آنتی بیوتیک ها (یا در اصطلاح عموم چرک خشک کن ها) در بین داروهای امروزی، بیشترین داروهای تجویزی هستند. آنتی بیوتیکها از طریق کشتن میکروبها یا توقف تکثیر آنها با عوامل بیماریزا مقابله میکنند. پنی سیلین ، اولین آنتی بیوتیکی بود که بطور تصادفی از محیط کشت کپک کشف شد. امروزه متجاوز از 100 آنتی بیوتیک مختلف وجود دارد که پزشک برای درمان ناراحتی های کوچک تا عفونت های تهدیدکننده حیات از آنها استفاده میکند، ولیکن اگر نابجا مصرف شوند بسیار خطرناک خواهند بود. با شناخت اهمیت مصرف بجا و نابجای آنتی بیوتیکها، شما می توانید به سلامتی خود وخانواده خود کمک کنید.
هرچند برخی آنتی بیوتیکها علیه انواع گسترده ای از عفونتها مؤثر هستند ولی مهم است که بدانیم هر آنتی بیوتیکی تمام عفونتها را نمیتواند درمان کند و نیز آنها فقط علیه عفونتهایی بکار میروند که توسط باکتریها ٬ قارچ ها و انگل های بیماریزا بوجود آمده باشند و علیه بیماریهای ویروسی مثل سرماخوردگی و آنفولانزا تاثیری ندارند. بهترین کاری که شما میتوانید در این مواقع انجام دهید این است که اجازه دهید سرماخوردگی و آنفولانزا، دوره خود را که گاهاً 2 هفته ممکن است طول بکشد ٬ طی کند و فقط علایم را تسکین دهید. اگر بیماری شما طی 2 هفته بدتر شد یا شروع به بهبود نکرد جهت بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
بعنوان مثال بیماریهای زیر در اکثر موارد علت ویروسی دارند:
- سرماخوردگی (گرفتگی بینی ٬ گلودرد ٬ عطسه ٬ سرفه ٬ سردرد)
- آنفولانزا (تب ٬ لرز ٬ بدن درد ٬ سردرد ٬ گلودرد ٬ سرفه خشک)
- خیلی از سرفه ها
- برونشیت حاد (سرفه و تب) در بسیاری موارد توسط ویروسها ایجاد میشود.
- فارنژیت (گلودرد) نیمی از این موارد توسط ویروسها ایجاد میشود.
- گاستروانتریت های ویروسی (اسهال و ...)
و بیماریهای زیر در بیشتر مواقع علت باکتریایی دارند:
- عفونتهای گوش - آنتی بیوتیکها بر بیشتر و نه کل عفونتهای گوش موثر هستند.
- عفونتهای شدید سینوسها (که 2 هفته یا بیشتر طول بکشد.)
- گلودرد استرپتوکوکی
- عفونت ادراری
تنها پزشک است که میتواند از بین انواع مختلف آنتی بیوتیکها ٬ آنتی بیوتیک مؤثر بر بیماری شما را تشخیص دهد. بعنوان مثال اگر شما عفونت گوش داشته باشید ٬ پزشک تشخیص میدهد که چه نوع از باکتریها اغلب میتواند باعث عفونت گوش شود. اگر عفونتی باشد که بتواند توسط گونه های مختلفی از باکتریها ایجاد شود یا توسط باکتریهایی ایجاد شود که قابل پیش بینی نباشد که به چه آنتی بیوتیکی حساس است ٬ آزمایشگاه نمونه هایی از خون ٬ ادرار یا نسج فرد بیمار را میگیرد و از طریق تکنیک های خاصی مثل رنگ آمیزی یا کشت به تشخیص باکتریهای ایجاد کننده عفونت و یا تعیین حساسیت آنها به آنتی بیوتیکها کمک میکند. عوامل مؤثر دیگر در انتخاب آنتی بیوتیک از طرف پزشک ٬ اطلاع از سابقه حساسیت بیمار به یک آنتی بیوتیک خاص ٬ قیمت دارو ٬ زمانبندی دوز دارو ٬ عوارض عمومی دارو ٬ سن بیمار ٬ بقیه داروهایی که فرد دریافت میکند و محل اکتساب عفونت در جامعه است ٬ مثلاً اینکه آیا بیمار در خانه سالمندان زندگی میکند یا نه ٬ زیرا باکتریهای متفاوتی در این گونه محیط ها میتوانند عامل بیماری باشند.
مقاومت آنتی بیوتیکی چیست؟
آنتی بیوتیکها از طریق مقابله با عوامل بیماریزا باعث بقای زندگی میشوند ٬ اما بعضی باکتریها آنقدر قوی میشوند که میتوانند مقابل این داروها مقاومت کنند و در نتیجه داروها بخوبی عمل نکنند ، این یعنی مقاومت آنتی بیوتیکی. در این صورت انواع قویتر باکتریها کشته یا متوقف نمیشوند ٬ بلکه می مانند ٬ رشد میکنند و گسترش پیدا میکنند . این بار دیگر باکتریها سخت تر کشته یا متوقف میشوند.
مقاومت آنتی بیوتیکی یکی از مهمترین معضلات بهداشتی جامعه امروز است. این مساله بطور آشکار باعث خطر برای افرادی میشود که عفونت ساده ای داشته و در صورت درمان تحت نظارت پزشک میتوانستند بخوبی بهبود یابند ٬ اما با مصرف نابجای آنتی بیوتیک در دفعات قبل باعث بی تاثیر شدن این داروها شده اند.
زمانی که آنتی بیوتیک نتواند تاثیر کند، نتیجه این خواهد بود که :
- بیماری طولانی تر میشود.
- بیماری پیچیده تر میشود.
- مراجعه متعدد به پزشک یا حضور طولانی در بیمارستان را به دنبال خواهد داشت.
- نیاز به داروهای گرانتر و سمی تر خواهد بود.
- چه بسا عفونت های مقاوم منجر به مرگ ایجاد شود.
فقط خود بیماران تنها کسانی نیستند که از این نتیجه رنج میبرند ٬ بلکه افراد سالم جامعه هم ضربه خواهند خورد. باکتریهای مقاوم بسرعت بین اعضای خانواده ٬ همکلاسی ها و همکاران گسترش خواهد یافت و سلامت افراد جامعه با گونه بیماریزای جدیدی که به سختی و با هزینه زیاد درمان میشود ٬ تهدید خواهد شد.
گونه هایی از انواع باکتریهایی که به آنتی بیوتیک مقاوم شده اند ٬ شامل انواع ایجاد کننده عفونتهای پوستی ٬ مننژیت ٬ بیماریهای قابل انتقال از راه جنسی و عفونتهای دستگاه تنفسی مثل ذات الریه ونیز فارنژیت یا گلودرد چرکی است.
خلاصه شده از متن مندرج در دانشگاه علوم پزشکی زنجان