چکیده: جنگ تحمیلی و مقابله به مثل ایران، نه با مردم عراق، بلکه با صدّام متجاوز و حامیانش بود.
دین اسلام، دین برادری و صلح ــ حتی با غیر مسلمین محارب ــ هست چه برسد به مسلمانان، امّا وقتی که گروهی از مسلمانان دست به آشوب و جنگ بزنند، دستور به برخورد با آنها(بعد از دعوت آنها به صلح) می‌دهد. جنگ تحمیلی هشت ساله بین ایران و عراق ــ که هر دو کشوری مسلمان بودند ــ درگرفت، هر چند جنگ، نه از طرف ملّت عراق، بلکه از طرف صدّام مجهّز به پشتیبانی شرق و غرب، آغاز شد. در آن زمان جنگ و درگیری و بمباران، شاید کسانی که یا عافیت طلب بودند یا...، بحث برادرکشی بین دو کشور مسلمان را پیش می‌کشیدند.[1] در حالی که ایران ناخواسته در دامان جنگ افتاد. کمتر مسلمانی از جنگ و درگیری بین مسلمانان حمایت می کند، چون باعث تضعیف مسلمانان می شود، امّا وقتی که دشمنان امّت اسلامی پشت سر گروهی مسلمان پنهان شوند و از این طریق بر پیکره جامعه اسلامی ضربه وارد کنند؛ نباید با این گروه مسلمان (بعد از دعوت به صلح و برادری) مماشات کرد.
یک اصل مهّم اسلامی
در آیه ده سوره حجرات می‌خوانیم: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ؛[حجرات/10] جز اين نيست كه همه مؤمنان با هم برادرند» این یک اصل و قاعده‌ی قرآنیست که متأسفانه در بین مسلمانان کمرنگ شده است.
روح برادری والفت همواره بین دو ملّت ایران و عراق بوده است، اما دشمنان اسلام که این را می دانستند؛ با تحریک صدّام و حامیان منطقه‌ایش، سعی در ساقط کردن انقلاب اسلامی ایران داشتند، اینجا بود که ایران تازه انقلاب کرده، به دفاع از خودش پرداخت.
در ابتدای جنگ، امام خمینی طّی پیام مهّمی گفتند: « ما همیشه بنا داریم که در این برخوردها، طورى برخورد بشود که جواب برخورد آنها داده بشود که به ملت عراق -خداى نخواسته- صدمه اى وارد نشود. لکن ما عازم بر این هستیم، مصمّم بر این هستیم که اگر عراق حدّ خودش را نداند و تجاوز را تکرار بکند، ما دستور بدهیم و ملت ما بسیج بشوند و آن وقت براى ملّت عراق معلوم باشد که ما با آنها هیچ کار نداریم، بلکه این صدام حسین است که به واسطه تحریک امریکا به ما تجاوز کرده است (و باید جواب خود را بگیرد). [2]
شکّی نیست که برادری و مسلمانی و بالاتر از آن شیعه بودن مردم عراق، باعث شده بود که امام خمینی، مسؤلّیت جنگ را متوجّه آنها ندانسته و متوجّه صدّام مزدور بیگانگان بداند.
اگر از لحاظ سیره معصومین (علیهم السلام) بررسی کنیم؛ ملاحظه خواهیم کرد که ائمه معصومین(علیهم السلام) هیچگاه آغازگر جنگ نبودند. حضرت علی(علیه السلام) در جنگ جمل، بعد از اینکه نصیحت‌ها و اندرزها به حال سران جنگ طلب جمل فایده نبخشید؛ به سپاه خود فرمود: «لا تقاتلوا القوم حتى يبدءوكم فإنكم بحمد الله على حجة؛[3] تا آنها شروع به جنگ نکردند؛ شما شروع نکنید زیرا شما خدا را شکر، بر حجت(حق) هستید.»
در جنگ تحمیلی، صدّام شروع کننده ی جنگ بود، و بعدها یکی از شرایط ایران برای پذیرش قطعنامه، گنجاندن بند متجاوز کار بودن صدّام بود.
جنگ، برای بازگشت به مسیر مسلمانی
خدای بزرگ، بعد از دعوت مسلمین به آشتی بین دو گروه متخاصم مسلمان، می‌فرماید: «وَ إِن طَائفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُواْ فَأَصْلِحُواْ بَيْنهَمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَئهُمَا عَلىَ الْأُخْرَى فَقَاتِلُواْ الَّتىِ تَبْغِى حَتىَ تَفِىءَ إِلىَ أَمْرِ اللَّهِ فَإِن فَاءَتْ فَأَصْلِحُواْ بَيْنهَمَا بِالْعَدْلِ وَ أَقْسِطُواْ إِنَّ اللَّهَ يحُبُّ الْمُقْسِطِين؛[حجرات/9] و اگر دو گروه از مؤمنان با يكديگر به جنگ برخاستند، ميانشان آشتى افكنيد. و اگر يك گروه بر ديگرى تعّدى كرد، با آن كه تعّدى كرده است بجنگيد تا به فرمان خدا باز گردد. پس اگر بازگشت، ميانشان صلحى عادلانه برقرار كنيد و عدالت ورزيد كه خدا عادلان را دوست دارد».
متأسفانه نه تنها مسلمانان دیگر کشورهای اسلامی به صلح و آشتی بین ایران و عراق کمک نکردند؛ بلکه آتش بیار معرکه شدند، کشورهایی که آن زمان پشتیبان صدّام بودند تا ایران و عراق را به خاک و خون بکشد، و حالا هم طرفدار تروریست‌های خون آشامند تا مردم عراق را ذبح و آواره کنند.
مسلمانان با هم دوست و برادرند، البته همانگونه که باید در برادری و دوستی جسور بود، باید برای دفاع در مقابل مسلمانان متجاوز ــ بعد از دعوت آنها به ترک مخاصمه، و نپذیرفتن آنان ــ جسور بود، و این با «رُحَماءُ بَيْنَهُمْ؛[فتح/29] بین خودشان مهربان و یک‌دلند» منافاتی ندارد.
از نظر عقلاء عالم، مهربانی و الفت(مثلاً بین دو دوست، دو برادر، یا دو کشور، مثل ایران و عراق مسلمان) تا جایی کار ساز خواهد بود که سبب جری‌تر شدن طرف مقابل نشود، امّا اگر با وجود قلدری یک طرف، و اصرارش بر آن، باز هم بخواهیم با مهربانی و الفت، با او برخورد کنیم؛ کار عاقلانه‌ای انجام نداده‌ایم.
سخن آخر
خداوند در کلام خویش، مؤمنین را برادر خطاب کرده و آنها را به صلح و آرامش دعوت می‌کند، امّا اگر گروهی به جنگ و درگیری با مسلمانان دیگر مشغول شدند؛ بعد از اتمام حجّت، با آنها، دستور به جنگیدن با آنها می‌دهد. جنگیدن ایران با کشور عراق در زمان جنگ تحمیلی، در واقع جنگ با صدّام بود نه با مردم مسلمان عراق، صدّامی که به مردم عراق هم رحم نمی کرد.
پی نوشتها
[1]. عطر جبهه، با اينكه مردم عراق شيعه بودند و به اجبار صدام با ما ميجنگيدند آيا اين درست بود ما برادر كشي كنيم؟
[2]. پیام رادیو تلویزیونی امام خمینی بمناسبت آغاز جنگ تحمیلی، کد مطلب: 50986.
[3]. شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج6، ص228.