ولایت دریچه ای به سوی نور

ولایت دریچه ای به سوی نور

انسانِ مؤمن در مسیر حرکت ایمانی خود، همواره در ابتلا و امتحان است؛ امتحاناتی که قبولی در هر مرحله از آن، ظرفیت و قابلیت او را افزایش داده و مراحل سخت‌تر دیگری را برایش رقم می‌زند. ولایت‌پذیری، از دشوارترین امتحانات این مسیر است که قبولی در آن، موجب رهایی از تاریکی‌ها و گام نهادن در حریم نورِ الهی می شود. از طرفی شیطان، دشمن قسم‌خوردهٔ انسان، نیز در کمین است تا او را از حریم نورانی ولایت الهی خارج کرده و در تاریکی ولایت خویش درآورد.    

ولایت انبیاء و ائمه علیهم‌السلام ولایت الهی است
ولایت به معنای سرپرستی، مالکیت تدبیر و صاحب‌اختیار بودن، در اصل از آنِ خداست و «ولی» یکی از اسماء الهی است که در قرآن آمده است: «أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ؛[1] آیا آنها غیر از خدا را ولیّ خود برگزیدند؟! درحالی‌که «ولیّ» فقط خداوند است.» اما خدای متعال انسان‌هایی را برای جانشینی خود در زمین برگزیده و به آن ها ولایت داده است؛ مانند ولایت برخی انبیاء و معصومین علیهم‌السلام که در واقع  ظهور و تجلی ولایت خداوند است چنان که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:«إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا؛[2] ولىّ شما، تنها خدا و پيامبر اوست و كسانى كه ايمان آورده‌اند.» ازاین‌رو، ولایت ایشان در طول ولایت خدا و ولایتی الهی است و پذیرشِ آن پذیرشِ ولایت خداوند است.

ولایت راه رهایی از تاریکی‌ها
ولایت بر اساس آیه 257 سوره بقره، راه رهایی از تاریکی‌ها و قدم‌نهادن در مسیر نور است؛ یعنی کسانی که ولایت الهی را بپذیرند خداوند آن ها را از تاریکی‌ها به‌سوی نور هدایت می‌کند و کسانی که ولایت طاغوت را قبول کنند از حریم نورانی ولایت خداوند خارج شده و در تاریکی ولایت طاغوت قدم می گذارند. خداوند می فرماید: «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ؛[3] خدا سرپرست و یار کسانی است که ایمان آورده اند؛ آنان را از تاریکی ها [ی جهل، شرک، فسق وفجور] به سوی نورِ [ایمان، اخلاق حسنه و تقوا] بیرون می برد و کسانی که کافر شدند، سرپرستان آنان طغیان گرانند که آنان را از نور به سوی تاریکی ها بیرون می برند.» بنابراین، پذیرش ولایت معصومین علیهم‌السلام که تجلی ولایت الهی است راه رهایی از تاریکی‌هاست.

شیطان زخم‌خورده امتحان ولایت
هنگامی که خدای متعال حضرت آدم را خلق کرد، از خلافت و جانشینی او بر زمین سخن گفت و فرمود: «من در زمين جانشينى خواهم گماشت.» [4] خلافت و جانشینی یکی از شئون ولایت است؛ ازاین‌رو بعد از مسئلۀ جانشینی به سجده بر آدم امر کرده و می‌فرماید: « و چون فرشتگان را فرمان دادیم که بر آدم سجده کنید.» [5] امر به سجده بر آدم یعنی پذیرش ولایت حضرت آدم علیه‌السلام که شیطان زیر بار آن نرفت. شیطانی که به فرموده امیرالمؤمنین علیه‌السلام در خطبه قاصعه، عابد شش‌هزارساله بود تکبر ورزید و سجده نکرد؛ یعنی ولایت آدم را نپذیرفت و در امتحان ولایت لغزید و از درگاه الهی رانده شد. در واقع شیطان، زخم‌خورده کارزار سنگین ولایت است؛ از این رو، یکی از کمین گاه های خطرناک خود در مسیر ایمان را در همین گردنه ولایت‌پذیری قرار داده است تا با کوچک‌ترین لغزشی، مؤمنان را از ولایت نور خارج نموده و در ظلمت ولایت خویش در آورد.

جایی که قدم‌ها لغزید
در طول تاریخ قدم‌های زیادی در گردنه سنگین ولایت پذیری لغزیدند و به پرتگاه‌های ضلالت و گمراهی سقوط کرده‌اند. امام محمدباقر علیه‌السلام در روایتی به این مطلب اشاره کرده و می‌فرماید: «بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلى خَمْسٍ: «عَلَى الصَّلَاةِ، وَ الزَّكَاةِ، وَ الْحَجِّ، وَ الصَّوْمِ، وَ الْوِلَايَةِ؛ وَ لَمْ يُنَادَ بِشَيْ‏ءٍ كَمَا نُودِيَ بِالْوِلَايَةِ، فَأَخَذَ النَّاسُ بِأَرْبَعٍ وَ تَرَكُوا هذِهِ، يَعْنِي الْوَلَايَةَ؛[7] خیمه‌گاه اسلام بر پنج ستون استوار است؛ نماز، زکات، حج، روزه و ولایت و در اسلام بر هیچ مسئله‌ای مثل ولایت تاکید نشده است؛ پس مردم چهار حکم اول را گرفتند و ولایت را رها کردند.» یعنی مردم در چهار آزمون نماز، زکات، حج و روزه سربلند بیرون آمدند ولی در امتحان ولایت قدم‌هایشان لغزید و مردود شدند.

از مو باریک تر و از شمشیر تیزتر
ولایت و محبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در برخی روایات شرط عبور از پل صراط دانسته شده است. [8] پل صراطی که ازموباریک‌تر و از شمشیر تیزتر است.[9] از این نکته می‌توان به سرِّ روایاتِ «مرتد شدنِ مردم بعد از رحلت پیامبر صلی‌الله علیه و آله» دست یافت؛ مانند این روایت از امام صادق علیه‌السلام: «بعد از رحلت پیامبر جز سلمان و مقداد و ابوذر همه مرتد شدند.» [10] آری! این ارتداد حداکثری در پذیرش ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود که جز تعداد انگشت شماری از عهده این امتحان سنگین بر نیامدند.
بنابراین، انسان مؤمن برای رسیدن به مقام قرب الهی در مسیری پر از فراز و نشیب قدم می‌گذارد؛ مسیری که در آن گردنه‌های سخت امتحان الهی فراوان است. شیطان هم دشمن قسم‌خورده ای است که در این گردنه‌های خطرناک کمین کرده است تا انسان را به پرتگاه ضلالت و گمراهی بیفکند. از سخت‌ترین و خطرناک‌ترین گردنه‌های این مسیر، ولایت‌پذیری است که در طول تاریخ لغزشگاه طالبان سعادت و کمال بوده و بسیاری را به ورطه هلاکت کشانده است. پذیرش ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام بعد از رحلت پیامبر صلی‌الله علیه و آله نمونه‌ای از این امتحانات است که شیطان توانست بسیاری از مدعیان ایمان را در آن زمین‌گیر کرده و ایشان را از حریم ولایت نور به تاریکی ولایت خویش در آورد.

پی‌نوشت:
[1] سوره شوری، آیه 42.
[2] سوره مائده، آیه 55.
[3] سوره بقره، آیۀ 257.
[4] سوره بقره، آیه 30.
[5] همان، آیه 34.
[6] همان.
[7] الکافی، ج‏3، ص53.
[8]  مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج‏2 ، ص156.
[9] تفسير القمي ، ج‏1 ، ص29.
[10]اختصاص، ص 6.