مطالب دوستان گیلوا

به چهار کتاب حدیثی که در بین شیعیان از اعتبار بالایی برخوردار است و بسیار مورد توجه علماء و فقهاء قرار گرفته کتب اربعه می‌گویند. در ادامه به طور اختصار با آنها آشنا می‌شویم: ۱) الکافی الکافی که بیشتر آن را با نام کافی می‌شناسند؛ نوشته ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی است. ایشان در سال ۳۲۹ قمری وفات یافتند و با برخی از راویان و شاگردان امام هادی و امام حسن عسکری(علیهماالسلام) هم دوره بوده و زندگانی ایشان در دوران غیبت صغری قرار گرفته است؛ چرا که سال تولد ایشان در حدود سال ۲۵۵قمری بیان شده است. ثقة الاسلام کلینی برای نگارش الکافی ۲۰سال رنج و زحمت کشیدند و بیش از ۱۵۰۰۰روایت را در آن جای دادند. این کتاب در سه بخش اصلی به صورت زیر تقسیم بندی شده است: الف) اصول کافی، مشتمل بر کتاب عقل و جهل، کتاب فضل علم، کتاب توحید، کتاب حجة، کتاب ایمان و کفر، کتاب دعا، کتاب فضل قرآن و کتاب عشرة یا سبک زندگی ب) فروع کافی، مشتمل بر ابواب فقهی مانند کتابهای: طهارت، حج، جهاد، نماز، روزه، زکات و صدقه، امر به معروف و نهی از منکر، دیات و... ج) روضه کافی که مشتمل بر احادیث گوناگون در ابواب مختلف که در دو قسمت اصول و فروع کافی جا نگرفته است. مانند موضوعاتی چون: توصیه‌ها و اندرزهای ائمه اطهار)علیهم‌السلام)، رؤیا و انواع آن، دردها و درمان‌ها، کیفیت آفرینش جهان هستی و برخی از پدیده‌های آن، تاریخ بعضی از انبیای الهی و... امروزه بیشتر اصول کافی به صورت عمومی و با چاپ و نشرهای گوناگون منتشر شده و در اختیار اهل کتاب قرار می‌گیرد؛ ولی نباید فراموش کرد که این تنها قسمتی از کتاب شریف کافی است؛ چرا که تنها متن عربی و بدون ترجمه کتاب کافی طبق انتشارات دارالكتب الاسلاميه مشتمل بر ۸ جلد مي باشد دو جلد اول اصول كافي و ۵ جلد ديگر فروع و جلد پاياني نيز روضه كافي است. ۲) من لا یحضره الفقیه نوشته ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق متوفی سال ۳۸۱قمری است. کتابی که به قصد راهنمایی افرادی که دسترسی به فقیه ندارند؛ نگاشته شده و حدود ۶۰۰۰حدیث در آن جا گرفته و تمام ابواب فقهی را گویاست. این کتاب برخلاف الکافی، تنها بر فروعات فقهی پرداخته و در زمینه احکام عملی است. این کتاب نیز در چهار مجلد به همت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به چاپ رسیده است. ۳) تهذیب الاحکام کتاب تهذیب نوشته ابوجعفر محمد بن حسن طوسی است. شیخ طوسی در سال ۴۶۰قمری وفات یافته و ده‌ها سال پس از ثقة الاسلام کلینی و شیخ صدوق می‌زیسته است. این کتاب، مانند دو کتاب دیگر، مجموعه‌ای حدیثی و روایی است. در این کتاب ضمن بیان احادیث فقهی از بحث طهارت تا دیات، به مباحثی اصولی و رجالی نیز پرداخته شده و تعداد احادیث آن به ۱۳۵۹۰ حدیث در ۳۹۳ باب می‌رسد. این کتاب با هدف ذکر مستندات قطعی هر مسئله و احادیث آن و در شرح و توضیح المقنعه اثر شیخ مفید و به دستور ایشان نگاشته شده است و به همت دار الکتب الاسلامیه در ۱۰ مجلد چاپ شده است. ۴) الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار این کتاب که با عنوان استبصار شناخته می‌شود؛ نوشته دیگر شیخ طوسی است و پس از تهذیب به رشته نگارش در آمده است. در این کتاب شیخ طوسی به تمام ابواب فقهی نپرداخته و فقط احادیث فققهی‌ای را که متعارضی داشته آورده و به حل و فصل آن تعارض و چگونگی برطرف کردن تعارض و اختلاف بین احادیث پرداخته است. این کتاب شامل ۵۵۱۱ روایت است و آن را نیز دارالکتب الاسلامیه در پنج مجلد به چاپ رسانده است. خلاصه کتب اربعه شیعه، کتابهایی برپایه احادیث هستند. کتابهایی که تمام مسائل شرعی در آن با زبان روایات آمده و یک مرجع تقلید برای استخراج احکام شرعی می‌بایست به آنها مراجعه کند.  

۲۲ بهمن سالروز پیروزی انقلاب اسلامی ایران است و هر ساله در آن روز جشنی مردمی به صورت راهپیمایی شکل می‌گیرد. برای این عمل چندین دلیل قرآنی می‌توان ذکر کرد که به برخی از آنها می‌پردازیم. ۱- ذکر نعمت‌های الهی راهپیمایی خروشان ۲۲بهمن در اصل یک نوع ذکر نعمت الهی و تشکر از خداوند است. خدایی که با توکل بر او و در سال ۱۳۴۲ و حتی قبل از آن، عده‌ای بسیار محدود حرکتی انقلابی را برای برچیده شدن نظام نظامی خود باخته و دست نشانده عوامل خارجی آغاز کردند و آن حرکت به خیل میلیونی سال ۵۷ انجامید و امروزه بعد از سالهای سال بر آن سیل خروشان افزوده شده و با تمام سختی‌ها و دشمنی‌ها، نظام اسلامی پابرجا مانده و این تماماً نعمت خداست و برای ماندگاری و موفقیت‌های بیشتر آن باید از خداوند شکرگزار بود. یک راه تشکر از خدا بابت این نعمت نیز شرکت در این راهپیمایی است و این همان عمل به حکم قرآن است که خداوند فرموده:« لَـئِن شَکَرْتُم‌ْ لاَزِیدَنَّکُم[ابراهیم/۷] شکر نعمت نعمتت افزون کند.»  ۲- بازیابی هیبت از دست رفته وقتی نظام و حکومتی از چندین تفکر سیاسی و مبنای فرهنگی شکل یافته باشد؛ در آن بروز اختلافات و مشاجرات طبیعی است. حتی ممکن است این مشاجرات تند شده و به رفت و برگشت کلامی تبدیل شود. این دعواها و اختلافات از هیمنه و قدرت درونی کاسته و کشور را در مقابل تهدیدات بیرونی ضعیف نشان می‌دهد؛ برای همین دوری از این دعواها دستور قرآن و فصل الخطاب قرار دادن ولایت فقیه خواسته احادیث از ماست. قرآن کریم می‌فرماید: «وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ[انفال/۴۶] و از خدا و پيامبرش اطاعت كنيد و با هم نزاع مكنيد كه سست‏ شويد و هیبت شما از بين برود.» ولی به هر ترتیب اگر دعواها و مشجرات ایجاد شد و از آن هیبت کاست؛ این راهپیمایی‌هاست که همه سلیقه‌ها و تفکرات را دور هم جمع کرده و نمایشی پرشکوه از همبستگی درونی را جهانی می‌سازد. ۳- ایجاد وحدت کلمه در برابر دشمن ایجاد و حفظ وحدت همواره از دستورات قرآن بوده و برای یک نظام بسیار پر اهمیت است که نمایشی وحدت آفرین در برابر دشمنان خارجی و داخلی داشته باشد. درست است که ما در داخل کشور سلیقه‌های گوناگون داریم ولی نباید به دشمن اجازه دهیم این اختلافات درونی را به نردبانی برای پیروزی خویش بدل کند. در راهپیمایی ۲۲ بهمن است که اوج وحدت ملی و مذهبی در کشور نمایان شده و به همگان ثابت می‌کند که ایرانی صرف نظر هر تفکر سیاسی، در زیر پرچم اسلام جمع شده و به وحدت رسیده است و نخواهد گذاشت دشمن به آن طمع داشته باشد. حفظ وحدت یک خواسته و دستور الهی است و در قرآن اینگونه ذکر شده است:« وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا[آل عمران/۱۰۳] و به ریسمان الهی چنگ زنید و متفرق نشوید.» ۴- خشمگین کردن دشمن از منظر قرآنی آن کاری که به خشمگین شدن دشمن بیانجامد و بر ضد رضایت کفار و مشرکین باشد؛ مورد پسند خداوند و باعث پیشرفت نظام اسلامی است. حتی قرآن به صراحت به پیامبرش سفارش کرده که اینچنین دشمن را مورد خطاب قرار دهد و بگوید:«قُلْ مُوتُوا بِغَيْظِكُمْ[آل عمران/۱۱۹] بگو به خشم خود بمیرید.» این راهپیمایی‌ها هم همواره مورد خشم دشمنان بوده و می‌توان در یک دلیل قرآنی برای آن، این آیه را متذکر شد که خداوند فرموده است: «وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ[توبه/۱۲۰] و در هيچ مكانى كه كافران را به خشم مى ‏آورد قدم نمى‏ گذارند و از دشمنى غنيمتى به دست نمى ‏آورند مگر اينكه به سبب آن عمل صالحى براى آنان [در كارنامه‏ شان] نوشته مى ‏شود زيرا خدا پاداش نيكوكاران را ضايع نمى ‏كند.» این آیه نه تنها خشمگین شدن کفار را دلیل نیکو بودن عمل بر شمرده، بلکه برای چنین عملی وعده پاداش نیز داده است. نتیجه گیری راهپیمایی ۲۲ بهمن نشان از قدردانی ما از نعمت نظام اسلامی به درگاه خداوند و بیانگر وحدت کلمه ماست و به جهت خشمگین ساختن دشمن به اجرا در می‌آید. تمام این امور از نظر آیات قرآن کریم امری پسندیده و صحیح می‌باشد.  

پرسش شما در باب علت حرمت شراب است و درخواست دارید که جدا از دلایل قرآنی و عقلی فقط به بررسی منابع حدیثی بپردازیم. در پاسخ به این پرسش ابتدا یک نکته کوتاه درباره علت اصلی احکام الهی عرض می‌شود و در ادامه به چند حدیث از صدها حدیث درباره شراب و حرمت شرابخواری می‌پردازیم. الف) علت اصلی در احکام الهی اولین و مهمترین علت در احکام الهی امتحان انسان است. پس اگر علت حکمی را نیافتیم یا قادر به بر طرف سازی یا جایگزینی برای برخی علت ها بودیم؛ بدانیم که اصلی و اساسی ترین علت همان امتحان خداست که تا روز قیامت پابرجاست. مثلاً اگر یکی از علت های وجوب نماز تنظیم ساعت بدن و برنامه دار شدن زندگی انسان باشد و شخصی بگوید من با ورزش یا مطالعه در ساعاتی معین این اثر را درون زندگی ام جاری می‌کنم؛ پس نیازی به خواندن نماز نیست؛ حرفی ناصحیح و غلط است؛ چون نماز یک امتحان نیز هست. یا در مورد حرمت شراب که یکی از علت های آن مستی است؛ اگر شخص بگوید که به مقدار کمی می‌نوشم که دچار مستی نشوم؛ این حرف نیز غلط است چون شراب نجس بوده و نوشیدن حتی یک قطره از آن حرام و به معنای مردودی در امتحان خداست. ب) خلقت و علم به صلاح بشر ما مخلوق خداوند هستیم و به مانند هر سازنده‌ای، اوست که کاملترین و بهترین علم‌ها را نسبت به آفریده‌اش دارد. هر اندازه که ما از خودمان بدانیم باز این علم ما به پای علم الهی نسبت به ما نمی‌رسد. اوست که بر اساس علم بی‌انتهای خویش و در نظر گرفتن امور دنیوی و اُخروی ما حکمی را صادر کرده و به وسیله انبیاء آنها را به به گوش مردم رسانده است. این مطلب در احادیث نیز وارد شده، مثلاً فردی خدمت امام باقر(علیه‌السلام) رسیده و عرض می‌کند: برای چه خداوند خوردن شراب، مردار، خون و گوشت خوک را حرام کرده است؟ حضرت نیز در پاسخ می‌فرمایند:«‏إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمْ يُحَرِّمْ ذَلِكَ عَلَى عِبَادِهِ وَ أَحَلَّ لَهُمْ مَا وَرَاءَ ذَلِكَ مِنْ رَغْبَةٍ فِيمَا أَحَلَّ لَهُمْ وَ لَا زُهْدٍ فِيمَا حَرَّمَهُ عَلَيْهِمْ وَ لَكِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ الْخَلْقَ فَعَلِمَ مَا تَقُومُ بِهِ أَبْدَانُهُمْ وَ مَا يُصْلِحُهُمْ فَأَحَلَّهُ لَهُمْ وَ أَبَاحَهُ لَهُمْ وَ عَلِمَ مَا يَضُرُّهُمْ فَنَهَاهُمْ عَنْه‏؛ همانا خداوند متعال آنها را بر بندگانش حرام نفرمود و غیر آنها را حلال نکرد به خاطر علاقه ای که به حلالها داشته و نسبت به حرامها بیرغبت بوده، بلكه خداوند عزّ و جلّ مردم را آفريده و مى داند چه چيز بدن آنها را مقاوم مى كند و صلاح حال آنان است؛ پس آن را بر ايشان حلال كرده و استفاده بردن از آن را مباح و جايز شمرده است و نيز دانسته است چه چيز به آنان زيان مى رساند؛ پس آنان را از خوردن يا ارتكاب آن نهى فرمود.»[من لایحضره الفقیه، صدوق، ج۳، ص۳۴۵] این حدیث علم الهی را ریشه احکام بیان داشته و ما که می‌دانیم کمتر از خدا می‌دانیم؛ اگر به حکمت حکمی نرسیدیم؛ باید آن جکم را پذیرفته و به جهل خود اذعان کنیم؛ نه به ضعف و بی ریشه بودن حکم! ج) احادیثی درباره شراب و علت حرمت آن تا اینجا مطالب عمومی بود و در تمام احکام الهی قابل طرح است. اما در ادامه به احادیثی درباره حکم حرمت شراب و علت آن می‌پردازیم. ۱- امام رضا(علیه‌السلام) می‌فرمایند:«مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً قَطُّ إِلَّا بِتَحْرِيمِ‏ الْخَمْر؛ خداوند پیامبری را مبعوث نکرد مگر آنکه شراب را در آن حرام کرد.»[الکافی، کلینی، ج۱، ص۱۴۸] ۲- رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله):«الْخَمْرُ جِمَاعُ‏ الْإِثْمِ‏ وَ أُمُّ الْخَبَائِثِ وَ مِفْتَاحُ الشَّر؛ شراب همبستگی گناهان، ریشه تمام پلیدی‌ها و کلید بدی است.»[جامع الاخبار، شعیری، ص۱۵۱] ۳- مفضل از امام صادق(علیه‌السلام) می‌پرسد: چرا خداوند شراب را حرام کرد؟ حضرت نیز پاسخ دادند:«حَرَّمَ اللَّهُ الْخَمْرَ لِفِعْلِهَا وَ فَسَادِهَا لِأَنَّ مُدْمِنَ الْخَمْرِ تُورِثُهُ الِارْتِعَاشَ وَ تَذْهَبُ بِنُورِهِ وَ تَهْدِمُ مُرُوَّتَهُ وَ تَحْمِلُهُ عَلَى أَنْ يَجْتَرِئَ عَلَى ارْتِكَابِ الْمَحَارِمِ وَ سَفْكِ الدِّمَاءِ وَ رُكُوبِ الزِّنَا وَ لَا يُؤْمَنُ إِذَا سَكِرَ أَنْ يَثِبَ عَلَى حَرَمِهِ وَ لَا يَعْقِلُ ذَلِكَ وَ لَا يَزِيدُ شَارِبَهَا إِلَّا كُلَّ شَر؛ خداوند شراب را حرام کرد به خاطر اثرات و تباهى آن حرام كرده است زيرا شرابخوار موجب لغزش مى شود و نور انسانيت انسان را مى برد، و جوانمردى او را ويران مى كند، و انسان را به مرتكب شدن گناهان و خونريزى و زنا وادار مى كند، و هنگامى كه انسان مست شد در امان نيست كه ناآگانه به محارم خود تجاوز كند، و جز بدبختى چيزى گير صاحبش نمى آيد.»[علل الشرایع، صدوق، ج۲، ص۴۷۶] ۴- امام صادق(علیه‌السلام) در پاسخ به همین پرسش که یک زندیق از وی پرسید؛ فرمودند:«حَرَّمَهَا لِأَنَّهَا أُمُّ الْخَبَائِثِ وَ رَأْسُ كُلِّ شَرٍّ يَأْتِي عَلَى شَارِبِهَا سَاعَةٌ يُسْلَبُ لُبُّهُ وَ لَا يَعْرِفُ رَبَّهُ وَ لَا يَتْرُكُ مَعْصِيَةً إِلَّا رَكِبَهَا وَ لَا حُرْمَةً إِلَّا انْتَهَكَهَا وَ لَا رَحِمٌ مَاسَّةٌ إِلَّا قَطَعَهَا وَ لَا فَاحِشَةٌ إِلَّا أَتَاهَا وَ السَّكْرَانُ زِمَامُهُ بِيَدِ الشَّيْطَانِ إِنْ أَمَرَهُ أَنْ يَسْجُدَ لِلْأَوْثَانِ سَجَدَ وَ يَنْقَادُ حَيْثُ مَا قَادَه‏؛ خداوند آن را حرام کرد زیرا رأس تمام بدی‌هاست و کسی که شراب بنوشد عقلش گرفته می‌شود و پروردگارش را نمی‌شناسد و گناهی را ترک نکرده و آن را انجام می‌دهد و حرامی نیست مگر آنکه آن را انجام می‌دهد و قطع رحم کرده و کار زشتی نیست مگر آنکه آن را مرتکب می‌شود. فرد مست اختیارش در دست شیطان است و اگر شیطان بگوید بر بت ها سجده کن، سجده می‌کند و اطاعت شیطان می‌کند هر چیزی که بخواهد.»[الاحتجاج، طبرسی، ج۲، ص۳۴۶] نتیجه گیری در بیان علت احکام الهی نباید امتحان بودن آنها را فراموش کرد و البته در مواردی که علتی را نمی‌دانیم باید به جهل خود اعتراف کنیم نه آنکه حکم را بی‌ریشه بخوانیم. هر چند که درباره حرمت شراب ده‌ها علت و حکمت در احادیث وارد شده است و چه بسا علل دیگری نیز موجود باشد که تا کنون پوشیده مانده باشد. به هر حال شراب خوار در یک امتحان الهی مردود شده و اگر توبه نکند جهنم جزای اوست. زیرا به حکمی که خداوند آن را در تمام ادیان حرام اعلام کرده پشت کرده و نافرمانی نموده است. برای مطالعه بیشتر: دلیل حرمت شراب حرمت شراب در تمام ادیان الهی شراب و مضرات فوق العاده آن  

با عرض سلام درباره تاریخ شهادت حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) نقل‌های مختلف تاریخی ذکر شده است که از سه ماه تا شش ماه پس از رحلت پیامبر(صلی‌الله‌‌علیه‌وآله) متغیر است. اما از آنجا که طبق نقل‌های روایی و حدیثی دو تاریخ مورد توجه بوده، شیعیان نیز آن دو تاریخ را اهمیت بیشتری داده و می‌دهند و از آنها با عنوان فاطمیه اول و دوم یاد می‌کنند. در ادامه به ذکر برخی از آن احادیث و ریشه یابی گرفتن ایام برای عزاداری حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) می‌پردازیم. الف) فاطمیه اول و دوم در احادیث هر دو ایام فاطمیه چه بر اساس نقل ۷۵ روز و چه بر اساس نقل ۹۵ روز در احادیث وارد شده است که از آن جمل می‌توان به این دو حدیث اشاره داشت: ۱) امام صادق(علیه‌السلام): «إِنَّ فَاطِمَةَ مَكَثَتْ‏ بَعْدَ رَسُولِ‏ اللَّهِ‏ ص‏ خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ‏ يَوْما؛ همانا فاطمه بعد از رسول خدا(صلوات‌الله‌علیهما) ۷۵ روز زنده بود.»[الکافی، کلینی، ج۱، ص۲۴۱] این حدیث صحیح، همچنان که می‌بینیم فقط تعداد روز زندگانی حضرت ذکر شده است. ۲) در حدیثی دیگر از امام صادق(علیه‌السلام) نقل شده است:«قُبِضَتْ فَاطِمَةُ ع فِي‏ جُمَادَى‏ الْآخِرَةِ يَوْمَ‏ الثَّلَاثَاءِ لِثَلَاثٍ خَلَوْنَ مِنْهُ سَنَةَ إِحْدَى عَشْرَةَ مِنَ الْهِجْرَة؛ فاطمه در جمادی الآخر روز سه شنبه سه روز پس از شروع ماه در سال ۱۱هجری وفات یافت.»[الدلائل الامامه، طبری، ص۷۹] برخی اموری مانند شباهت نوشتاری در دو کلمه سبعین و تسعین(۷۰ و ۹۰) و احتمال پس و پیش شدن نقاط کلمات در نسخه برداری(تصحیف) را علت تفاوت در نقل‌ها عنوان داشته‌اند و این مسئله را ریشه گرفتن دو نوبت برای شهادت حضرت زهرا(علیهاالسلام) عنوان می‌کنند. ج) ریشه‌یابی گرفتن ایام فاطمیه اگر به احادیثی که تنها تعداد روزهای زنده ماندن حضرت پس از پدر بزرگوارشان توجه کنیم؛ می‌فهمیم که به چه علت برای حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) ایام فاطمیه می‌گیریم و عزای ایشان منحصر در یک روز و نهایتا دو روز نیست. زیرا ما نمی‌دانیم ماه صفر و ماه‌های بعد از آن تا اتمام ۷۵ تا ۹۵ روز، ۲۹ روزه و یا سی روزه بوده است. ولی طبق تقویم قمری می‌دانیم که نهایتا سه ماه ۲۹ روزه و حداکثر ۴ ماه سی روزه امکان درکنار هم قرار گرفتن را دارند و با توجه به این مطلب روز شهادت حضرت در فاطمیه اول و طبق ۷۵ روز، از ۱۳ تا ۱۶ جمادی الاول ممکن بوده و طبق قول ۹۵ روز از سوم تا پنجم جمادی الثانی را باید ایام شهادت به شمار آورد. د) نظر مقام معظم رهبری حضرت حجت الاسلام ادیب یزدی از مقام معظم رهبری درباره نظر ایشان در فاطمیه و روز شهادت حضرت زهرا(علیهاالسلام) پرسیدند و حضرت آیت الله خامنه‌ای(مدظله) در پاسخی حکیمانه بیان داشتند:«برای شما چه فرقی می‌کند کدامیک صحیح باشد خداوند خواست که مردم بیشتر به یاد مادر ما باشند و بیشتر برای مادر ما عزاداری کرده و به بیان فضائل ایشان بپردازند.»[۱] اما اینکه عظمت حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) سبب تعطیلی یک روز به عنوان شهادت ایشان شده، دلیلی بر معلوم بودن روز شهادت حضرت نیست و مطمئناً اگر دو روز را به عنوان شهادت تعطیل رسمی می‌کردند؛ موجب شبهه پراکنی بیشتر کوته فکران می‌شد. نتیجه گیری: برای هر دو ایام فاطمیه مستندات قوی حدیثی داریم و نمی‌توان یک روز را دقیق بیان داشت. هر چند که تعطیلی سوم جمادی الثانی مستند به حدیثی خاص بوده و این تعطیلی سبب توجه بیشتر افراد به فاطمیه دوم شده است. همین تعطیلی و فراغ بال بیشتر را می‌توان دلیل برپایی عزای حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) با شرکت عموم مردم در بیت رهبری عنوان کرد. پی‌نوشت: ۱- مشرق نیوز، کد خبری: کد خبر ۵۴۶۶۳۹