سخنرانی‌های كوتاه (1)

اشاره:
سخنرانیهای كوتاه در این مجله همیشه مورد استقبال مبلغان محترم بوده است. شما می‌توانید با ذوق و سلیقه خود مطالبی را به هر یك از سخنرانیهای كوتاه افزوده و آنها را با توجه به شرایط شنوندگان ارائه نمایید.
یك. اهمیت برنامه‌ریزی از نگاه اسلام
از عوامل توفیق و پیروزی، نظم و برنامه‌ریزی در امور زندگی است؛ همچنانكه بی سامانی و بی برنامگی انسان را به وادی شكست می‌كشاند.
كلام امیر مؤمنان علی علیه السلام در آخرین وصیت خود به فرزندانش، امام حسن و امام حسین علیهما السلام روشن‌ترین راهنمای ماست كه فرمود: «اُوصِیكُما بِتَقْوَی اللَّهِ... وَنَظْمِ اَمْرِكُمْ؛ (1) شما را به پرهیزكاری... و نظم [و انضباط] در كارهایتان سفارش می‌كنم.»
انسان مؤمن همواره برای تمام ساعات زندگی برنامه دارد و هرگز فرصتها را از دست نمی‌دهد.
آری، برای استفاده از فرصت كوتاه عمر باید با نظم و برنامه دقیق حركت كرد و از این سرمایه ارزشمند كمال بهره را برد؛ چرا كه عمر از دست رفته، هرگز باز نخواهد گشت. شیخ بهایی در این زمینه چه زیبا سروده است:
گر نبود اسب مطلّا لگام                            زد بتوان بر قدم خویش گام
ور نبود مشربه از زرّ ناب                             با دو كف دست توان خورد آب
ور نبود جامه اطلس تو را                           دلق كهن ساتر تن بس تو را
جمله كه بینی همه دارد عوض                    وز عوضش گشته میسر غرض
آنچه ندارد عوض‌ای هوشیار                        عمر عزیز است غنیمت شمار
بنابراین، باید برای اوقات محدود عمر برنامه‌ریزی كرد و با نظم و ترتیب خاص از آن كمال بهره را برد.
به این جهت، علی علیه السلام در مورد اهمیت برنامه‌ریزی صحیح می‌فرماید: «قِوامُ الْعَیشِ حُسْنُ التَّقْدِیرِ وَمِلاكُهُ حُسْنُ التَّدْبِیرِ؛ (2) استواری زندگی [صحیح و موفق] برنامه ریزی نیكو و معیار آن دوراندیشی نیكو می‌باشد.»
و امام باقرعلیه السلام نیز تأكید می‌كند كه: «اِیاكَ وَالتَّفْرِیطَ عِنْدَ اِمْكانِ الْفُرْصَةِ فِاِنَّهُ مَیدانٌ یجْرِی لِاَهْلِهِ بِالْخُسْرانِ؛ (3) مبادا فرصتهای به دست آمده را [به آسانی] از دست بدهی كه در این میدان كسی كه وقت خود را ضایع كند، ضرر خواهد كرد.»
استفاده از فرصتهای به دست آمده و برنامه‌ریزی صحیح در این مسیر از بهترین راههای توفیق و پیروزی است و غفلت از گذر زمان و از دست رفتن فرصتها شكست حتمی را به دنبال دارد.
اسوه نظم و برنامه‌ریزی
در مورد حضرت امام خمینی رحمه الله - كه یكی از انسانهای موفق تاریخ است - نوشته اند: «آن بزرگوار در زندگی خود نظم و برنامه ویژه‌ای داشت. كارهایشان در ساعتهایی معین انجام می‌شد؛ یعنی خیلی مقید بودند كه در ساعت معین غذا بخورند، در ساعت معین بخوابند و رأس ساعتی خاص بلند شوند. اگر كاری داشتند یا با كسی قرار می‌گذاشتند، از آن هیچ عدول نمی‌كردند. راز موفقیت امام رحمه الله نظم و برنامه‌ریزی ایشان بود و از دوران جوانی به نظافت و منظم بودن معروف بودند. ایشان در اتاقی كه انباشته از كتاب، كاغذ و یادداشت بود، هر كاغذ یا یادداشتی را كه می‌خواستند، فوراً پیدا می‌كردند؛ برای اینكه تمام آنها با نظم و در جای مخصوص به خود بودند.» (4)
«ایشان برای مطالعه، قرائت قرآن و كارهای مستحب و حتی زیارتها و دعاهایی كه قرائت آنها در وقت خاصی هم وارد نشده، وقت خاصی را تنظیم كرده بودند و هر كاری را روی همان زمان بندی انجام می‌دادند.» (5)
تقسیم شبانه روز
حضرت امام رضاعلیه السلام می‌فرماید: «اِجْتَهِدُوا اَنْ یكُونَ زَمانُكُمْ اَرْبَعَ ساعاتٍ ساعَةً مِنْهُ لِمُناجاتِ اللَّهِ وَساعَةً لِاَمْرِ الْمَعاشِ وَساعَةً لِمُعاشَرَةِ الْاِخْوانِ الثِّقاتِ وَالَّذِینَ یعَرِّفُونَكُمْ عُیوبَكُمْ وَیخْلِصُونَ لَكُمْ فِی الْباطِنِ وَساعَةً تَخْلُونَ فِیها لِلَذَّاتِكُمْ وَبِهذِهِ السَّاعَةِ تَقْدِرُونَ عَلَی الثَّلاثِ السَّاعاتِ؛ (6) سعی كنید زمان خود را به چهار بخش تقسیم كنید: زمانی برای مناجات با خداوند، ساعتی دیگر برای تأمین معاش، ساعت سوم را برای معاشرت با برادران [دینی و افراد] مورد اعتماد و كسانی كه عیبها و اشكالات شما را گوشزد می‌كنند و از ته دل به شما علاقه مندند و ساعت چهارم را برای [تفریح سالم] و لذتهای [حلال] خود اختصاص بدهید و شما با این تفریحات و لذتهای حلال توانایی انجام سه بخش اوّل را خواهید داشت.»
شاعر می‌گوید:
از نظم جهان عبرت انگیز                           این درّ سخن به گوشت آویز
خواهی به كمال راه یابی                          با صبغه نظم عمل بیامیز
بنابراین، برای رسیدن به قله‌های رفیع كمال باید با برنامه منظم حركت نمود و از هر فرصتی بهره گرفت وگرنه لحظات زندگی و نفسهای ما كه اجزای عمرمان هستند، به راحتی از دست خواهند رفت.
سعدی گفته:
نگهدار فرصت كه عالم دمی است                     دمی پیش دانا به از عالمی است
البته اگر انسان فرصتهایی را از دست داده و مدتهایی بدون نظم و برنامه زندگی كرده است، نباید در باقی عمر مأیوس و افسرده شود؛ بلكه از ضرر در هر موقعی جلوگیری كند سود خواهد برد. از یك مدیر موفق و شایسته پرسیدند! تو چگونه به این همه كار، منظم و به طور دقیق رسیدگی می‌كنی؟ او در پاسخ گفت: من طبق برنامه عمل می‌كنم و كار امروز را به فردا موكول نمی‌كنم و هرگز كاری را كه وقت معینی دارد، به تأخیر نمی‌اندازم.
•    پاورقــــــــــــــــــــی
________________________________________
1) نهج البلاغه، ترجمه دشتی، قم، نشر مشهور، 1380 ش، نامه 47.
2) غرر الحكم، ص 354، ح 8084.
3) بحار الانوار، ج 75، ص 165، ح 1.
4) برداشتهایی از سیره امام خمینی رحمه الله، غلامعلی رجایی، مؤسسه عروج، تهران، 1383 ش، ج 2، ص 4 و 6 و 7.
5) همان.
6) فقه الرضاعلیه السلام، كنگره امام رضاعلیه السلام، مشهد، 1406 ق، ص 337.