معاد پنجره‌ای رو به آسمان

یکی از مسائل مهم در طول تاریخ بشریت، مسئله معاد و جاودانگی آن است. پیامبران و فرستادگان الهی همیشه بر دو موضوع تأکید داشتند و کوشیدند مردم را به بحث خداشناسی و معاد آشنا کنند، به همین خاطر بحث معاد از ضروریات دین محسوب می‌شود و در صورتی که شخص به انکار آن بپردازد موجب ارتداد وی می‌شود. با توجه به آیات و روایات فراوان و قرار گرفتن آن در زمره‌ی اصول دین، می‌توان ادعا کرد همان گونه که انسان باید خداشناس باشد، لازم است نسبت به معاد آشنایی کامل داشته شود، تا از این طریق دچار انحراف نشود. شناخت معاد در رفتار انسان، تاثیر به سزایی می‌گذارد و یکی از نافذترین و مؤثرترین باورها در جهت دادن به رفتار، تربیت و اصلاح انسان به شمار می‌رود و روح انسان را از پلیدی دور می‌کند و به زندگی فردی و اجتماعی وی جهت می‌دهد.
معاد کارواش اعتقادی
اعتقادات انسان با انجام گناه به مرور زمان تضعیف می‌شود. معاد را می‌توان به عنوان یک کارواش اعتقادی نام برد زیرا اعتقاد به معاد، نگرش انسان را به دنیا تغییر خواهد داد و موجب می‌شود انسان از لحاظ اعتقادی تقویت شود و از دنیا به عنوان ابزاری در جهت نیل به اهداف والای انسانی و رسیدن به یک زندگی جاوید و همیشگی استفاده کند. بر اساس جهان‏‌بینی توحیدی، دنیا برای انسان آفریده شده و نه انسان برای دنیا، و شخصیت انسانی بسیار والاتر از آن است که بخواهد خود را به متاع دنیا و جلوه‌‏های فریبنده آن بفروشد و موجب سست شدن و آلوده شدن اعتقادات خود شود.
تأثیرات اعتقاد به معاد در قرآن
یکی از زیباترین نوع بیان قرآن، داستان‌های است که در این کتاب سرتاسر نورانی بیان شده است. در کلام وحی، خداوند متعال به گونه مختلف اعتقاد به معاد را یکی از راه‌های نجات معرفی کرده است، تا مسلمانان با تفکر به آن، اعتقادات خود را پاک کنند. در این جا به چند نمونه‌ از داستان‌های پند آموز اثرات معاد، اشاره خواهیم کرد:

 1-داستان ساحران فرعون؛ ساحران فرعون با ایمان به یگانگی خداوند متعال و معاد، ترس را از خود دور کردند و در مقابل فرعون ایستادند: «قالُوا لا ضَیْرَ إِنَّا إِلی‏ رَبِّنا مُنْقَلِبُونَ[شعراء/50] گفتند: مهم نیست، چون به سوی پروردگارمان می‌رویم.» ساحران با ایمان به معاد چنان تحوّلی در روح و جان آن‌ها ایجاد شد که تمام دنیا و جلوه‌‏های زودگذر آن، در پیش چشم‌شان خوار و خفیف به نظر ‏رسید و از این ‏رو در برابر تهدیدهای فرعون به قتل، قاطعانه ایستادند و اعلام کردند با کشته شدن به سوی خداوند باز می‌گردند. «تو با این کار نه تنها چیزی از ما کم نمی‏‌کنی، بلکه ما را به لقای معشوق حقیقی و معبود واقعی می‏‌رسانی. آن روز این تهدیدها در ما اثر می‏‌گذاشت که ما خویشتن را نمی‌‏شناختیم، با خدای خود آشنا نبودیم و راه حق را گم کرده و در بیابان زندگی سرگردان بودیم، اما امروز گم شده خود را یافته‌‏ایم، هر کار می‏‌توانی بکن.» [1]
بدون شک تمام ایستادگی مومنان واقعی در برابر تهدیدهای کافران و ظالمین، فقط به خاطر ایمان حقیقی به معاد و زندگی جاودان بعد از مرگ است و این موضوع این افراد را چنان منقلب کرده که دیگر مرگ در نظر آنان فنا نبود، بلکه وسیله‏‌ای بود برای حضور یافتن نزد خداوند متعال و زندگی در سرای جاویدان. «ایمان به معاد، چهره وحشت‏‌انگیز مرگ را که همیشه به صورت کابوسی بر افکار انسان‌ها سنگینی داشته و آرامش را از آن‌ها سلب کرده دگرگون می‏‌سازد و آن را از مفهوم فنا و نیستی به دریچه‌‏ای به سوی جهان بقا تغییر می‏‌دهد.» [2]

2- آسیه، همسر فرعون با آن که غرق در یک زندگی مرفّه و تجمّلاتی بود، در پیش‌گاه خداوند متعال برای رهایی از فرعون دعا کرد؛ قرآن چنین می فرماید: «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لی‏ عِنْدَکَ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ وَ نَجِّنی‏ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنی‏ مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمینَ[تحریم/11] و خداوند برای مؤمنان، به همسر فرعون مثَل زده است، در آن هنگام که گفت:  «پروردگارا! خانه‌ای برای من نزد خودت در بهشت بساز، و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش.»

کلام آخر
 تا زمانی که انسان در این دنیا استقرار دارد، دلش از تمنّا و خواهش‌ها باز نمی‌‏ایستد، امّا وقتی در پرتو ایمان به غیب و اعتقاد به سرای باقی، دریافت که فرصت دنیا بسیار محدود و بهره آن نیز بسی ناچیز است، دیگر در پیاده کردن اوامر الهی دقت می‌کند و سعی می‌کند مطابق با قرآن و عترت عمل کند.

منابع:
[1]ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 15، ص 231.
[2]علی نظری، پیام قرآن، انتشارات بشارت، چاپ قم، ج 5، ص 18.