حديثي از وجود مقدس نبي مكرم اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل شده است كه در متون روايي ما هم آمده است عبارت روايت اين است: «دَخَلْتُ الجنةَ فاذا اكثر اهلِها البُله»(1) داخل بهشت شدم و اكثر اهل بهشت ابلهان بودند. براي فهم حديث لازم است به لغت «بُله» مراجعه كنيم تا ببينيم معناي اين لغت چيست؟
بُلْه جمع ابله است و ابله كسي است كه در او نوعي غفلت باشد.(2)
ظاهراً به انسان جاهل اگر ابله گفته مي شود بدين سبب است كه نسبت به قوة عاقلة خود غافل شده است پس «ابله» كسي است كه در او غفلتي يافت بشود حال جهت غفلت او چيست مطلب ديگري است. اگرچه الآن آنچه از كلمه «ابله» فهميده مي شود در وهلة اول غفلت از قوة عقل و انسان جاهل به ذهن مي آيد ولكن معناي حقيقي ابله انسان جاهل و كم عقل نيست.
از اين رو اكثر كتب لغت پيرامون اين حديث شريف گفته اند مراد از «بُله» در اين حديث انسان هاي كم عقل نيستند بلكه انسان هايي مراد است كه از دنيا غافل شده اند.
به مناسبت لغت «بُله» لغت شناسان اشاره اي به همين حديث شريف كرده و متذكر شده اند كه مراد از «ابلهان» در اين حديث كساني هستند كه از شرّ و شرورات غافل هستند و نسبت به مردم حُسن ظن دارند و خود را در امور مردم درگير نمي كنند.(3)
چون اينها در دنيا متوجه امور اخروي هستند و خود را مشغول آخرت كرده اند لذا است كه اين گونه انسان ها نسبت به امور دنيا و اشتغال به آن غافل هستند و به جهت غفلتي كه نسبت به دنيا طلبي دارند «ابله» شمرده مي شوند.(4)
در ميان روايات، حديثي مشتمل بر عبارت است كه فهم معنا را براي ما آسان كرده است بطوري كه اگر معناي لغوي «بُله» هم نبود، همين روايت براي فهم معناي اين حديث شريف كافي بود.
در كتاب معاني الاخبار شيخ صدوق، همين حديث با عبارتي اضافه نقل شده است.
پيامبراكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود:
داخل بهشت شدم پس ديدم اكثر اهل بهشت از ابلهان هستند. (راوي گويد سؤال كردم) بُله و ابلهان كيانند؟
حضرت فرمود: «العاقل (در بعضي از نسخه ها العامل) في الخير، الغافل عن الشرّ الذي يصوم في كل شهر ثلاثة ايام»
حضرت در جواب فرمود: منظور من از ابله ، عاقل (يا عامل) در امور خير و غافل از كارهاي شرّ است، كسي كه در هر ماه سه روز، روزه مي گيرد.(5)
در اين نقل خود حضرت «ابله» را معني فرموده است كه البته معنايي لغوي هماهنگ با فرمايش حضرت است. در نتيجه هم معناي لغت «بله» و هم معنايي كه حضرت اراده فرموده روشن شد كه مراد از ابلهاني كه اكثر اهل بهشت هستند انسان هايي مي باشند كه نسبت به امور دنيا غافل و متوجه امور اخروي مي باشند.
پاورقی:
1. نهج الفصاحه، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ يازدهم، 1383، ص 99.
2. طريحي، مجمع البحرين، ج 1، ص 246، (لغت ب . ل . ه ).
3. العين، الخليل الفراهيدي، ج 4، ص 55، ابن منظور، لسان العرب، ج 13، ص 477، الذهايه في غريب الحديث، مؤسسة اسماعيليان، چاپ چهارم، 1364ش، ج 1، ص 153.
4. ر.ك، طريحي، مجمع البحرين، ج 1، ص 246. و ابن منظور، لسان العرب، ج 13، ص 477.
5. صدوق، معاني الاخبار، دارالكتب الاسلاميه، چاپ دوم، 1377ش، ج 2، ص 22.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات