بعد از هجرت پيامبر(ص) به مدينه و تشكيل حكومت، مشركان تلاش خود را براي تضعيف اين پايگاه مسلمانان آغاز كردند مصادره اموال بجا مانده مسلماناني كه از مكه به مدينه هجرت كرده بودند از جمله اين اقدامات بود اين در حالي بود كه قبايل بيابانگرد اطراف مدينه نيز در پي ارتباطاتي كه با قريش داشتند بدنبال توطئه عليه مسلمانان بودند در چنين شرايطي پيامبر(ص) ابتدا با استفاده از مسلمانان مهاجر و سپس با حمايت مسلمانان مدينه، توان نظامي خود را براي مقابله با اين دسيسه ها بسيج كرده و با اعزام دستجات نظامي به سركوب دشمنان اقدام كردند در كنار چنين اعزامهايي، گروه هايي نيز با اهداف غير نظامي اعزام ميشدند دعوت قبايل به اسلام، آموزش تعاليم اسلام و جمع آوري زكات از قبايل مسلمان اطراف مدينه از جمله اهداف غير نظامي بسياري از اعزام هاي پيامبر (ص) بوده است مورخان تمامي اين اعزام ها را بدون توجه به اهداف در نظر گرفته شده به غزوه(كه با حضور پيامبر(ص) همراه بود) و سريه ( كه به فرماندهي يكي از اصحاب انجام ميشد) تقسيم كردند.
شمار غزوات پيامبر(ص) را 26 تا 27 غزوه دانسته اند(1) كه فقط تعداد اندكي از آنها به درگيري منتهي شد.
اولين غزوه، غزوه اَبواء است كه در ماه صفر سال دوّم هجرت صورت گرفت و آخرين غزوه، غزوه تبوك كه در رجب سال نهم هجرت صورت گرفت. از مهمترين غزوات پيامبر مي توان به جنگ بدر، اُحد، خندق، فتح مكه، خيبر و حُنين اشاره كرد.(2)
بيشترين سريه هاي عصر پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در سال ششم هجرت بود. تعداد سريه هاي پيامبر را بين 35 تا 48 سريه و يا بيشتر ذكر كرده اند(3)، اين اختلاف را بايد نتيجه اختلاف نظر مورخان در مفهوم و مصداق غزوه، سريه و بعث دانست.
از نخستين سريه هاي پيامبر سريه اي است به سركردگي حمزة بن عبدالمطلب كه به اتفاق سي تن از مهاجران در كنار دريا به سرزمين جهنيه با ابوجهل بن هشام به همراه صد و سي مشرك برخورد كرد كه اين سريه بدون جنگ و خونريزي پايان پذيرفت(4).
پاورقی:
1. ابن هشام، سيرة النبي، چاپ مصطفي البابي، 1355 هـ ، ج 4، ص 280-281. مسعودي، مروج الذهب، چاپ مطبعة السعاده، 1367 هـ ، ج2، ص7و288
2. آيتي، تاريخ پيامبر اسلام، انتشارات دانشگاه تهران.
3. طبری، تاريخ، تحقيق: محمد ابوالفضل ابراهيم. دار التراث بيروت،چ2، 1387هـ ، ج3،ص 158. مسعودی، التنبيه و الاشراف، تحقيق: عبدالله اسماعيل الصاوی، دار الصاوی قاهره، ص242.
4. ابن سعد، الطبقات الکبری ،دارصادر بيروت،ج2، ص6. خليفه بن خياط، تاريخ، تحقيق: سهيل زکار، دارالفکر بيروت،ص34.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات