درباره ي ازدواج حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ با شهربانو اظهار نظرهاي زيادي شده.مشهور آن است كه وي دختر يزدگرد سوم آخرين پادشاه ايران بوده است و در زمان خلافت عمر اسير شد و به نكاح امام حسين(ع) در آمد و امام زين‌العابدين از او متولد شد.
طبري نوشته:(1) هنگامي كه اسيران را به مدينه آوردند عمر خواست زنان آنها را بفروشد حضرت علي ـ عليه السّلام ـ گفت از پيغمبر ـ صلي الله عليه و آله ـ شنيدم فرمود: بزرگ هر قومي را گرامي داريد. عمر گفت: آري، من نيز از آن حضرت چنين بياد دارم. علي ـ عليه السّلام ـ فرمود: پس شايسته است آنها را آزاد نماييد. حاضران از مهاجر و انصار همه گفتند: ما حق خويش را از اينها به تو بخشيديم. حضرت فرمود: من نيز آنها راآزاد ساختم در اين حال عده‌اي به ازدواج با آنها اظهار تمايل نمودند، حضرت فرمود: اين امر به اختيار آنها موكول است، پس دستور داد آنها به پشت پرده بردند و ابتدا علي ـ عليه السّلام ـ از آنها پرسيد آيا به ازدواج مايليد؟ آنها سكوت اختيار كرده و چيزي نگفتند. حضرت فرمود: اين نشان رضايت آنها است و همين مقدار كافي است.آنگاه حضرت خواستگاران را به شهربانو عرضه نمودند وي (شهربانو) با دست خود به حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ اشاره نمود. بار دوّم نيز عرضه كردند باز هم به آن حضرت اشاره كرد در اين حال حذيفه خطبه عقد را أدا كرد و علي ـ عليه السّلام ـ از نامش پرسيد، گفت: شاه زنان دختر كسرايم. فرمود تو شهربانويه‌اي و خواهرت مرواريد نام دارد وي به زبان فارسي گفت آري.(2)
حضرت علي ـ عليه السّلام ـ درباره او به فرزندش حسين ـ عليه السّلام ـ سفارش فرمود: از همسرت ـ شهربانو ـ خوب محافظت و نگاهداري كن و به او نيكي نما چه اينكه در آينده‌اي نزديك براي تو فرزندي خواهد آورد كه بهترين اهل زمين خواهد بود.(3)
اينكه شهربانو در چه سالي ديده به جهان گشوده و در چه سني به همسري حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ درآمده و پس از آن چند سال با آن حضرت زندگي كرده است.مورخان و محدّثان نظر قاطعي را ثبت نكرده‌اند. نكته‌اي كه بيشتر تاريخ‌نگاران يادآور شده‌اند اين است كه وي دختر يزدگر بوده از جمله نام‌ها و القابي كه براي مادر امام سجّاد ـ عليه السّلام ـ ياد كرده‌اند عبارتند از: شهربانو،(4) شهربانويه،(5) شاه زنان، سلافه، غزاله، سلامه، خوله، و نام‌هاي ديگر از قبيل جهان‌شاه، حرار، برّه و جهان‌نويه.
آن بانوي گرامي كه افتخار مادري وصي خدا و زينت عبادتگران را بدست آورده بود سوگمندانه پس از ولادت فرزندش با فاصله‌اي بسيار اندك، جهان را بدرود گفت و علي بن الحسين در دامان دايه‌اي پرورش يافت كه همواره او را مادر صدا مي‌زد.(6) برخي مورخان گمان كرده‌اند مادر امام سجاد در واقعه كربلا حضور داشته و پس از شهادت حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ به همسري زبير در آمده و از او صاحب فرزندي بنام عبدالله شده است.(7)
در اينكه شهربانو دختر يزدگرد در چه تاريخي از ايران به مدينه انتقال يافت و به همسري حسين بن علي ـ عليه السّلام ـ درآمده مورخان رأي واحدي ندارند و در مجموع سه نظر هست:
الف: اسارت شهربانو و اعزام وي به مدينه در زمان خلافت عمر صورت گرفته است.(8)
ب: گروهي معتقدند كه انتقال شهربانو به مدينه در دوران خلافت عثمان رخ داده است.(9)
ج: بعضي بر اين عقيده‌اند كه موضوع ياد شده در عصر خلافت امام علي ـ عليه السّلام ـ تحقق يافته است.(10)
ازنشانه‌هايي كه موجود است مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه احتمال صحت نظرهاي دوّم و سوم بيشتر است.
چون يزدگرد پس از سقوط مدائن كشته نشده و سال‌ها به حكومت خود ادامه داد و خانواده‌اش همراه او بودند از طرف ديگر عمر در سال 22 ه ق از دنيا رفت در حالي كه ولادت امام سجاد در سال 38-36 بوده است و بعيد است در طول اين فاصله شهربانو فرزندي نداشته است.
در اين موردمرحوم شهيد مطهري(11) ومرحوم دكتر سيد جعفرشهيدي(12) باوري مخالف نظر مشهور دارند،اما باتوجه به نظر دانشمندان بزرگي چون شيخ مفيد كه درنقل مطالب با دقت كم نظيري عمل نموده ،مادر امام سجاد(ع) شهربانو مي باشد.
پاورقی:
1. طبري،محمدبن جرير، تاريخ طبري، بيروت، مؤسسة الاعلمي، 1983، ج3، ص248.
2. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، 1403 ق، ص 56، ج 100.
3. کليني،محمدبن يعقوب، اصول كافي، تحقيق علي اكبر غفاري، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج2، ص369.
4. قمي،حسن بن محمد، تاريخ قم، ص196.
5. مفيد، ارشاد، قم، مؤسسه آل‌البيت، 1413 ق، ص230.
6. صدوق، عيون اخبار الرضا، نجف، مطبعة الحيدريه، 1390، ج 2، ص 128، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، ج 46، ص 11.
7. ابن سعد. الطبقات الكبري، دارالاحياء التراث العربي، ج 5، ص 211.
8. کليني،همان منبع، ج 2، ص 369، عيون اخبار الرضا، نجف، مطبعة الحيدريه، 1390، ج 2، ص 128، ابوالفداء، و المختصر في اخبار البشر، بيروت، دارالمعرفة، ج1، ص 56.
9. طبري،همان، ج 3، ص 248، مجلسي،همان، ج 46، ص 10.
10. ،همان، ج 4، ص 48، مفيد، همان، ج 2، ص 138.
11. مطهري، مرتضي، خدمت متقابل اسلام و ايران، ـ صلي الله عليه و آله ـ ص122ـ97.
12. شهيدي، سيد جعفر، زندگاني علي بن الحسين، تهران، 1365، ص 27ـ7.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات