مطالب دوستان مهدی توحیدیان

با سلام و عرض ادب خدمت شما کاربر محترم   جواب سوال نخست:  قرآن کریم در زمینه ازدواج فقراء می‌فرماید: «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‏ مِنْكُمْ... إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليم‏»؛[نور: 32] «مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید... اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است». سپس در آیه بعد می‌فرماید: «وَ لْيَسْتَعْفِفِ الَّذينَ لا يَجِدُونَ نِكاحاً حَتَّى يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِه‏»؛[نور: 33] «و کسانی که امکانی برای ازدواج نمی‌یابند، باید پاکدامنی پیشه کنند تا خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز گرداند». پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «يَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ عَلَيْكُمْ بِالْبَاهِ فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِيعُوهُ فَعَلَيْكُمْ بِالصِّيَامِ فَإِنَّهُ وِجَاؤُهُ»؛[کافی، ج4، ص180] «اي جوانان! هر كس از شما كه از وضعيت زندگاني خوبي برخوردار باشد، بايد كه ازدواج كند، پس اگر توانایی ندارد، بر شما باد به روزه گرفتن؛ زیرا روزه گرفتن دوای مهار شدن شهوت است». در این زمینه به چند نکته باید دقت داشت: یک. بین این دو آیه و روایت، هیچ تعارض و تنافی وجود ندارد؛ زیرا در مقام بیان دو بخش است: 1.بخش اول [آیه32] یک وظیفه اخلاقی و دینی عمومی است که مردم باید در امر ازدواج جوانان فقیر، تلاش کنند و فقر آنان را بهانه قرار ندهند. 2.بخش دوم [آیه33] و روایت، وظیفه فردی جوان فقیر است؛ یعنی اگر جوانی پشتیبان [پدر و مادر و یا مردم] نداشته باشد و از نظر مالی نیز در مضیقه است، باید پاکدامن باشد و برای مهار شهوتش، روزه بگیرد، تا زمانی که فضل خدا شامل او شود. دو. رکن اصلی این دو آیه، این است که هرگز نباید فقر و تنگدستی، مانع ازدواج جوانان باشد؛ علاوه بر اینکه همواره باید به فضل خدا امیدوار بود. سه. آری! بی‌شک خداوند قبل از ازدواج، روزی پسر و دختری را که ازدواج نکرده‌اند، می‌دهد، حال اگر این دو با هم ازدواج کنند، با توکل بر خدا خواهند دید از جایی که حتی تصورش را نمی‌کردند، روزیشان می‌رسد و مشکلات مالی حل می‌شود. [قول خدا] تنها چیزی که مانع می‌شود، توقعات بی‌جا و زودهنگام است. چهار. به‌طور معمول جوانان تا زمانی که ازدواج نکرده‌اند و مجرد هستند، تلاش و کوشش برای شغل و درآمد، نمی‌کنند؛ زیرا هنوز احساس مسئولیت نکرده اند؛ ولی به محض ازدواج، احساس مسئولیت کرده و تلاششان را دوچندان می‌کنند و با این کار، ابتكار، نيرو و استعداد خود را برای درآمد مشروع شکوفا می‌کنند. معمولا شخصیت انسان بعد از ازدواج، تبديل به يك شخصيت اجتماعي مي‌‏شود و خود را شديدًا مسئول حفظ همسر و آبروي خانواده و تامين وسائل زندگي فرزندان آينده مي‏‌بيند، به همين دليل تمام هوش و استعداد خود را به كار مي‌‏گيرد و با تلاش برای درآمد و صرفه‏‌جويي، در مدت كوتاهي بر فقر چيره می‌شود. پس اگر جوانی فقیر بود: 1. ابتدا وظیفه خودش هست که با دست و پا کردن شغل و درآمدی [هرچند جزئی]، خود را برای ازدواج آماده کند. 2. اگر شغلی پیدا نکرد، وظیفه اخلاقی و دینی عموم مردم است که با پشتیبانی کردن از او، زمینه ازدواج او را فراهم کنند. 3. اگر هیچ‌کدام از اینها فراهم نشد، جوان باید شهوت خود را کنترل کند و یکی از راه‌های آن، روزه گرفتن است. نکته مهم: روزه باعث تقوا می‌شود و خداوند راه برون‌رفت از مشکلات را به اهل تقوی، نشان می‌دهد.[طلاق: 2] نکته پایانی اینکه امروزه توقعات جامعه و جوانان، بسیار بالا رفته است و بیشتر این توقعات و انتظارات بی‌جا و غیرضروری است. آنان همین امر را بهانه ازدواج نکردن می‌کنند، در صورتی که هرگز این بهانه پذیرفته نیست؛ زیرا خداوند وعده داده است اگر با کمترین درآمد شغلی ازدواج کنید، خدا شما را از فضل خودش بی‌نیاز می‌کند. بنابراین شاید معنای آیه این است که اگر یک درآمد جزئی هم داشته باشید، هرگز نگویید کم است و نمی‌شود، با همان کم شروع کنید، خدا شما را بی‌نیاز می‌کند. پاسخ سوال دوم: هرچند مراد از علم در این‌گونه روایات، علم دین و فقاهت در دین است؛ ولی می‌توان با تسامح  این‌طور گفت: هر علمی که در راستای یاری رساندن به عموم مردم برای رفاه و هدایت آن‌ها باشد، چه معنوی و چه مادی، شامل این روایات می‌شود.[با قید خلوص] روزی اهل علم پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: «أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَدْ تَکَفَّلَ‏ لِطَالِبِ‏ الْعِلْمِ‏ بِرِزْقِهِ خَاصَّهً عَمَّا ضَمِنَهُ لِغَیْرِهِ»؛ «خداوند متعال همان‌طور که رساندن روزی همۀ بندگان را ضمانت کرده، به‌طور خاص و ویژه، متکفّل رزق و روزی طالب علم شده است».[منیةالمرید، ص160] همچنین حضرت در مورد طالب علم فرمود: «أَظَلَّتْ عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ وَ بُورِكَ لَهُ فِي مَعِيشَتِهِ وَ لَمْ يَنْقُصْ مِنْ رِزْقِهِ»؛[بحارالانوار، ج1، ص184] «ملائکه بر او سایه می‌افکنند، زندگی او برکت پیدا میکند و چیزی از رزقش کم نمی‌شود». از طرفی می‌بینیم که بسیاری از علمای گذشته که آثار ارزشمندی برای ما گذاشته‌اند، معمولاً فقیر بوده‌اند و در برابر فقر، استقامت داشته‌اند. برای حل این مشکل به چند نکته اشاره می‌شود:  یک. علم در گرسنگی و سعی و تلاش  خداوند فرمود: «... وَضَعْتُ الْعِلْمَ فِی الْجُوعِ وَ الْجَهْدِ وَ هُمْ یَطْلُبُونَهُ فِی الشِّبَع»[۱۲]؛ من علم را در گرسنگی و تلاش قرار دادم، امّا مردم در سیری به دنبال آن می‌گردند. علم تابع تلاش و کوشش طالب علم است؛ زیرا خدا علم را در راحتی و تنبلی قرار نداده است. دو. معنای روایت بی‌تردید معنای این روایات [با قطع نظر از بحث سندی] این نیست که حساب بانکی طالب علم، هر روز پرتر می‌شود و یا کسی هر روز می‌آید و به او کمک می‌کند و...  . در معنای روایت چند احتمال وجود دارد: یک. طالب علم نگران روزی خود نباشد.  طبیعی است که بر اساس نظام علی و معلولی، انسان باید برای کسب معاش «کار» کند؛ ولی طالب علم نباید «نگران» رزق خود باشد؛ چراکه به شکل ویژه‌ای خداوند متکفل امور او خواهد بود؛ همان‌گونه که به علامه طباطبائی گفته شد: «در این مدّت هیجده سال، کى گرسنه‌ات گذاشته‌ام که الان درس و مطالعه‌ات را رها کرده و به فکر روزیت افتاده‌اى». دو. طالب علم برای روزی نیاز به سعی و تلاش مادی ندارد.  شهید ثانی می‌نویسد: غیرطالب علم برای به دست آوردن روزی خود، نیازمند سعی و تلاش است، اما دانشجو بدون آنكه مكلف به سعی و تلاش برای تحصیل رزق خود باشد، به صرف طالب و جوینده علم بودن، خداوند روزی او را به اندازه کفاف می‌رساند. سه. طالب علم باید اهل قناعت در مادیات باشد.  هرچند همه مردم باید قناعت در زندگی، داشته باشند؛ ولی این امر بر طالب علم بیشتر لازم است؛ زیرا قناعت آثاری دارد که طالب علم را در علم‌آموزی یاری می‌کند: نشاط شادابی؛ از بین رفتن غم، غصه و نگرانی؛ زدوده شدن اضطراب و دلهره؛ عزت و سربلندی. بنابراین روزی طالب علم، از جایی که هرگز حساب نمی‌کند، می‌رسد. اگر طالب علم خالصانه عمل کند، خداوند زمینه‌های زندگی[همسر، مسکن، فرزند و... را به تناسب هر شخصی] برایش فراهم می‌کند. نکته پایانی اینکه هرچند ظاهر روایت، رزق‌های مادی است؛ ولی بی‌تردید شامل رزق‌های معنوی نیز می‌شود. برخی از رزق‌های معنوی؛ مانند توفیق عبادت، توفیق علم‌آموزی، قناعت و دوست خوب و... .