چکیده: بي ترديد واقف هستيم كه زندگي ما به اين دنيا محدود نمي شود و به تعبير قرآن آخرت بهتر و ماندگار تر است امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: عظمت و بزرگي اجر و پاداش فرد، با عظمت و گرفتاري او توأم و همسان مي باشد، خداوند، افرادي را دوست مي دارد كه آنها را به گرفتاري ها مبتلي سازد.
من داراي بيماري اعصاب و روان مي باشم، از زندگي بسيار نااميد و دلسرد هستم و احساس مي كنم تمام درهاي رحمت به روي من بسته شده است به گونه اي كه گاهي به شدت افسرده مي شوم و گاهي بي نهايت دچار اضطراب مي شوم و تصور مي كنم از من كسي در جهان بدتر نيست و احساس شكست و ناكامي در من وجود دارد. خواهش مي كنم مرا به زندگي اميدوار كنيد چون بيماري من از نوع سايكوتيك (يا همان پسكيوز) مي باشد و صعب العلاج است لطفا مرا راهنمايي فرماييد.
پاسخ:
1. زندگي سرشار از افت و خيزها و فراز و نشيب هاست، و هيچ كس نيست كه در زندگي طعم تلخي ها، نقص ها و رنج هاي طبيعي آن را نچشد اما آنچه بيشتر از اين حوادث اهميت دارد تعبير و تفسير مشكلات و رويدادهاي زندگي است خوشبختانه جهان بيني توحيدي با جامعيتي كه دارد سراسر زندگي را با معنا مي كند به گونه اي كه مرگ، درد، فراق، رنج، معني مي يابد به همين جهت است كه نااميدي در فرهنگ هاي ديني در بستر ناكامي هاي زندگي به مراتب كمتر از فرهنگ هاي غير ديني و كم ديني است.
در مشاوره هاي روان شناختي براي ما به تجربه به اثبات رسيده كه افرادي كه داراي مشكلات روحي يكسان هستند آنهايي كه باورهاي ديني دارند نسبت به آن مشكل از سازگاري بالاتري بهره مند هستند.
به عنوان نمونه همين مشكل اگر فردي داشته باشد كه از دين بي بهره يا بسيار كم بهره باشد حال و روزش بسيار بدتر خواهد بود. به همين دليل است كه روان شناسان دنيا در سال هاي اخير گرايش زيادي به مسايل ديني و باورهاي معنوي جهت درمان افراد دارند آنها سهم درماني زيادي براي باورهاي ديني در كنار دارو درماني قايل شده اند.(1) پس بيش از پيش در كنار استفاده از دارو درماني بايد به باورهاي ديني پناه برد.
2. مشكلات و رنج ها متناسب ظرفيت افراد است در نظام حكيمانه الهي هر كس به گونه اي متناسب با توان، دانايي و ظرفيتش مورد آزمايش و سنجش قرار مي گيرد به همين دليل فقر، دارايي، سلامتي، فرزند، نازايي، بيماري، دانايي و... وسايل آزمايش الهي هستند. گاهي افراد كه متوجه سنت ها و آزمايش هاي حكيمانه الهي نيستند از خدا درخواست مي كنند كه كاش به جاي فلان مشكل، مشكل ديگري را داشته، غافل از اينكه آن مشكل به صلاح آن فرد نيست. از سوي ديگر در مشاوره ها ما به طور آشكار مي بينيم كه خانواده يا فردي با مشكلي دست و پنجه نرم مي كنند و در آن به طور پنهاني در رنج است امّا افرادي ديگر كه ازحال آنها مطلع نيستند از خدا تمنا دارند كه زندگي آنها را داشته باشند. پس نگوئيد كه كسي بدتر از من درجهان نيست بنابراين گمان نكنيد كه درهاي رحمت الهي به روي شما بسته شده بلكه بيماري شما منبع نزول رحمت خدا، ارتقاء معنوي، و غفران و بخشش الهي است. اگر بيماري سبب بسته شدن رحمت الهي بود ائمه ـ عليهم السلام ـ و پيامبران الهي در زندگي خود به بيماري مبتلا نمي شدند در حالي كه افرادي كه با تاريخ زندگي ايشان آشنايي دارند مي دانند كه سخت ترين آزمايش هاي الهي، براي ايشان رقم خورده است مثل بيماري ايوب پيامبر ـ عليه السلام ـ گرفتاري ها، سبب مي شود كه انسان بيشتر در خانه خدا حاضر شود و از خدا و حقيقت زندگي فاصله نگيرد هر كه در اين بزم مقرب تر است * جام بلا بيشترش مي دهند.(2)
3. همان گونه كه گفتيم گاهي يك مشكل مي تواند منبع تحول يك انسان شود بستگي دارد كه چگونه آن رويداد، تفسير شود در يكي از تجربه هاي مشاوره اي خود با دختر خانمي مواجه شدم كه مبتلا به بيماري ms شده بود او مي گفت بدنم روز به روز تحليل رو به رشدي دارد به گونه اي كه ظرف مدت كوتاهي در بيمارستان بستري شدم و بدون ويلچر توان جابجايي ندارم. در بيمارستان روزي پرستاري كه دلش به خاطر من رحم آمده بود به سوي من آمد و خواست به من دلداري دهد من از زندگي و حقيقت رنج ها و معني آن براي او سخن گفتم از آن روز به بعد پرستاران گاه به گاه گرد تخت من جمع مي شوند و از من مي خواهند كه براي آنها از حقيقت زندگي سخن بگويم و زندگي آنها را هدفدار و با معنا كنم. اين دختر خانم مي گفت هيچ كس باورش نمي شود كه من، من كه قبل از بيماري باور ديني بسيار كم رنگي داشتم و اعمال ديني ام را انجام نمي دادم امروز حاضر نيستم بيماري ام را با هيچ چيزي عوض كنم. بيماري سبب تحول فكر و شكستن غرور و جهل هايم شد و من به خود آمدم...(3)
4. ماهيت بيماري مذكور طوري است كه نسبت به درمان گاهي مأيوس كننده است اما به نداي الهي گوش دادن و براي كاستن شدت بيماري خود از اسباب طبيعي مثل «دارو درماني» كمك گرفتن بسيار مفيد است. حتما در خلال بيماري مشخص شده كه دارو درماني نقش بسيار مهمي در درمان اختلالات شديد روان شناختي (سايكوزها) دارد بنابراين بايد در درجه اول روان پزشك حاذقي را پيدا كرد و در مرتبه دوم به نسخه ها و گفته هاي او اعتماد كرد. وضعيت درماني خود و عوارض داروها را مرتب زير نظر او چك كرد. به حرف هاي مردم ناآگاه نسبت به خواص داروها توجهي نبايد نمود متأسفانه به دليل فقر فرهنگي عده زيادي از فرهنگ مشاوره هاي پزشكي و روان شناختي آگاهي ندارند و گاهي با حرف ها و تشويق هاي خود مانع پيگيري بيماران مي شوند. داروها با عوارضي كه دارند (مثل زياد شدن خواب) در كل فايده زياد آنها بر عوارض آنها مي چربد. البته عوارض دارويي تا حدود زيادي با كمك متخصص روان پزشك قابل كنترل و تعديل است.
توجه به نسخه ها و عمل به دستورات متخصصان متدين از نظر عقل و دين لازم و واجب است و بي توجهي ارادي به نظرات آنها از آنجا كه سبب ضرر به خود و اطرافيان مي شود گناه و حرام است.(4)
5. در كنار دارو درماني كمك گرفتن از «روان شناس باليني» بسيار مفيد خواهد بود.
6. بي ترديد واقف هستيم كه زندگي ما به اين دنيا محدود نمي شود و به تعبير قرآن آخرت بهتر و ماندگار تر است امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: عظمت و بزرگي اجر و پاداش فرد، با عظمت و گرفتاري او توأم و همسان مي باشد، خداوند، افرادي را دوست مي دارد كه آنها را به گرفتاري ها مبتلي سازد.(5)
پاورقی:
1. ديويد فونتانا، روان شناسي دين و معنويت، ترجمه الف ساوار، قم، نشر اديان، 1385ش، ص356ـ355. ر.ک: ويليام وست، روان درماني و معنويت، ترجمه شهريار شهيدي، تهران، نشر رشد.
2. شهيد ثاني، اسلام در کنار داغديدگان، ترجمه سيد محمد باقر حجتي، تهران، نشر جوانه رشد، 1384ش، فصل سوم، ص265.
3. تجربه شخصي بنده در يکي از مشاوره هاي تلفني در مرکز ملي پاسخگويي به سئوالات ديني.
4. استفتاء روان پزشکي که از طرح هاي پژوهشي همين مرکز است با همکاري گروه فقه و مشاوره.
5. اسلام در کنار داغديدگان، شهيد ثاني، همان، ص266.
منبع: نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات