میم مثل مادر

خداوند متعال در چهار جای قرآن کریم بلا فاصله بعد از دستور به توحید مساله احسان به والدین را مطرح کرده است.[1]
این نشان از اهمیت فوق العاده احسان به پدر و مادر است که خداوند بعد از توحید به آن اشاره می کند و حتی عمومیت احسان به والدین آنقدر وسیع است که حتی شرک آنان مانع احسان به آنان نیست، گرچه باید از عقاید مشرکانه آنان به دور بود، و از کمترین بی احترامی و آسیب رساندن به آنان نهی شده است و نهایت فروتنی و مهربانی به آندو در حال حیات و مرگشان توصیه و معادل نماز، جهاد، حج و ... شمرده شده است، و تشکر از آنان مقارن شکر الهی قرار گرفته است. «أَنِ اشْكُرْ لِي وَ لِوَالِدَيْكَ [لقمان/14] شکر گزار من و پدر و مادرت باش».
اینکه در مساله احسان به والدین پدر مقدم است یا مادر، این آیات در مقام بیان آن نیست. ولی با مراجعه به روایات مشخص می شود که حق مادر به قدری گسترده و مهم است که حتی از حق پدر برتر است.
از این رو رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «هرگاه در نماز مستحبی بودی و پدرت تو را فراخواند، نمازت را قطع نکن؛ ولی اگر مادرت تو را فراخواند نمازت را قطع [و اجابتش] کن».[2] 
امام باقر (علیه السلام) می فرماید: حضرت موسی بن عمران (سلام الله علیه) سه بار به خدا عرض کرد: پروردگارا! به من توصیه ای کن!
خدای سبحان در هر سه بار فرمود: تو را به خودم سفارش می کنم؛
آنگاه عرض کرد: پروردگارا! مرا سفارش کن. 
فرمود تو را به مادرت سفارش می کنم.
باز گفت: پروردگارا! مرا سفارش کن.
فرمود: تو را به مادرت سفارش می کنم.
باز گفت پروردگارا! مرا سفارش کن.
فرمود: تو را به پدرت سفارش می کنم.
امام باقر (علیه السلام) افزود: از همین رو گفته می شود حق مادر از نیکی، دو سوم و برای پدر یک سوم است».[3] 
توجه به مقام مادر و عظمت و رنجی که برای فرزند تحمل کرده، زمینه ساز آشنایی با جایگاه مادر است.
لذا امام سجاد (علیه السلام) فرمود: «حق مادرت این است که بدانی او تو را به گونه ای حمل کرد که هیچکس، دیگری را چنین حمل نمی کند و تو را از ثمره قلب خود چیزی عطاء کرد که هیچ کس به دیگری نمی دهد. 
تو را با همه اعضای بدن خود محافظت کرد و باکی نداشت که خود گرسنه باشد و به تو غذا دهد، یا تشنه باشد و تو را سیراب کند، یا خودش عریان باشد و تو را بپوشاند، یا خود در آفتاب باشد و تو را در سایه قرار دهد و برای تو از خوابش بگذرد و تو را از سرما و گرما حفظ کرد تا برای او باشی. بدان که توان شکر او را نداری جز به یاری خدا و توفیق او».[4]
البته سخن در حق مادر بیش از اینهاست چرا که حق حیات به گردن فرزند دارد و این حق به هیچ عنوان قابل اداء نیست.
روایتی به اين مضمون از پيامبر (صلی الله علیه و آله) نقل شده است كه «مردى مشغول طواف بود و مادرش را بر دوش گرفته طواف مى‏ داد، پيامبر (صلی الله علیه و آله) را در همان حال مشاهده كرد عرض كرد آيا حق مادرم را با اين كار انجام دادم، فرمود: نه حتى جبران يكى از ناله‏ هاى او را (به هنگام وضع حمل) نمى‏ كند».[5] 

- - - - - - - -
پی نوشت:
[1]. بقره/83. نساء/36. انعام/151. اسراء/23.
[2]. مستدرک الوسائل، نوری حسین بن محمد تقی، ج15، ص181.
[3]. امالی، شیخ صدوق، ص511.
[4]. من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج2، ص621.
[5]. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج12، ص180.