رهروان ولایت ـیکی از مهمترین محورهای مورد بحث و پژوهش در سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) نحوه و شیوه عبادت و عرفان ایشان است. از آنجایی که در فرهنگ قرآن عبادت و بندگی خدای متعال از جمله مهمترین دلایل و فلسفه خلقت انسان به شمار می‌آید[1] سزاوار است از نحوه و شیوه عرفان و عبادت پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) تصویر روشن و صحیحی برای جویندگان وطالبان حقیقت ترسیم شود تا اینکه در مسیر بندگی و معرفت بتواند بهترین الگوی بندگی اقتدا نمایند.
توجه فراوان به تهجد و نماز
هرچند اعمال و رفتار پیامبر(صلی الله علیه واله)به خاطر خلوص و پاکی که در خود دارد، همگی مصادیقی از عبادت و بندگی خداوند متعال به حساب می‌آید. ولی با این نماز و تهجد و ذکر و دعا به خاصه از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است.«جُعِلَتْ قُرَّةُ عَيْنِي فِي الصَّلَاة؛[2] روشنى چشم من در نماز است»
در خصوص جایگاه و اهمیت نماز در سیره پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله) روایتی از ایشان در منابع روایی نقل شده است که حضرت به ابوذر می‌فرماید:
«ای اباذر، خداوند نور چشم مرا در نماز قرار داده و آن را آن چنان محبوب من ساخته که غذا را برای گرسنه و آب را برای تشنه [جرآنکه] گرسنه با خوردن غذا و تشنه با نوشیدن آب سیر و سیراب می‌شوند اما من از نماز سیر نمی‌شوم.»[3]
عشق و علاقه به عبودیت و بندگی
عشق و علاقه نبوی (صلی الله علیه واله) به نماز در چگونگی به جای آوردن نماز و مقدمات آن نیز نمود داشت. به طوری که آن حضرت رعایت کامل وضو و نیکو گزاردن نماز را موجب نیل به حقیقت ایمان و گشودن درهای بهشت معرفی می‌فرماید و کمال نماز را در اقامه کامل رکوع و سجود معرفی می‌فرماید. برای کسی همچون پیامبراکرم (صلی الله علیه واله) هیچ چیزی همچون ذکر الهی محبوب و مطلوب نبود.[4]
«أَفْضَلُ النَّاسِ مَنْ عَشِقَ الْعِبَادَةَ فَعَانَقَهَا وَ أَحَبَّهَا بِقَلْبِهِ وَ بَاشَرَهَا بِجَسَدِهِ وَ تَفَرَّغَ لَهَا فَهُوَ لَا يُبَالِي عَلَى مَا أَصْبَحَ مِنَ الدُّنْيَا عَلَى عُسْرٍ أَمْ عَلَى يُسْرٍ؛[5]بهترين مردم كسى است كه عاشق عبادت است و آن را در آغوش كشد و از دل دوست دارد و با تن بدان در آميزد و خود را براى انجام آن فارغ سازد، او است كه باك ندارد در دنيا سختى كشد يا در رفاه باشد.»
نکوهش تحمیل عبادت سنگین
یکی از زیباترین آموزه‌های عبادی در فرهنگ نبوی(صلی الله علیه واله وسلم) شیوه خاص توأم با نرمش در ترغیب دیگران به عبادت است. برخلاف مکاتب و مذاهبی که نحوه عبادت و ریاضت آنها افراطی و بدور از هرگونه نرمش است درآموزه‌های نبوی از رسول اکرم(صلی الله علیه واله وسلم) این چنین نقل شده است:
«وَ لَا تُكَرِّهُوا عِبَادَةَ اللَّهِ إِلَى عِبَادِ اللَّهِ فَتَكُونُوا كَالرَّاكِبِ الْمُنْبَتِ الَّذِي لَا سَفَراً قَطَعَ وَ لَا ظَهْراً أَبْقَى. [6]؛ همانا اين دين محكم و متين است، پس با ملايمت در آن در آئيد و عبادت خدا را به بندگان خدا با كراهت تحميل نكنيد تا مانند سوار درمانده اى باشيد كه نه مسافت را پيموده و نه مركبى بجا گذاشته.»
نکته ها و پیام ها
1-توجه و عشق به نماز یکی از مهمترین شاخصه های سیره عبادی نبی اکرم(صلی الله علیه واله) به حساب می‌آید.
2- در خصوص ترویج جوانان به نماز و عبادت خداوند متعال بهترین راه ایجاد محبت و عشق در وجود آنان است.
______________
پاورقی:
[1]. وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ؛[الذاريات/56] جن و انس را جز برای پرستش خود نيافريده‌ام.»
[2]. روضة الواعظين و بصيرة المتعظين (ط - القديمة)، ج2، ص: 374.
[3]. المعجم الکبیر،طبرانی، ج6،ص227.
[4]. محمدرضا جباری، مجموعه مقالات تاریخ اسلام، ص 245.
[5]. الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج2 ؛ ص83
[6]. الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج2 ؛ ص86.