چکیده: درختان نیز ذکر می‌گویند و وقتی تو ذکر می‌گویی برایت در بهشت درخت می‌کارند.
اسلام دین دنیا برای آخرت است. دنیا زیباست و باید زیبا باشد پس آخرت نیز باید زیبا باشد.
یکی از زیبایی های دنیا طبیعت است. طبیعت، از زمین و آسمان و هر آنچه در آنهاست! زیبایی زمین در تنوع آن است. سرسبزی زمین، نمود اصلی طراوت و زیبایی آن است. درختان، نقش بسیار ویژه ای در طراوت و زیبایی زمین دارند. اکنون می‌خواهیم به ارزش درختان نظر کنیم!
ارزش مادّی درخت
از لحاظ علمی درختان باعث تولید اکسیژن و رفع آلودگی هوا می‌شوند. همان مشکلی که یکی از بحران های اساسی شهرهای بزرگ دنیاست.درختان به عنوان یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های کشورها استفاده‌های گوناگونی دارند؛ مثلا میوه، سایه، چوب و... حتّی داروهای زیادی از بسیاری از درختان برای درمان بیماری‌ها به دست آورده می‌شود. پس؛ از لحاظ ظاهری و علمی درختان نعمت هستند. عقل انسان شکر نعمت‌ها را لازم می‌داند. یکی از راه‌های شکر نعمت‌ها حفظ و مواظبت آنهاست. قرآن کریم می‌فرماید:« لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزيدَنَّكُم [ابراهیم/7] اگر شكرگزارى كنيد، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود». اگر از درختان که یکی از نعمت‌های خداوند متعال هستند مواظبت کنیم زیبایی طبیعت هر روز بهتر و بیشتر نمایان خواهد شد.
تسبیحی ماندگار
درختان به عنوان قسمتی از مخلوقات، ملک خدایند. قرآن کریم می‌فرماید: « يُسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْض [جمعه/1] آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است همواره تسبيح خدا مىگويند». ما تسبیح و فهم و شعور درختان و دیگر موجودات را نمی‌فهمیم. « تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فيهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبيحَهُم [اسراء/44] آسمانهاى هفتگانه و زمين و كسانى كه در آنها هستند، همه تسبيح او مىگويند و هر موجودى، تسبيح و حمد او مىگويد ولى شما تسبيح آنها را نمىفهميد». درختان با توجه به اینکه باعث سود رساندن به دیگران و حفظ طبیعت می‌شوند، مصداق کمک به دیگران و صدقه جاریه هستند. از این جهت نبیّ اکرم حضرت محمّد (صلّی الله علیه و آله) فرمودند:« ما مِن مُسلِمٍ يَزرَعُ زَرعا أو يَغرِسُ غَرسا فَيَأكُلُ مِنهُ طَيرٌ أو إنسانٌ أو بَهِيمَةٌ إلاّ كانَت لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ [1] هر مسلمانى بذرى بيفشاند يا نهالى بنشاند و از حاصل آن بذر و نهال پرنده اى يا انسانى يا چرنده اى بخورد ، آن براى او صدقه محسوب شد».
اهمّیّت کاشت درخت
طبق منطق اسلام هر نعمتی که قابلیّت استفاده و زیاد شدن داشته باشد باید نهایت استفاده را در شکوفایی و پرورش و رشد آن کرد. به همین جهت سفارش زیادی در دین اسلام نسبت به تربیت شده است. فرزندان نیز همانند نهال‌هایی هستند که باید به خوبی پرورش داده شوند تا در آینده دیگران از وجود آنها استفاده کنند. درختان نیز قابلیت رشد و پرورش را دارند از این جهت کاشت و نگهداری درخت اهمیّت ویژه‌ای دارد لذا ضرب المثلی معروف شده که: « دیگران کاشتند و ما خوردیم، ما بکاریم تا دیگران بخورند». اکنون به روایتی در مورد اهمیّت کاشت درخت توجّه فرمایید. پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله) فرمودند:« إن قامَتِ السَّاعةُ و في يَدِ أحَدِكُم فَسِيلَةٌ ، فإنِ استَطاعَ أن لا يَقومَ حتّى يَغرِسَها فَلْيَغرِسْها [2] اگر قيامت فرا رسد و در دست يكى از شما نهالى باشد ، چنانچه بتواند، برنخيزد تا آن نهال را بكارد اين كار را بكند» یعنی به قدری کاشت نهال و جلوگیری از هدر رفتن آن مورد تاکید است که حتّی در زمان قیامت که هیچ کسی توجهی به چیزی ندارد نباید از آن غافل شد چه برسد در این دنیا!
درخت، نماد اجر و ثواب عبادات
قرآن کریم برای ترسیم بهشت در چشم ما، بارها از درختانی که از زیر آنها نهرها جاری هستند یاد کرده است. خود این مطلب نشان‌دهنده برکت و ارزش درخت است(به خصوص درختان میوه). مثلا می‌فرماید:« وَ بَشِّرِ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهار [بقره/25] به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام دادهاند، بشارت ده كه باغهايى از بهشت براى آنهاست كه نهرها از زير درختانش جاريست». جالب‌تر اینکه؛ روایاتی از اهل بیت(علیهم السلام) نقل شده است که ثواب ذکر را کاشت درخت در بهشت قرارداده است.
در این جا به دو مورد از این روایات اشاره می‌کنیم. از پیامبر اکرم (صلوات الله علیه) نقل شده است که فرمودند:« لَيْلَةَ أُسْرِيَ بِي مَرَّ بِي إِبْرَاهِيمُ علیه السلام فَقَالَ مُرْ أُمَّتَكَ أَنْ يُكْثِرُوا مِنْ غَرْسِ الْجَنَّةِ فَإِنَّ أَرْضَهَا وَاسِعَةٌ وَ تُرْبَتَهَا طَيِّبَةٌ قُلْتُ وَ مَا غَرْسُ الْجَنَّةِ قَالَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ[3]در شب معراج حضرت ابراهیم علیه السلام را دیدم که به من گفتند:« به امّت خودت بگو که در بهشت زیاد درخت بکارند زیرا زمین بهشت وسیع و خاکش پاکیزه است» گفتم:« درختکاری در بهشت چگونه است؟» گفت:« لاحول و لا قوّة الّا بالله»».
همچنین از معصومین(علیهم السلام) نقل شده است که فرمودند:« قَالَ وَ عَنْهُمْ (علیهم السلام): « إِنَّ فِي الْجَنَّةِ قِيعَاناً فَإِذَا أَخَذَ الذَّاكِرُ فِي الذِّكْرِ أَخَذَتِ الْمَلَائِكَةُ فِي غَرْسِ الْأَشْجَارِ فَرُبَّمَا وَقَفَ بَعْضُ الْمَلَائِكَةِ فَيُقَالُ لَهُ لِمَ وَقَفْتَ فَيَقُولُ إِنَّ صَاحِبِي قَدْ فَتَرَ يَعْنِي عَنِ الذِّكْرِ[4] در بهشت، سرزمينهايى است كه وقتى ذاكر، ذكرش را شروع مىكند، ملائكه شروع به كاشتن درخت مىكنند، گاهى اوقات، ملكى از درختكارى باز مىايستد، به او گفته مىشود: چرا ايستادى؟ مىگويد: رفيق من درنگ كرد، يعنى از "ذكر" درنگ نمود».
از این دو روایت و نیز روایات دیگر استفاده می‌شود که همانطور که طبق فرموده خداوند:« أَلا بِذِكْرِاللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب [رعد/28] آگاه باشيد، تنها با ياد خدا دلها آرامش مىيابد!» اثر دنیایی ذکر، آرامش و طراوت است، پاداش و اجر اخروی آن نیز درخت بهشتی و باغ بهشتی است که باعث آرامش و شعف او در آن دنیا خواهد بود. می‌شود نتیجه گرفت که، اثر درخت در این دنیا نیز، آرامش و نشاط روحی است. هر چه فضای زندگی بشر پُردرخت باشد انسان‌ها روحیه و نشاط بیشتری خواهند داشت.
از کل مباحث مطرح شده درباره ارزش مادی و معنوی و نیز اهمیّت درختکاری مطرح شد نتیجه می‌گیریم که درختان موجودات زنده، تسبیح‌گو و پربرکتی هستند که همانطور که در دنیا باعث نشاط و زیبایی طبیعت می‌شوند در آخرت نیز منزل‌گاه، مأوی و باعث لذّت مومنان می‌شوند و توجّه به این مطلب، وظیفه ما را در قبال کاشت و نگهداری و ترویج سنّت حسنه درختکاری بیشتر می‌کند.
پی‌نوشت:
[1] الحیاة، ج5، ص507، ترجمه احمد آرام
[2] نهج الفصاحه، ص267
[3] بحار الانوار، ج8، ص149
[4] وسائل الشيعة، ج7، ص،152