علت حرمت ازدواج با زنان پیامبر

چرا ازدواج با همسران پیامبر اسلام بعد از رحلت ایشان حرام است؟

خداوند در سوره احزاب می فرماید:

... وَ مَا كاَنَ لَكُمْ أَن تُؤْذُواْ رَسُولَ اللَّهِ وَ لَا أَن تَنكِحُواْ أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَالِكُمْ كَانَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمًا

و شما حق نداريد رسول خدا را آزار دهيد، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسرى خود درآوريد كه اين كار نزد خدا بزرگ است! [1] با توجه به این آیه نمی توان با زنان پیامبر بعد از رحلت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ازدواج کرد! اما علت این حرمت چیست؟ برای پاسخ به این سوال، اول شان نزول آیه را نقل می کنیم: " نوشته اند وقتی که ابوسلمه و عبدالله بن حذافه از دنیا رفتند، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) همسران آن دو را (ام سلمه و حفصه) به تزویج خود درآورد، طلحه و عثمان گفتند که آیا محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) همسران ما را بعد از مردنمان اختیار می کند ولی ما نمی توانیم همسران او را اختیار کنیم؟ به خدا قسم اگر او از دنیا برود هر یک از همسران او را اختیار خواهیم کرد و با هم قرار گذاشتند که طلحه، عایشه را به ازدواج خود درآورد و عثمان، ام سلمه را اختیار کند؛ بعد از این تهدید، خداوند آیه 53 سوره احزاب را نازل فرمود و دستور حرمت ازدواج با همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از وفات ایشان را صادر نمود.[2]

اما علت این حرمت چه بوده است؟ می توان به چند دلیل در منابع تاریخی و تفسیری استناد نمود:

اول: چنان كه از شان نزول آيه دانستيم، بعضى به عنوان انتقام‏ جويى و توهين به ساحت مقدس پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) چنين تصميمى را گرفته بودند و از اين راه مى‏ خواستند ضربه‏ اى بر حيثيت آن حضرت وارد كنند.[3] جمله " إِنَّ ذلِكُمْ كانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيماً " مي گويد: اين احترامى است نسبت به آن حضرت كه لازم است مسلمانان مرعى دارند[4]
دوم: خداوند در آیه 6 همین سوره می فرماید: " النَّبىِ‏ أَوْلىَ‏ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَ أَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتهُم " اينكه زنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مادران امتند، حكمى است شرعى و مخصوص به آن جناب، و معنايش اين است كه همانطور كه احترام مادر، بر هر مسلمان واجب، و ازدواج با او حرام است، همچنين احترام همسران رسول خدا (ص) بر همه آنان واجب، و ازدواج با آنان بر همه حرام است[5]
سوم: اگر اين مساله مجاز بود جمعى به عنوان اينكه همسر پيامبر ص را بعد از او در اختيار خود گرفته‏ اند ممكن بود اين كار را وسيله سوء استفاده قرار دهند، و به اين بهانه موقعيت اجتماعى براى خويش دست و پا كنند، و يا به عنوان اينكه آگاهى خاص از درون خانه پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و تعليمات و مكتب او دارند به تحريف اسلام پردازند، و يا منافقين مطالبى را از اين طريق در ميان مردم نشر دهند كه مخالف مقام پيامبر باشد؛ اين خطر هنگامى ملموس‏ تر مى‏ شود كه بدانيم گروهى خود را براى اين كار آماده ساخته بودند بعضى آن را به زبان آورده و بعضى شايد تنها در دل داشتند.[6]

پس باتوجه به نکاتی که ذکر شد، به صراحت می توان گفت که این حکم، حکمی عقلایی و شرعی می باشد و شاید اگر این امر از سوی خدا ابلاغ نمی شد، خیلی ها از مقام و منزلت همسران پیامبر(علیه السلام) سوء استفاده کرده و اغراض و اهداف خود را به پیامبر(علیه السلام) یا همسران ایشان نسبت می دادند و اصل مسیر اسلام را منحرف می کردند.

حال ممکن است کسی سوال کند، اين حكم بر خلاف طبع غريزى است؛ زني كه مدتى همسر آن حضرت شده، چرا تا آخر عمر بعد از آن حضرت از اين حق خدادادى محروم شود؟! در این صورت خواهیم گفت که: " اين يك مطلب حساب شده است؛ زنان آن بزرگوار چون مقام امّ المؤمنين بودن را اختيار كردند لازم بود محدوديّت‏هاى آنرا نيز قبول كنند؛ در دنيا هر مقامى توأم با محدوديّت است زنان آن حضرت مي توانستند بحكم إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَياةَ الدُّنْيا وَ زِينَتَها فَتَعالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَّ سَراحاً جَمِيلًا [7] از آن حضرت طلاق گرفته و جدا شده و به حكم يك زن عادى زندگى كنند ولى در صورت اختيار خدا و رسول و امّ المؤمنين بودن لازم بود كه محدوديّت آنرا نيز قبول كنند وَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ‏ مِنْكُنَّ أَجْراً عَظِيماً " [8] [9]

پی نوشت ها:
[1]سوره احزاب آیه 53.
[2] منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة، هاشمى خويى، ميرزا حبيب الله‏، مترجم: حسن زاده آملىٍ، حسن و كمرهاى، محمد باقر، ناشر: مكتبة الإسلامية، سال چاپ: 1400 ق‏، ج‏4، ص224.
[3] تفسير نمونه،مکارم شیرازی، ناصر، ناشر: دار الكتب الإسلامية، سال چاپ: 1374 ش، ج‏17، ص404.
[4] قاموس قرآن، قرشى بنايى‏، على اكبر، ناشر: دار الكتب الاسلامية، سال چاپ: 1412 ق‏، ج‏7، ص61.
[5]  ترجمه الميزان، موسوى همدانى، سيد محمد باقر، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه قم، سال چاپ: 1374 ش، ج‏16، ص413.
[6] تفسير نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، ناشر: دار الكتب الإسلامية، سال چاپ: 1374 ش، ج‏17، ص404.
[7] سوره احزاب آیه 28 ( اگر شما زندگى دنيا و زرق و برق آن را مى‏خواهيد بياييد با هديه‏اى شما را بهره‏مند سازم و شما را به طرز نيكويى رها سازم)
[8] : سوره احزاب آیه 29 (و اگر شما خدا و پيامبرش و سراى آخرت را مى‏خواهيد، خداوند براى نيكوكاران شما پاداش عظيمى آماده ساخته است)
[9] : قاموس قرآن، قرشى بنايى‏، على اكبر، ناشر: دار الكتب الاسلامية، سال چاپ: 1412 ق، ج‏7، ص: 61 و 62