علم و عالمان در كلام خاتم پيامبران

آيين مترقی اسلام از روزی كه در صحنه تاريك گيتی درخشيد و فكر و انديشه انسانها را با نور ايمان روشن ساخت، برای زدودن غبار جهل و نادانی از وجود انسانها تلاش بی‌وقفه‌ای را آغاز كرد. بزرگ رهبر جهان اسلام، حضرت خاتم الانبياءصلی الله عليه وآله در طول 23 سال از آغاز بعثت خويش تا روز رحلت، همواره مسلمانان را به كسب دانش ترغيب و تشويق می‌كرد و جهل و نادانی را زمينه ساز بدبختی و هلاك مردم به شمار می‌آورد.
آن حضرت با تلاوت آيات وحيانی قرآن اين سؤال را در اذهان افراد بشر مطرح كرد كه: «هَلْ يَسْتَوِی الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لا يَعْلَمُونَ‌»؛(1) «آيا دانايان با نادانان برابرند؟»
از منظر اسلام علم و دانش همانند نوری است كه بر تمام ابعاد زندگی تابيده و زوايای تاريك آن را روشن می‌سازد و كسانی كه از علم و دانش بهره‌ای ندارند، در ظلمات و تاريكيها به سر می‌برند و هر لحظه ممكن است در دره‌های هلاكت بار زندگی سقوط كنند.(2)
خداوند در سوره انعام به همين نور علم و معرفت اشاره كرده، می‌فرمايد: «أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشی بِهِ فِی النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها‌»؛(3) «آيا كسی كه مرده بود، سپس او را زنده كرديم و نوری برايش قرار داديم كه با آن در ميان مردم راه برود، همانند كسی است كه در ظلمتها باشد و از آن خارج نگردد؟»
آري، از منظر اسلام و رهبران معصوم و دورانديش آن، علم و دانش نوری است كه خداوند به قلب و دل هر كس كه بخواهد می‌تاباند.(4)
نور علم است و علم پرتو عقل              روشن است اين سخن چه حاجت نقل
علم داری مشو به راه ذليل                  علم بس راه را چراغ و دليل
علم نور است و جهل تاريكی                علم راهت بود به باريكی
علم خود را مكن ز عقل جدا                  تا بدانی كه كيست عقل و خدا
تن به دانش سرشته بايد كرد                دل به دانش فرشته بايد كرد
تن بی‌روح چيست؟ مشتی گرد            روح بی‌علم چيست؟ بادی سرد
به همين جهت رسول گرامی اسلام صلی الله عليه وآله با عبارات حكيمانه‌ای مسلمانان را به كسب دانش ترغيب می‌كرد كه همان كلمات روشنی بخش در طول تاريخ همچون چراغی پرفروغ دلهای معرفت طلبان و حقيقت جويان را منور كرده است. آن بزرگوار چنان در اين زمينه گام برداشت كه برای پيروان خود در اين مورد جای عذر باقی نگذاشته است. آن حضرت در معروف ترين جمله خود فرمود: «طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَی كُلِّ مُسْلِمٍ أَلَا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ بُغَاةَ الْعِلْمِ؛(5) جستجوی علم بر هر مسلمانی لازم است. آگاه باشيد كه خداوند طالبان علم را دوست دارد.»