تباهی جامعه در زمام‌داری زنان!

ظهور دین اسلام پایانی بود بر ظلم‌هایی بی حد و حصری که بر زنان می‌شود، در این میان برخی تلاش کرده‌اند این امر را نادیده بگیرند و بگویند که اسلام مخالف زنان است و از حضور اجتماعی آن‌ها جلوگیر می‌کند، این افراد از این حدیث بهره‌ برده‌اند که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: «گروهی که زمام کار خویش را به زنان بسپارند، هرگز رستگار نمی‌شوند.» در ادامه به بررسی سندی این روایت پرداخته و در نهایت آن را مورد تحلیل قرار می‌دهیم.

سند روایت:
این روایت در کتاب‌های معتبر شیعه بیان نشده و تنها در کتب‌ روایی اهل سنت به چند طریق مختلف نقل شده است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
الف) در بیشتر منابع اهل سنت، این روایت را با این سند نقل شده است: «حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ الهَيْثَمِ، حَدَّثَنَا عَوْفٌ، عَنِ الحَسَنِ، عَنْ أَبِي بَكْرَةَ، قَالَ: لَقَدْ نَفَعَنِي اللَّهُ بِكَلِمَةٍ أَيَّامَ الجَمَلِ، لَمَّا بَلَغَ النَّبِيَّ(صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) أَنَّ فَارِسًا مَلَّكُوا ابْنَةَ كِسْرَى قَالَ: «لَنْ يُفْلِحَ قَوْمٌ وَلَّوْا أَمْرَهُمُ امْرَأَة»[1] البانی عالم مشهور اهل سنت در کتاب «ارواء الغلیل» پس از نقل سخن ترمذی مبنی بر صحت این حدیث، می‌نویسد: «حسن در این‌جا، حسن بصری است و او در حدیث تدلیس می‌کند.»[2]

ب) طبرانی در کتاب خویش این حدیث را با این سند نقل می‌کند: «حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ بْنُ إِبْرَاهِيمَ أَبُو عُبَيْدَةَ قَالَ: نَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَمْرِو بْنِ جَبَلَةَ قَالَ: نَا أَبُوعَوَانَةَ قَالَ: نَا سِمَاكُ بْنُ حَرْبٍ، عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ...»[3] در این سند نیز «ابو عبیده عبد الوارث بن ابراهیم» حضور دارد که ناشناخته است.[4]

ج) ابن ابی الحدید نیز این روایت را بدون ذکر سند کامل و به صورت مرسل از شعبی نقل می‌کند.[5]

بنابراین، نقل مشهور به جهت وجود حسن بصری در سند، قابل اعتماد نیست و دیگر نقل‌ها هم سند قوی و معتبری که منشأ حکم شرعی باشد، ندارند؛ علاوه بر اشکالات سندی، نقل این حدیث از سوی «ابوبکره» نیز که در معرض اتهام بوده و به خاطر توجیه شرکت نکردن در جنگ جمل این حدیث را بیان کرده، می‌تواند مهمترین چالش در صحت این حدیث باشد. زیرا ممکن است برای توجیه عدم شرکت خود در جنگ این روایت را ساخته باشد.

از سوی دیگر، این احتمال وجود دارد که این حدیث در مورد فردی خاص و شرائط خاصی بیان شده باشد، نه اینکه مربوط به همه زنان باشد، زیرا همان‌گونه که در صدر حدیث آمده، زمانی که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) شنیدند که ایرانیان دختر کسری را پادشاه کرده‌اند، این جمله را بیان کردند.

همچنین بر فرض صحت حدیث و اینکه در مورد تمام زنان بوده، باز تبعیضی علیه زنان نیست، چراکه ممکن است این حدیث به خاطر ویژگی خاصی باشد که در زنان است، و بر کسی پوشیده نیست که زنان و مردان دارای ویژگی‌های خاصی هستند و این ویژگی‌های خاص، سبب می‌شود که مسئولیت‌های متفاوتی به آن‌ها سپرده شود، و این کار نه تبعیض، بلکه عین عدالت است. بدون شک در کارهای بزرگ و مدیریت کلان، آقایان بسیار قوی تر و موفق تر از زنان بوده اند، البته ممکن است در این بین استثنائاتی وجود داشته باشد و معدود زنانی این قابلیت را داشته باشند که جامعه را اداره کنند، اما غالب زنان این توانایی را ندارند. به همین خاطر حضرت نیز توصیه کرده اند مدیریت یک کشور بزرگ بر عده یک زن نباشد، چون ممکن است از از عهده آن بر نیاید و مردم را به تباهی و نابودی بکشاند. بنابراین تقسیم وظایف و بیان و شرح وظایف هر قشر هرگز تبعیض و ناعدالتی در حق آن طیف محسوب نمی‌شود.   

_____________________
پی‌نوشت
[1]. صحيح البخاری، محمد بن إسماعيل أبو عبدالله البخاری الجعفی، دار طوق النجاة، الأولى، 1422هـ، ج9، ص55.
[2]. إرواء الغليل في تخرج أحاديث منار السبيل، محمد ناصر الدين الألبانی، ج8، ص109.
[3]. المعجم الأوسط، أبو القاسم الطبرانی، دار الحرمين، القاهرة، ج5، ص123.
[4]. مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، أبو الحسن نور الدين علي بن أبي بكر بن سليمان الهيثمی، مكتبة القدسي، القاهرة، 1414 هـ، 1994 م، ج5، ص209.
[5]. شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ابن أبي الحديد، عبد الحميد بن هبة الله‏، مكتبة آية الله المرعشي، 1404 ق‏، ج‏6، ص227.