چکیده: هر کاسبی به خوبی می‌داند که ارزش حسابرسی مالی، سود و زیان به چه اندازه بالا است. برخی از کاسب‌ها حسابرسی را سالانه یا ماهانه انجام می‌دهند؛ امّا آنها که در کار تجارت خبره‌تر هستند، حسابرسی را به‌صورت روزانه صورت می‌دهند.
هر کاسبی به خوبی می‌داند که ارزش حسابرسی مالی، سود و زیان به چه اندازه بالا است. برخی از کاسب‌ها حسابرسی را سالانه یا ماهانه انجام می‌دهند؛ امّا آنها که در کار تجارت خبره‌تر هستند، حسابرسی را به‌صورت روزانه صورت می‌دهند. در اندیشه دینی طبق کلام امام هادی علیه‌السلام کلّ دنیا بازار است. بازاری که در آن عدّه ای سود و دیگران متضرر می‌شوند.[۱] برای آنکه انسان مؤمنانه زندگی کند و زندگی‌اش رو به تعالی و سعادتمندی باشد؛ می‌بایست به حسابرسی خود بپردازد و پیش از آنکه دفتر اعمالش را در عرصه محشر بررسی کنند؛ خودش کارهایش را زیرورو نماید تا اگر کاری ناشایست انجام داده است، با توبه به جبران گذشته‌اش بپردازد. زیرا فرد مسلمان به خوبی می‌داند که جایگاه توبه فقط در دنیاست. و تا وقت باقی است می‌تواند این کار ضروری و عقلانی را انجام دهد. چه‌بسا در این بررسی‌ها انسان به کاستی‌هایی که از آنها غافل بوده است، آگاه شود.
ازاین‌روست که امام هادی علیه‌السلام نیز در حدیثی به پیروانش فرموده است:
اَلْمَقادیرُ تُریکَ ما لَمْ یَخْطُرْ ببالک[۲].
حسابرسی‌ها، آنچه را که به ذهنت خطور نمی‌کند، به تـو نشـان خواهـد داد.
البته یاد گذشته می‌بایست باهدف اصلاح صورت پذیرد، نه آنکه اثر مخرّب و ناامید کننده داشته باشد. امام هادی در سخنی دیگر به این مهم اشاره می‌کنند و در سفارش خویش این نکته را متذکّر می‌شوند که باید این یاد گذشته به اندازه‌ای باشد تا ما را به جبران گذشته وادار سازد؛ نه آنکه ناامیدی را در پی داشته باشد.
ضرت هادی فرموده‌اند:
اُذْکُـرْ حَسَـراتِ التَّـفْریـطِ بِـأَخْـذِ تَقْـدیمِ الْحَـزْمِ.[۳]
حسرت و پشیمانیِ کوتاهی درانجام کارها را به یاد آور و بـا تصمیم جــدّی و تدبیر جبـران کن.
این حسابرسی شخصی علاوه برآنکه ثمرات اُخروی زیادی دارد؛ فواید دنیوی بالایی نیز به همراه خواهد داشت؛ چراکه فرد ازخودراضی نزد دیگران جایگاهی ندارد. انسان برای حفظ ارتباطات اجتماعی‌اش نیازمند بازبینی‌های شخصی است؛ تا کاستی‌های احتمالی را رفع نماید. در پایان شایسته است حدیث دیگری از هادی امّت در این مورد خاص ذکر شود تا به جامعیّت فرمایشات اهل‌بیت پی ببریم و آنها را الگوی بی‌نظیر زندگی خویش بدانیم.
قالَ الهادی علیه السلام:
مَـنْ رَضِـیَ عَـنْ نَفْـسِهِ، کَثُـرَ السّـاخِطُـونَ عَلَـیْهِ.[۴]
کسی که ازخودراضی باشد، دشمنانش زیاد خواهند شد.
به امید پیروی از اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم صلوات الله.
------------
پی‌نوشت
[1] - تحف العقول: ص ۴۸۳، بحار الأنوار: ج ۷۸ ص ۳۶۶ ح ۶.
[2]- بحارالأنوار، ج 78 ص 368.
[3] - بحارالانوار، ج 78، ص 370.
[4] - بحارالانوار، ج 78 ص 368.