فسخ معامله بعد از زمان تعیین شده

گاهی میان مشتری و فروشند شروطی مانند امکان فسخ معامله تا زمان مقرر یا پرداخت پول تا زمان موعد برقرار می شود و مشتری و بایع متعهد به قبول اینگونه شروط می شوند. که اینگونه قراردادها براساس خیاراتی است که در عقود اسلامی مانند خیار فسخ و خیار غبن یا تخلف شرط بیان می شود حال اگر مشتری مال مورد معامله را در زمان و موعد مقرر فسخ نکرد و مدتی بعد به فسخ معامله مبادرت کرد. در اینصورت آیا فروشنده می تواند پس بگیرد و معامله را فسخ کند؟

سوال: شخصی کالایی را از فردی خریداری کرده است به این شرط که در طی دو ماه همه پول آن را بپردازد و مشتری تا آن زمان، خیار فسخ داشته باشد، ولی مشتری کالا را بعد از هفت ماه از تاریخ معامله به فروشنده بازگردانده است و فروشنده هم آن را پذیرفته به این شرط که درصدی از پول کالا به سبب تأخیر در فسخ از مدّت مقرّر که باعث ورود خسارت تخمینی شده است، کم شود، زیرا اگر معامله در مدّت مقرّر خود فسخ می‏شد، فروشنده کالا را درهمان زمان می‏فروخت واز پول آن در تجارتهای دیگر بهره می‏برد، سؤال این است که آیا مشتری حق فسخ معامله را بعد از گذشت مهلت خیار دارد؟ و بر فروشنده قبول آن واجب است؟ و آیا فروشنده حق دارد قبول فسخ را معلّق به کسر درصدی از پول کالا کند؟
جواب: ذوالخيار بعد از گذشت مدّت خيار، حقّ فسخ و پس دادن کالا را ندارد و همچنين نمی‌‏تواند فروشنده را ملزم به قبول فسخ کند، بله جايز است بر اقاله توافق کنند، ولی فروشنده نمی‌‏تواند قبول اقاله را مشروط به کسر درصدی از پول کند و در صورتی که با کم کردن از پول مشتری اقاله کند، باطل است. [1]

اقاله در اصطلاح، فسخ عقد از طرف معامله کنندگان بعد از پشیمانی یکی از دو طرف معامله و درخواست فسخ از جانب او و قبول این درخواست از طرف دیگر می‌باشد. بنابراین اگر یکی از طرفین معامله ـ‌‌ مثل مشتری ـ از معامله‌ای که کرده پشیمان شود و هیچ راهی برای فسخ عقد نداشته باشد از بایع درخواست می‌کند که معامله فسخ شود و او نیز قبول کند و بیع را فسخ کند معامله فسخ می‌شود که به این کار اقاله می‌گویند و به درخواست مشتری استقاله گفته می‌شود.

پی‌نوشت:
1). آیت الله خامنه‌ای، استفتائات، خیار تخلف شرط.