- چهرۀ زیبای زمین را تاب مستوری در پس پردۀ آب نبود؛ پس خدای متعال آن چهرۀ زیبا را با دحوالارض از نقاب آب بیرون کشید و گسترش داد تا محل سکونت و عبادت انسان باشد؛ چنان که گفته اند: «نکو رو تاب مستوری ندارد.»
دحوالارض روزی است که چهرۀ زیبای زمین را دیگر طاقت مستور بودن نبود؛ پس خداوند پرده‌های آبی را از رخسار زمین خاکی کنار زد و مکان کعبه را از دل آب‌ها بیرون کشید تا هم مکانی برای سکونت انسان و هم محلی برای عبادت و بندگی او باشد؛ به قول جامی در هفت‌اورنگ:
«نکو رو تاب مستوری ندارد ببندی در، زِ روزن سر برآرد» [1]
با تامل در روایات، اعمال و دعاهای وارد شده در این روز می‌توان شاخصه‌هایی را به دست آورد که در سبک زندگی انسان تأثیرگذار است و می‌تواند نقشه راه یک زندگی الهی و انسانی را برای او ترسیم کند. در ذیل برخی از این شاخصه‌ها را بیان می‌کنیم.
شاخصۀ اول: زندگی بر محور توحید
توحید و نگاه توحیدی در انسان با تفکر در این واقعه بزرگ تقویت شده و یک زندگی موحدانه را برای او به ارمغان می آورد. در دعای مخصوص این روز و همچنین روایات وارد شده درباره این روز به این اصل مهم اعتقادی اشاره شده است: دحو الارض روزی است که نشانه‌های قدرت الهی نمودِ بیشتری دارد و آثار توحید بیشتر جلوه‌گری می‌کند. یکی از این نشانه‌ها و جلوه‌گری‌ها، گسترده شدن زمین از زیر کعبه است. زمینی که آب تمام سطح آن را پوشانده بود به دست قدرت لایزال الهی به تدریج از آب بیرون آمده و برای سکونت انسان مهیا می‌شود؛ از این‌رو در دعای وارد شده در این روز فقط خدا را گستراننده کعبه دانسته و می‌گوییم: «اللَّهُمَّ دَاحِی الْکعْبَةِ؛ [2] خدایا ای گستراننده کعبه.»
در این روز امام رضا علیه‌السلام به اصحاب خود فرمود: «صُومُوا فَاِنَّنی اَصْبَحْتُ صائِما؛ روزه بگیرید، من امروز را روزه گرفته‌ام.» اصحاب گفتند: « فدایت شویم، امروز چه روزی است؟» حضرت فرمودند: «یَوْمٌ نُشِرَتْ فیه الرَّحْمَةُ وَدُحِیَتْ فیهِ الاَرْضُ وَنُصِبَتْ فیهِ الْکَعْبَةُ وَهَبَطَ فیهِ آدَمُ؛ [3] روزی است که در آن رحمت خداوند فراگیر شده و زمین گسترش یافته است، کعبه نصب شده و حضرت آدم علیه السلام به زمین فرود آمده است.» در این روایت اشاره های به صورت غیر مستقیم به توحید شده که از این قرار است؛
_ اشاره اول: دستور به روزه‌داری که عبادتی برای تمرین و تقویت توحید است چراکه روزه از بی‌ریاترین و خالصانه‌ترین عبادت‌هاست؛ لذا در حدیث قدسی آمده است: «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِهِ؛[4] روزه برای من است و من خودم پاداش آن هستم.
_ اشاره دوم: نصب کعبه در این روز، کعبه‌ای که نماد توحید و قبله‌گاه همۀ مسلمانان موحد عالم است.
_ اشاره سوم: هبوط حضرت آدم علیه‌السلام که سرآغاز بعثت انبیاء الهی برای پرورش و تربیت انسان‌های موحد است.
شاخصه دوم: زندگی بر محور معاد
دحوالارض تناسب خاصی با قیامت و معاد نیز دارد؛ به این معنا که دحوالارض سرآغاز حیات زمین است و هر سرآغازی را سرانجامی خواهد بود؛ یعنی همان طور که زندگی انسان بر روی این زمین خاکی با دحوالارض آغاز شده با قیامت پایان می‌یابد و زندگی جدیدی در عالم دیگری برایش رقم می‌خورد. در فرازی از دعای مخصوص این روز آمده است: «وَ احْفَظْنِی مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَی یوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ؛[5] و از گرفتاری‌های روزگار تا روز قیامت و برانگیخته شدن حفظم کن.» بنابراین، یاد مرگ و قیامت یکی از مهم ترین درس‌هایی است که باید از دحوالارض آموخت و روش زندگی و بندگی را براساس آن ترسیم کرد.
شاخصه سوم: زندگی بر محور ولایت
دحوالارض یوم‌الله است و بر اساس برخی روایات روز قیام خاتم‌الاولیاء بقیه الله امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز یکی از ایام‌الله است. [6] درنتیجه دحوالارض رابطه مستقیمی با بحث ولایت دارد. در فرازی از دعای مخصوص این روز ظهور و فرج خاتم‌الاولیاء امام مهدی عجل‌الله تعالی فرجه را از خدا می‌خواهیم و می گوئیم: «وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِینِک مُنْتَصِرا...؛ [7] و قائم آنان را به حق آشکار کن، و او را یاری رسان دینت بدار.» ازاین ارتباط دحوالارض با بحث ولایت و نیز توصیه و تذکر معصومین علیهم السلام درباره این روز بزرگ می‌توان فهمید که زندگی انسان مومن با ولایت اهل بیت علیهم السلام عجین شده است؛ پس مومن واقعی کسی است که منتظر ظهور آخرین ولی از اولیاء الهی است و بر این اساس روش زندگی خود را انتخاب می‌کند.
سخن آخر این که، دین دستور العملی برای زندگی انسان است به طوری که با دقت و تأمل در تعالیم و آموزه های آن می‌توان نکات راهبردی فراوانی را به دست آورد که هرکدام شاخص و راهنمایی برای یک زندگی ایده آل خواهد بود. مسئله دحو الارض هم از این قاعده مستثی نیست و می‌تواند شاخصه‌هایی از یک زندگی ایده آل را به ما ارائه دهد؛ شاخصه هایی چون: زندگی برمحور توحید، معاد و ولایت.
پی‌نوشت:
[1] هفت‌اورنگ، جامی.
[2] مصباح المتهجد و سلاح المتعبد؛ ج2 ؛ ص.669.
[3] الکافی،ج4 ، ص: 150.
[4] مصباح الشریعة، ص: 136.
[5] مصباح المتهجد و سلاح المتعبد؛ ج2 ؛ ص669.
[6] معانی الأخبار، ص365.
[7] مصباح المتهجد و سلاح المتعبد؛ ج2 ؛ ص669.
با تامل در روایات، اعمال و دعاهای وارد شده در روز دحوالارض، می‌توان شاخصه‌هایی را به دست آورد که در سبک زندگی انسان تأثیرگذار است و می‌تواند نقشه راه یک زندگی الهی و انسانی را برای او ترسیم کند.