آله رها کنید و مبادا دوستی آل محمد را به اتکای اعمال صالح از دست بدهید زیرا هیچ‌کدام از این دو به تنهائی پذیرفته نمی‌شود.
--------------------------------------------------
پی‌نوشت :
[1]الکافی (ط - الإسلامیة)، ج1، ص: 375 - عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْعَبْدِی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یعْفُورٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أُخَالِطُ النَّاسَ فَیکثُرُ عَجَبِی مِنْ أَقْوَامٍ لَا یتَوَلَّوْنَکمْ وَ یتَوَلَّوْنَ فُلَاناً وَ فُلَاناً لَهُمْ أَمَانَةٌ وَ صِدْقٌ وَ وَفَاءٌ وَ أَقْوَامٌ یتَوَلَّوْنَکمْ لَیسَ لَهُمْ تِلْک الْأَمَانَةُ وَ لَا الْوَفَاءُ وَ الصِّدْقُ قَالَ فَاسْتَوَی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع جَالِساً فَأَقْبَلَ عَلَی کالْغَضْبَانِ ثُمَّ قَالَ لَا دِینَ لِمَنْ دَانَ اللَّهَ بِوَلَایةِ إِمَامٍ جَائِرٍ لَیسَ مِنَ اللَّهِ وَ لَا عَتْبَ عَلَی مَنْ دَانَ بِوَلَایةِ إِمَامٍ عَادِلٍ مِنَ اللَّهِ قُلْتُ لَا دِینَ لِأُولَئِک وَ لَا عَتْبَ عَلَی هَؤُلَاءِ قَالَ نَعَمْ لَا دِینَ لِأُولَئِک وَ لَا عَتْبَ عَلَی هَؤُلَاءِ ثُمَّ قَالَ أَ لَا تَسْمَعُ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ اللَّهُ وَلِی الَّذِینَ آمَنُوا یخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ[2] یعْنِی مِنْ ظُلُمَاتِ الذُّنُوبِ إِلَی نُورِ التَّوْبَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ لِوَلَایتِهِمْ کلَّ إِمَامٍ عَادِلٍ مِنَ اللَّهِ وَ قَالَ وَ الَّذِینَ کفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِإِلَی الظُّلُماتِ إِنَّمَا عَنَی بِهَذَا أَنَّهُمْ کانُوا عَلَی نُورِ الْإِسْلَامِ فَلَمَّا أَنْ تَوَلَّوْا کلَّ إِمَامٍ جَائِرٍ لَیسَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ خَرَجُوا بِوَلَایتِهِمْ إِیاهُ مِنْ نُورِ الْإِسْلَامِ إِلَی ظُلُمَاتِ الْکفْرِ فَأَوْجَبَ اللَّهُ لَهُمُ النَّارَ مَعَ الْکفَّارِ فَ أُولئِک أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فی‌ها خالِدُونَ.
عبد اللَّه بن ابی یعفور گوید: بامام صادق علیه السلام عرضکردم: من که با مردم آمیزش دارم بسیار تعجب می‌کنم از مردمی که از شما پیروی نمی‌کنند و بدنبال فلان و فلان می‌روند ولی امین و راستگو و با وفایند و مردمی هستند که بدنبال شمایند، ولی امانت و وفاء و راستگوئی آن‌ها را ندارند.
امام صادق علیه السلام راست نشست و مانند خشمناکی بمن متوجه شد، سپس فرمود: هر که خدا را با پیروی از امام ستمگری که از جانب خدا نیست دینداری کند، دین ندارد و سرزنش نیست بر کسی که با پیروی از امام عادل از جانب خدا دینداری کند، عرضکردم: آن‌ها دین ندارند و بر این‌ها سرزنشی نیست؟! فرمود: آری آن‌ها دین ندارند و بر این‌ها سرزنشی نیست، سپس فرمود: مگر قول خدای عز و جل را نمی‌شنوی؟ «خدا کارساز کسانیست که ایمان آورده‌اند و از ظلمات بنورشان می‌برد- ۲۵۷ سوره ۲-» یعنی از ظلمات گناهان بنور توبه و آمرزششان می‌برد، بواسطه پیرویشان از هر امام عادلی که از جانب خداست؛ و باز فرموده است: «و کسانی که کافر شده‌اند کار سازشان طغیانگران سرکش‌اند که از نور بظلمتشان می‌برند» مقصود از این آیه اینست که آن‌ها نور اسلام داشتند، ولی چون از هر امام ستمگری که از جانب خدا نبود پیروی کردند، بواسطه پیروی او از نور اسلام بظلمات کفر گرائیدند، سپس خدا برای ایشان همراه بودن با کفار را در دوزخ واجب ساخت «آن‌ها دوزخیانند و در آن جاودان باشند».
[2] بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج 75، ص: 347