شیعه على‏ علیه السلام‏

اشاره
شیعه كه در لغت به معنای پیرو می‌باشد، در اصطلاح به كسانی گفته می‌شود كه جانشینی پیغمبر اكرم صلی الله علیه وآله را حق اختصاصی خانواده رسالت می‌دانند و در معارف اسلام پیرو مكتب اهل بیت علیهم السلام می‌باشند.
واژه شیعه در زمان رسول خداصلی الله علیه وآله مطرح بود و سلمان و ابوذر و مقداد و عمّار به شیعه بودن شهرت داشتند. (1)
از آنجا كه امام اوّل شیعیان علی علیه السلام بود، شیعه به نام شیعه علی علیه السلام معروف گشت و ریشه اصلی آن نیز كلماتی است كه به طور مكرر از رسول خداصلی الله علیه وآله رسیده است كه بارها لفظ «شیعَتُكَ یا عَلِی» را به زبان جاری فرمود. آنچه پیش رو دارید، نگاهی است گذرا به شیعه و معنا و اوصاف آن از دیدگاه امیر مؤمنان علی علیه السلام؛ البته قبل از كلمات مولا، مختصراً شیعه را در قرآن مورد بررسی قرار می‌دهیم.
شیعه در قرآن
آیاتی از قرآن بر شیعه تطبیق شده است، (2) از جمله آیه ذیل: «إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّلِحَتِ أُوْلَِئكَ هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ * جَزَآؤُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَرُ خَلِدِینَ فِیهَآ أَبَدًا رَّضِی اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ ذَ لِكَ لِمَنْ خَشِی رَبَّهُ»؛ (3) «به راستی كسانی كه ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترین مخلوقات [خدا هستند. پاداش آنها نزد پروردگارشان، باغهای بهشت جاویدان است كه نهرها از زیر درختانش جاری است، همیشه در آن می‌مانند، هم خدا از آنها خشنود است و هم آنها از خدا خشنودند و این [مقام والا] برای كسی است كه از پروردگارش بترسد.»
در روایات متعددی كه منابع معروف اهل سنّت و همچنین در منابع معروف شیعه نقل شده، آیه «أُوْلَل-ِكَ هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ « (4) به علی علیه السلام و شیعیان او تفسیر شده است.
«حاكم حسكانی نیشابوری» كه از دانشمندان معروف اهل سنّت در قرن پنجم هجری است، این روایات را در كتاب معروفش به نام «شواهد التنزیل» با اسناد مختلف نقل نموده است كه تعداد آن به بیش از بیست روایت می‌رسد. به عنوان نمونه، به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1.«ابن عبّاس» می‌گوید: وقتی كه آیه «إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّلِحَتِ أُوْلَل-ِكَ هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ »؛ (5) نازل شد، پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله به علی علیه السلام فرمود: «هُوَ اَنْتَ وَشِیعَتُكَ تَأْتِی اَنْتَ وَشِیعَتُكَ یوْمَ الْقِیامَةِ راضِینَ مَرْضِیینَ وَیأْتِی عَدُوُّكَ غَضْباناً مُقْحَمینَ؛ (6) منظور از این آیه تو و شیعیانت هستید كه در روز قیامت وارد [عرصه محشر] می‌شوید؛ در حالی كه هم شما [از خدا] راضی هستید و هم خدا از شما راضی است و دشمنت وارد [محشر] می شود در حالی كه خشمگین و به زور به جهنّم می‌رود.» (7)
2. در حدیث دیگری از «ابو برزه» آمده است كه وقتی پیغمبر اكرم صلی الله علیه وآله آیه «خَیرُ الْبَرِیةِ» را قرائت كرد، فرمود: «هُمْ اَنْتَ وَشِیعَتُكَ یا عَلِی وَمِیعادُ ما بَینِی وَبَینَكَ الْحَوْضُ؛ (8) آنها تو و شیعیانت هستید‌ای علی! و وعده گاه من و شما كنار حوض كوثر است.»
3. از «جابر بن عبد اللّه انصاری» نقل شده است كه ما خدمت پیغمبر اكرم صلی الله علیه وآله كنار خانه خدا نشسته بودیم، علی علیه السلام به سوی ما آمد. هنگامی كه چشم پیامبرصلی الله علیه وآله به او افتاد، فرمود: «برادرم به سراغ شما می‌آید.» سپس رو به كعبه كرد و فرمود: «وَرَبِّ هذِهِ الْبَنِیةِ اِنَّ هذا وَشِیعَتَهُ هُمُ الْفائِزُونَ یوْمَ الْقِیامَةِ؛ به خدای این بنا (كعبه) قسم كه این [مرد] و شیعیانش در قیامت رستگارند.»
سپس رو به سوی ما كرد و افزود: «به خدا سوگند! او قبل از همه شما به خدا ایمان آورد و قیام او به فرمان خدا بیش از همه شماست و وفایش به عهد الهی از همه بیشتر است....» جابر می‌گوید: در اینجا خداوند آیه «إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ... هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ »؛ (9) را نازل فرمود و از آن به بعد هنگامی كه علی علیه السلام می‌آمد، یاران محمدصلی الله علیه وآله می‌گفتند: بهترین مخلوق خدا بعد از رسول اللَّه صلی الله علیه وآله آمد.» (10)
همین مضمون از ابن حجر در «صواعق» (11) ، محمد شبلنجی در «نور الابصار» (12) و جلال الدین سیوطی در «دُر المنثور» (13) نقل شده است.
بسیاری دیگر از دانشمندان اهل سنت نیز این روایات را در كتب خود نقل كرده اند، از جمله خطیب خوارزمی در «مناقب»، ابو نعیم اصفهانی در «كفایة الخصام»، طبری در تفسیر خود، ابن صباغ مالكی در «فصول المهمّة» و شوكانی در «فتح الغدیر» (14)
با توجّه به ارزش و منزلت شیعه علی علیه السلام خوب است و چهره واقعی شیعه علی علیه السلام را از زبان خود مولا بشنویم.
شیعه آبروی اسلام
پیامبرصلی الله علیه وآله بارها فرمود كه پیروان من به هفتاد و سه فرقه تقسیم می‌شوند و تنها گروه ناجیه شیعیان علی علیه السلام هستند. آری، این شیعه بوده است كه با پیروی از امامان خویش از صدر اسلام تا امروز برای حفظ اسلام اصیل كه در تشیع تبلور یافته، فداكاریهای فراوان نموده و رنجهای بی شمار را تحمّل كرده است، تا آنجا كه در قرن بیست و یكم و در اوج پیشرفتهای علمی و صنعتی، جهان تشنه شناخت معارف شیعه و مكتب آن است و به خاطر این عظمت است كه علی علیه السلام فرمود: «أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ شَی ءٍ عِزّاً وَعِزُّ الْإِسْلاَمِ الشِّیعَةُ أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ شَی ءٍ دِعَامَةً وَدِعَامَةُ الْإِسْلاَمِ الشِّیعَةُ أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ شَی ءٍ ذِرْوَةً وَذِرْوَةُ الْإِسْلاَمِ الشِّیعَةُ أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ شَی ءٍ سَیداً وَسَیدُ الْمَجَالِسِ مَجَالِسُ الشِّیعَةِ أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ شَی ءٍ شَرَفاً وَشَرَفُ الْإِسْلاَمِ الشِّیعَةُ أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ شَی ءٍ إِمَاماً وَإِمَامُ الْأَرْضِ أَرْضٌ تَسْكُنُهَا الشِّیعَةُ؛ (15) بیدار باشید! آگاه باشید! به راستی هر چیزی را عزتی است و عزت اسلام شیعه است. آگاه باشید! برای هر چیزی ركنی است و ركن اسلام شیعه است. برای هر چیزی علوّ و برتری است و برتری اسلام شیعه است. بیدار باشید! برای هر چیزی آقا و سروری است و سید مجالس، مجالس شیعه است. آگاه باشید! برای هر چیزی آبرویی است و آبروی اسلام شیعه است. بیدار باشید! برای هر چیزی پیشوایی است و پیشوای زمین آن سرزمینی است كه شیعه در آن زندگی می‌كند.»
راستی كه این همه عظمت جز بر قامت راستین شیعه نزیبد و جز بر پیروان راستین علی علیه السلام بر دیگران منطبق نشود. اینجاست كه مسئولیت شیعه بودن صد چندان می‌شود. مبادا كسی ادّعای شیعه گری داشته باشد و باعث عزّت و آبروی اسلام نباشد! به این جهت، ضروری می‌نماید كه به دنبال اوصاف شیعیان واقعی برویم و آنها را بشناسیم و در خود ایجاد نماییم.
•    پاورقــــــــــــــــــــی
________________________________________
1) شیعه در اسلام، علّامه سید محمد حسین طباطبایی، قم، دار التبلیغ، صص 4 - 5؛ حاضر العالم الاسلامی، ص 188.
2) مانند: واقعه / 10 - 11: «وَ السَّبِقُونَ السَّبِقُونَ * أُوْلَل-ِكَ الْمُقَرَّبُونَ « و صافات / 83: «وَاِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَاِبْراهِیمَ.»
3) ] . بینة/ 7 - 8.
4) همان / 7.
5) همان.
6) شواهد التنزیل، حاكم حسكانی، ج 2، ص 357، ح 1126، بنا به نقل از: تفسیر نمونه، ناصر مكارم شیرازی، تهران، دار الكتب الاسلامیة، 1370 ش، ج 27، ص 211.
7) در برخی از نسخه‌های حدیث «مُقمَحِین» آمده كه به معنای بالا نگه داشتن سر به وسیله غل و زنجیر می‌باشد.
8) شواهد التنزیل، ج 2، ص 359، ح 1130.
9) بینه/7.
10) شواهد التنزیل، ج 2، ص 362، ح 1139.
11) الصواعق المحرقة، ص 96.
12) نور الابصار، ص 70 و ص 101.
13) در المنثور، ج 6، ص 379.
14) ر. ك: تفسیر نمونه، ج 27، ص 213.
15) بحارالأنوار، ج 65، ص 80.