مطالب دوستان نیک رو

با عرض سلام و ادب خدمت شما بله در آخرت همه لذت‌ها، ازجمله لذت آمیزش با همسر بهشتی، وجود دارد. قرآن کریم می‌فرماید: «وَفِيهَا مَا تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْيُنُ»؛ «و در آنجا آنچه دل‌ها می‌خواهد و چشم‌ها از آن لذّت می‌برد، آماده است». [زخرف: 71]. همچنین می‌فرماید: «لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاءُونَ»؛ «هر چه بخواهند در آنجا برایشان فراهم است». [فرقان: 16] مرحوم مجلسی در کتاب بحارالانوار، حدیث مفصلی از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل می‌کند که در ضمن آن، حضرت به بیان لذت‌های بهشتی مومن می‌پردازند. ازجمله می‌فرمایند: «ِيُجَامِعُهَا فِي قُوَّةِ مِائَةِ رَجُلٍ فِي شَهْوَةِ أَرْبَعِينَ سَنَةً وَ هُنَّ أَتْرَابٌ أَبْكَارٌ عَذَارَى كُلَّمَا نَكَحَتْ صَارَتْ عَذْرَاء»؛ «[مومن در بهشت] با همسر بهشتی خود آمیزش می‌کند و از آمیزش با او لذّت صد مردی را می‌برد که هریک چهل سال منتظر مجامعت و آمیزش بوده‌اند؛ اما برایشان ممکن نشده است».[بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج8، حدیث205، ص213]

با عرض سلام و ادب خدمت شما در ابتدا لازم است بدانید این حالت کنونی شما که نسبت به موقعیت خود در عرصه بندگی خدا نگران بوده و احساس شرمندگی در برابر خدا دارید، حالت خوبی است. بسیاری از افراد به‌طور کلی از خدا غافل بوده و حتی به همین دوری خود از خدا هم توجه ندارند و غصه‌ای هم از این بابت نمی‌خورند. اینکه شما این‌گونه نبوده و نگران وضعیت خود هستید، جای شکر داشته و این موضوع نشان از حالت یقظه در شما دارد. اما همان‌گونه که خود شما هم اشاره فرمودید، یقظه اول راه است و اگر با سیر و برنامه عملی همراه نشود، انسان یکسره درجا زده و راه به جایی نخواهد برد. برای اینکه جناب‌عالی از این تحیر خارج شوید و به نتیجه‌ای برسید، لازم است تا برای خود برنامه داشته و بر اساس برنامه پیش بروید و الا حالت کنونی شما برطرف نخواهد شد.  اگر برنامه عملی داشته باشید و خداوند از شما حرکت و سیر عملی ببیند، آنگاه در ادامه مسیر شما را یاری داده و اگر لازم باشد، سرِ راهتان استاد و مرشد هم قرار می‌دهد. خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ»؛ «كسانى را كه در راه ما تلاش كنند، به راه‌هاى خويش هدايتشان مى‌كنيم، و خدا با نيكوكاران است». [عنکبوت: 69] پس اگر تلاش و سعی در راه خدا صورت بگیرد، کمک الهی قطعی است؛ اما اگر انسان بنشیند و تنها منتظر عنایت غیبی باشد، هیچ اتفاقی نمی‌افتد و فرجی حاصل نمی‌شود. امام رضا علیه‌السلام فرمودند: «وَ مَنْ سَأَلَ اللَّهَ التَّوْفِيقَ وَ لَمْ يَجْتَهِدْ فَقَدِ اسْتَهَزَأَ بِنَفْسِه»؛ هرکس از خدا توفیق بخواهد؛ ولی هیچ تلاشی نکند، در واقع خود را مسخره کرده است».‏ اما اینکه برای شروع کار چه برنامه‌ای را پیش گرفته و چه اقدامی انجام دهید، به نظر می‌رسد بهترین کار، پیگیری برنامه‌ای است که مرحوم علامه طباطبایی در پاسخ به سوال مشابه سوال شما، ارائه فرموده‌اند. نظر شما را به متن سوال و پاسخ جلب می‌نماییم: نامه جوان محضر مبارک نخبة الفلاسفة و آیة الله العظمی جناب آقای طباطبائی ادام الله عمرکم ماشاءالله سلام علیکم و رحمة الله و برکاته. کوتاه سخن آنکه جوانی هستم 22 ساله در محیط و شرایطی که زندگی می‌کنم هوای نفس و آمال و آرزوها بر من تسلط فراوانی دارند و مرا اسیر خود ساخته‌اند و سبب آن شده‌اند که مرا از حرکت به سوی الله، و حرکت در مسیر استعداد خود بازداشته و می‌دارند. درخواستی که از شما دارم برای من بفرمایید بدانم به چه اعمالی دست بزنم تا بر نفس مسلط شوم و این طلسم شوم را که همگان گرفتار آنند بشکنم و سعادت بر من حکومت کند؟ یادآور می‌شوم نصیحت نمی‌خواهم و الا دیگران ادعای ناصحیت فراوان دارند. دستورات عملی برای پیروزی لازم دارم. (با تلخیص) پاسخ علامه برای موفق شدن و رسیدن به منظوری که در پشت ورقه مرقوم داشته‌اید، لازم است همتی برآورده، توبه‌ای کرده، به مراقبه و محاسبه پردازید. به این نحو که هر روز که طرف صبح از خواب بیدار می‌شوید قصد جدی کنید که در هر عملی که پیش آید رضای خدا - عز اسمه - را مراعات خواهم کرد. آن وقت در سر هر کاری که می‌خواهید انجام دهید، نفع آخرت را منظور خواهید داشت؛ به طوری که اگر نفع اخروی نداشته باشد انجام نخواهید داد، هر چه باشد. همین حال را تا شب، وقت خواب ادامه خواهید داد و وقت خواب، چهار پنج دقیقه‌ای در کارهایی که روز انجام داده‌اید فکر کرده، یکی یکی از نظر خواهید گذرانید. هر کدام مطابق رضای خدا انجام یافته شکری بکنید و هر کدام تخلف شده استغفاری بکنید. این رویه را هر روز ادامه دهید. این روش اگر چه در بادی حال (ابتدای کار) سخت و در ذائقه نفس تلخ است، ولی کلید نجات و رستگاری است. و هر شب پیش از خواب اگر توانستید، سور مسبحات یعنی سوره حدید و حشر و صف و جمعه و تغابن را بخوانید و اگر نتوانستید تنها سوره حشر را بخوانید و پس از بیست روز از حال اشتغال، حالات خود را برای بنده در نامه بنویسید. ان شاء الله موفق خواهید بود. والسلام علیکم. توضیح مرحوم علامه در نامه به سه مرحله ابتدایی از تزکیه نفس اشاره فرموده‌اند: مشارطه: این است که انسان پیش از شروع هر کاری از کارهای روزمره‌اش، با خودش شرط و تعهد کند که از جاده مستقیم دین خارج نشود و خواسته‌های الهی را انجام دهد؛ بلکه بر خواسته‌های خودش مقدم نماید و هیچ گاه از طلب رضای خداوند و آخرت‌جویی غلفت نورزد. مراقبه: این است که بنده در هنگام عمل، خدا را در نظر بگیرد و خود را در محضر خداوند ببیند و کشیک نفسش را بکشد که مبادا از فرمان و خواسته خدا سرباز زند و راه دیگری پیش گیرد و عصیان ورزد و به لهو و لعب بپردازد. یک چشم زدن غافل از آن ماه مباشید  شاید که نگاهی کند آگاه نباشید محاسبه: این است که انسان از خویشتن حساب بکشد که فکر و فعل خود را به چه کاری صرف کرده و اوقات را چگونه به سر آورده است. پس از آنکه به کاری پرداخت و وقتی و فرصتی گذشت، آن را ارزیابی می‌کند و با محک شرع و حکم خدا آن را می‌سنجد تا بفهمد کارهایش بر طبق موازین شرعی بوده یا نه. آنگاه بر کارهای پسندیده، از خدا تشکر می‌کند که او را توفیق داده است و از کارهای زشت و گناه استغفار می کند.(این کار در پایان روز انجام می‌شود) امام(ع) فرماید: از ما نیست کسی که هر روز از خود حساب نکشد. پس اگر کار نیکی انجام داده حمد خدا کند و بیشتر انجام دهد و اگر گناهی از او سر زده، از خداوند آمرزش بطلبد. امام صادق علیه‌السلام از پدران گرامیش علیه‌السلام از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله روایت کند که فرمود: خوشا به حال کسی که در روز قیامت در نامه عملش، در زیر هر گناهی استغفاری بیابد.

با عرض سلام و ادب خدمت شما در مجموع باید بدانید که حرکت دست در دعا و غیر آن، معمولاً حاکی از نوعی حالت قلبی و درونی انسان است؛ مثلاً انسان در هنگام حسرت و تاسف، دستش را بر روی دست خود می‌زند یا هنگام مصیبت، دستش را بر صورت یا پیشانی خود می‌زند یا هنگام حزن و اندوه و ناله، دستش را بر ران پایش می‌زند. حرکات دست در دو دعای مذکور نیز از این قاعده مستثنی نیست.  در دعای عهد انسان به‌گونه‌ای با غم فراق مولایش پیش رفته و در نهایت از خدای خود می‌خواهد تا این غم عمومی را با ظهور حجت خود برطرف نماید، آنگاه با همین حالت غم و اندوه بر زانوی خود زده و از مولایش درخواست تعجیل در آمدن می‌نماید؛ بنابراین، آن دست زدن بر زانو، گویا به نوعی ابراز اندوه و غم درونی از فراق مولا می‌باشد. نسبت به دعای ماه رجب هم موضوع همین است. امام هنگامی‌که این دعا را برای راوی می‌خواندند تا او بنویسد، نوعی حالت ابتهال و گریه به ایشان دست داد؛ به‌گونه‌ای که راوی می‌گوید: پشت دست حضرت که به محاسنشان گرفته بودند، پر از اشک شد. این دست بر ریش گرفتن و تکان دادن انگشت که نشانه ابتهال و تضرع در دعا است، زمانی از امام بروز کرد که حالت درونی ایشان در محضر خداوند، همان حالت تضرع و ابتهال بود. البته حضرت به روای دعا سفارش نفرمودند که مردم نیز هنگام خواندن این دعا این کار را انجام بدهند؛ ولی بین مردم رایج شده که برای شباهت به امام خود، این کار را هنگام خواندن این دعا انجام می‌دهند. واقعیت آن است که اصل در این دو دعا و سایر ادعیه آن حالت درونی است و حرکات دست باید حاکی از آن باشد و الا صرف تکان دادن دست بدون حالت قلبی و درونی که منشأ آن است، معنایی ندارد، البته همان‌گونه که عرض شد، اگر از باب تشبه به امام باشد، اشکالی ندارد.

با عرض سلام و ادب خدمت شما سوال حضرت‌عالی خیلی مجمل است. دقیقاً به تناقضی که به نظرتان رسیده، به‌صورت صریح اشاره نفرموده‌اید. دو معنا از تناقض مذکور در سوال به ذهن رسید، که بر اساس هر دو معنا پاسخ را ارائه می‌کنیم. اگر معنایی غیر از این دو مد نظر شما بود، بیان کنید تا در خدمتتان باشیم. معنای اول: خداوند علم دارد که آن طفل کافر می‌شود آن طفل کشته شده و کافر نمی‌شود (پس خداوند علم فعلی ندارد که او کافر می‌شود) علم داشتن خدا به کفر او و علم نداشن به کفرش با یکدیگر تناقض دارند. پاسخ: در تناقض وحدت موضوع لازم است. علم خدا به کفر او، علم ازلی اوست و علم خدا به عدم کفرش، علم فعلی خداست و چون موضوع این دو یکی نیست، تناقضی صورت نمی‌گیرد. معنای دوم از تناقض: خداوند علم دارد که آن طفل کافر می‌شود. حضرت خضر او را می‌کشد، پس کافر نمی‌شود (علم فعلی خدا بر عدم کفر او تعلق می‌گیرد). در اینجا علم ازلی خداوند به کفر او، با علم فعلی او به عدم کفرش و کشته شدنش، در تنافی است، اگرچه تناقض اصطلاحی وجود ندارد. (امکان ندارد که علم فعلی با علم ازلی در تنافی باشد) پاسخ: علم ازلی خدا به تحقق کفر او تعلق نگرفته است؛ بلکه علم خدا به این تعلق گرفته که او با این حالتی که دارد، اگر بماند، باعث کفر خود و پدر و مادرش خواهد شد.  (به تعبیر دیگر علم ازلی به‌صورت تعلیقی و اگری به کفر تعلق گرفته نه به صورت قطعی)