چکیده: امام محمد باقر (عليه‌السلام ) پنج نکته را سفارش فرموده اند: اگر مورد ظلم واقع شدی ستم مکن ،اگر به تو خیانت کردند شما خیانت مکن ، اگر انکارت کردند خشمگین مشو ، اگر مدحت کنند شاد مشو ، اگر سرزنش کنند بی تابی مکن.
رهروان ولایت ـ حضرات معصومین (علیه السلام ) همه دارای اخلاق نیکو ، صبور، بردبار و دارای علم الهی بودند امام محمد باقر (علیه السلام) همچون اجداد خویش ، متخلق به اخلاق الله بودند و درشکافتن علم الهی در بین یاران ، از خواص بوده است ، به همین سبب باقر (شکافنده علم ) لقب گرفته است.
بنده در این مجال ، گوشه ای از دریای بی کران این امام همام و ولی خدا اشاره می‌کنم.
امام باقر (علیه السلام) در حکومت بنی امیه زندگی می‌کرد این زمانی بود که حکومت ظالم بنی امیه رو به نابودی و زوال بوده است امام در این شرایط برای از بین بردن حکومت ظالم که با توجه به شرایط حساس نمی‌توانست کاری کند و از طرفی شیعه هم در انزوا بود امام دست به کاری بزرگ فرهنگی و انقلاب وسیع زدند و با تشکیل حوزه علمیه و تربیت شاگردان برجسته فقه ال محمد (صلی الله علیه واله و سلم ) خط فکری شیعه را رقم زدند.
بعد از شهادت امام باقر (علیه السلام) هم فرزندش امام صادق (علیه السلام) این نهضت را ادامه دادند و با چهار هزار شاگرد در مکتب شیعه ، ان را به ثمر رساندند و یک دانشگاه عظیم اسلامی شکل گرفت و ماندگار شد ، و امام باقر (علیه السلام) در واقع بنیانگذار حوزه علمیه و مکتب تشیع بودند .[1]
همه ائمه معصومین (علیه السلام ) بسیار صبور بودند و امام باقر (علیه السلام) هم در این صفت زبانزد بودند در تاریخ داریم که ، روزی مرد مسیحی که کینه امام را در دل داشت به امام توهین کرد و امام باقر (علیه السلام) را بقر خطاب کرد امام بدون اینکه ناراحت شوند ، فرمودند : « نه من بقر نبستم، من باقرم».
آن شخص مسیحی دید که امام ناراحت نمی‌شوند و بسیار صبور هستند دوباره به امام توهین کرد و گفت: تو فرزند زنی هستی كه آشپز بود امام فرمود: « مادرم شغلش این بود، اینکه عار و ننگی محسوب نمی‌شود. آشپزی کردن انجام کار بدی نیست » .
شخص مسيحى باز دید امام باقر (علیه السلام) عصبانی نمی‌شوند دوباره با امام توهین کرد و گفت: مادرت سياه و بی شرم بد زبان بود. امام باقر (علیه السلام) باز بدون اینکه عصانی شوند در جواب فرمود: « اگر این نسبت ها را كه به مادرم می‌دهی راست است خدا او را بیامرزد و از گناهانش بگذرد و اگر دروغ است از گناه تو بگذرد كه دروغ و افترا بستید ».
ان مرد مسیحی این همه توهین به امام باقر (علیه السلام) کردند و امام صبورانه جواب او را داند و این صبر و حلم امام باقر (علیه السلام) روحیه انقلابی در مرد مسیحی ایجاد کرد و آن شخص مسیحی به خدای یکتا ایمان آورد و مسلمان شد.
نمونه ای دیگری هم در تاریخ داریم ، محمد ابن منکدر که خودش را انسانی زاهد و پاک می‌دانست وقتی در گرمای تابستان امام را در حال کار و خستگی دید ، لذا تصمیم گرفت امام را نصیحت کند به امام باقر (علیه السلام) عرضه داشت ، آیا برای شما سزاوار است در این گرمای طاقت فرسا برای طلب دنیا بیرون بیاید ، اگر در این حال خدای ناکرده بمیری در پیشگاه خدا چه جوابی داری ؟ انسان نباید برای روزی دنیا خودش را به زحمت بندازد.
امام باقر( عليه السلام ) فرمودند: « اگر در حال کار کردن بمیرم ، در حال عبادت و انجام وظیفه از دنیا رفته ام، زیرا این كار، عین طاعت و بندگی خدا است ،عبادت فقط به ذکر قران و نماز و دعا نیست بلکه زندگی داراری مخارجی است و انسان باید برای زندگی دنیایش که ان هم در راستای رسیدن به خداست تلاش کند ، و دست نیاز به غیر از خدا، به سوی کسی دراز نکند و زمانی باید از مرگ ترسید كه در حال معصیت و تخلف از فرمان خدا باشم نه در چنین حالی ، كه در حال اطاعت امر حق هستم و او مرا موظف كرده بار دوش ديگران نباشم و رزق خود را خودم فراهم كنم».
تا به اینجا که رسید ان مرد که به اشتباه خود پی برد و گفت ، اکنون به اشتباه خود پی بردم و متوجه شدم که روش غلطی را پیمودم و من به این نصیحت احتیاج داشته ام . [2]
بله همین رفتار نیکو با دیگران باعث شد آن فرد نسبت به امام مهربان بشود و مورد تاثیر قرار گیرد، و چه خوب است که ما از این رفتار حضرات معصومین (علیه السلام) درس اطاعت از خدا و درس زندگی بیاموزیم.
در پایان حدیثی از امام محمد باقر (عليه السلام ) نقل می کنم که امام برای اینکه صبور باشم چه کار کنیم، امام محمد باقر (عليه‌السلام ) سفارش فرموده اند:
«اگر به شما ظلم کردند شما ظلم نکنید
اگر به شما خیانت کردند شما خیانت نکنید
اگر انکارت کردند خشمگین نشوید
اگر مدح و ثنایت کنند شاد نشوید
اگر سرزنشت کنند بی تابی نکنید». [3]
چه نیکوست در رفتار متقابل با یکدیگر این موارد را رعایت کنیم و حقوق دیگران را مثل حقوق خود بدانیم و محترم بشماریم و از دعوا کردن دوری کنیم ، مطمئنا در این دنیا جامعه ای سالمی خواهیم داشت .
بسا امید است با بهره جستن از سيره امام محمد باقر(علیه السلام) در همه مراحل زندگی، زندگي سالمی داشته باشیم . و زمینه ساز ضهور حضرت حجت ابن الحسن (عج الله تعالی فرجه الشریف ) باشیم .
ان شاء الله
-----------------
پی نوشت :
1- رجال كشي، ص 125
2- بحارالانوار ، جلد 11، حالات امام باقر، صفحه ی 83 + مجموعه آثار شهید مطهری . ج18، ص208
3- بحارالانوار ، ج 75، ص 167