آیا عذاب بندگان ، با رحمانیت ورحیمیت الهی منافات دارد؟

سوال: اگر  خداوند می فرماید: من گنج پنهان بود م و برای شناخته شدن ، موجودات را خلق کردم،  پس چرا کسانی را که او را نمی پرستند و پیرو غیر او ( شیطان و ...) می شوند ، عذاب میکند؟ مگر نه اینکه او ارحم الراحمین و مهربان ترین مهربانان است ؟

جواب: قرآن کریم می فرماید: (قالَ رَبُّنَا الَّذی أَعْطى‏ كُلَّ شَیْ‏ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‏ )موسی گفت: «پروردگار ما همان كسى است كه به هر موجودى، آنچه را لازمه آفرینش او بوده داده سپس هدایت كرده است‏.(طه/50)
چند نکته:

1 - مراد از هدایت در آیه شریفه؛ هدایت عمومى است كه شامل تمامى موجودات ، در تمامی عوالم،( عالم مجرّدات وعالم مادیّات ،اعم از جمادات و نباتات، خشکی ودریایی،  جنّ و انس می شود ) ومختص به هدایت انسان نیست. (انوار درخشان، ج‏10، ص: 474)

2 – در این آیه، سخن از هدایت همه اشیاء شده است واز هدف آنها، ذکری به میان نیامده است،ولی چون در آیه، نفرموده که به سوی چه چیزی آنها را هدایت می کند،لذا از ظاهرآن،  این استفاده می شود که آنها را به سوى مطلوبشان هدایت می کند،  و مطلوب اشیاء، همان هدفى است كه به خاطر آن خلق شده اند.( ترجمه المیزان، ج‏14، ص: 232)
3 –  هدف، همان تکامل وبه کمال رسیدن اشیاء است، که خداوند این تکامل وحب به کمال را در فطرت همه اشیاء نهاده است، با این تفاوت که تکامل، در بعضی از این اشیاء وموجودات، جبری وقهری وتکوینی است. در اینجا همه موجودات این دسته، به کمال وغایت آفرینش خود می رسند..مثل روییدن یک دانه خرما تا لحظه ایی که میوه خود به ثمر بنشاند.
اما در بعضی دیگر مثل انسان، که دارای قوه عقل وشعور است، رسیدن به کمال،  اختیاری است.(إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبیلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً)(انسان/3).

پس اگر چه خداوند رسیدن به کمال را تکوینا در انسان قرار نداده است، اما راه و سبیل وابزار و وسایل رسیدن به هدف وکمال را در اختیار او قرار داده است، ولی چنین هم نیست که همه انسانها در این دنیا، به کمال وغایت آفرینششان، که همان عبودیت وبندگی خداست، برسند.

اینجا ممکن است این سوال پیش بیاد که اگر انسان،  در این دنیا به هدف وغایت خلقتش(عبودیت) رسید، بعد از آن چه می شود؟

در جواب می گوییم: اگر ما هدف خلقت وتکامل انسان را، مختص به همین دنیا بدانیم، یعنی بگوییم که انسان برای این خلق شده که در این دنیا، با عبودیت وبندگی خدا، به کمال برسد، پس مرحله ی بعدی، که اثر این کمال است، وبه نوعی هدف اصلی هم همان است، ، رسیدن به لقای خداوند وبهشت برین است .(... فَمَنْ كانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً...) (كهف /110)

یعنی اگر کسی بتواند باعمل صالح که بهترین ابزار است، به کمال وعبودیت خداوند برسد، این چنین شخصی، به هدف اصلی که همان لقای پروردگار است، خواهد رسید.

حال اگر کسی، عمدا واز روی عناد ودشمنی،  از این ابزار الهی وصراط مستقیم، روی گردانی کند، ونخواهد که در این دنیا به مقام عبودیت الهی برسد، وما هم بگوییم چنین شخصی نباید عذاب شود، این در واقع به این معناست که ما خلقت عالم را لغو وبی هدف دانسته ایم.

زیرا وقتی هدف از خلقت، عبودیت و در نتیجه، رسیدن به بهشت ولقای پروردگاراست، پس اگر کسی بدون عبودیت به بهشت برود،وعذاب هم نشود، این در واقع به معنای پوچ بودن خلقت است، واین با عدل و رحیمیت الهی، منافات دارد.

بله اگر کسی مثلا در بلاد کفر بوده وچون دسترسی به راه وابزار صحیح نداشته، لذا به  کمال ومقام عبودیت نرسیده، (جاهل قاصر بوده)، این شخص عذر دارد، وبا اینکه به کمال وعبودیت نرسیده، اما مثل شخص معاند، خالدین فیها نخواهد بود.

 
منبع: گروه رهپویان قرآن