بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از اعمال بسیار مهم و مفید در زندگی انسان؛ دعا به درگاه خداوند است.
هر یک از انسان‌ها و بلکه تمام موجودات؛ به نوعی خداوند را می‌خوانند و دانسته و ندانسته دست نیاز به سوی او دارند (یَسْئَلُهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ كُلَّ یَوْمٍ هُوَ فی شَأْن [الرحمن/29] هر كه در آسمانها و زمین است (به زبان قال و حال) از او درخواست مىكند او هر روز و هر زمان در كارى است).
اما انسان‌های معتقد و موحّد می‌دانند که تنها خداوند است که قادر بر انجام هرکاری است و دیگران همه محتاج اویند پس با علم و آگاهی از او درخواست می‌کنند و همچنین دعا را نوعی عبادت می‌دانند و بلکه بنابر فرمایش پیامبر صلی الله علیه و آله دعا٬ مغز عبادت است (الدعاء مخ العبادة [1]) و به فرموده‌ی امام علی علیه السلام؛ دوست داشتنی‌ترین کارها در زمین نزد خداوند دعاست (أحب الأعمال إلى الله سبحانه فی الأرض الدعاء [2]).
قرآن کریم میفرماید: «وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذینَ یَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرین[غافر/ 60] و پروردگارتان گفت: «مرا بخوانید تا براى شما اجابت كنم. همانا كسانى كه از عبادت من سر باز زده و تكبّر مىورزند به زودى با سرافكندگى به جهنّم وارد مىشوند»».
از این آیه‌ی کریمه نکاتی برداشت می‌شود:
اول اینکه: دعا زمینه‌ی تربیتی دارد چرا که فرمود: «قالَ رَبُّكُمُ» و ربّ؛ معنای تربیت و رشد دارد.
دوم: دعا٬ چیزی است که خداوند از ما خواسته «قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونی» و همچنین خواسته در دعا فقط از او بخوانیم «اُدْعُونی»
سوم اینکه: اگر دعا به نفع ما باشد بدون فاصله اجابت می‌شود (با استفاده از کلمه‌ی « لَكُمْ» و اینکه بین دو کلمه‌ی «ادْعُونی أَسْتَجِبْ» چیزی مثل فاء یا ثمّ فاصله نشد) البته اجابت٬ به معنی توجه و استماع است و ممکن است دادن آنچه را كه بنده می‌خواهد؛ بنابر مصالحی به تأخیر افتد.
چهارم اینکه: دعا عبادت است و دعا نکردن نشانه‌‌ی تکبّر چرا که فرمود: «یَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی»
و پنجمین نکته اینکه: اگر کسی از دعا نکردن تکبّر کرد سزایش این است که با سر‌افکندگی به جهنم برود و این مجازاتی عادلانه است.
مستجاب نشدن بعضی دعاها
گاهی دعا مستجاب نمی‌شود به خاطر گناه و ظلم و گاهی خواسته‌ی بنده داده نمی‌شود؛ زیرا بعضی خواسته‌های بندگان اگر داده شود نظام آفرینش را بهم می‌ریزد و بعضی از دعاها که داده نمی‌شوند ممکن است دعا نباشند زیرا ما با دعا از خداوند؛ طلب خیر می‌کنیم و شاید آن دعا طلب شرّ باشد و ما خبر نداشته باشیم.[3]
یک دعا و یک اثر
با توجه به مطالبی که در مورد دعا عرض شد؛ این روایت را بخوانید و از اثرات این دعا بهره‌مند شوید:
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «مَنْ أَرَادَ شَیْئاً مِنْ قِیَامِ اللَّیْلِ وَ أَخَذَ مَضْجَعَهُ فَلْیَقُلْ- بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَا تُؤْمِنِّی مَكْرَكَ وَ لَا تُنْسِنِی ذِكْرَكَ وَ لَا تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ أَقُومُ سَاعَةَ كَذَا وَ كَذَا إِلَّا وَكَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مَلَكاً یُنَبِّهُهُ تِلْكَ السَّاعَة [4] هر كه بخواهد مقدارى از شب را (براى عبادت) برخیزد، ببستر خواب كه رود، بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَا تُؤْمِنِّی مَكْرَكَ وَ لَا تُنْسِنِی ذِكْرَكَ وَ لَا تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ أَقُومُ سَاعَةَ كَذَا وَ كَذَا» (و بجاى كذا و كذا ساعتى كه مىخواهد برخیزد را بگوید) پس خداى عز و جل فرشتهاى را بر او می‌گمارد تا او را در همان ساعت از خواب بیدار كند»
انشاءالله از فرصت دعا غافل نباشیم و بتوانیم بهترین استفاده را از دعا ببریم که امام صادق علیه السلام به یکی از اصحاب خود فرمودند: «يَا مُيَسِّرُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ إِنَّ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْزِلَةً لَا تُنَالُ إِلَّا بِمَسْأَلَة [5] دعا كن و مگو كه كار گذشته است و آنچه مقدر شده همان شود (و دعا اثرى ندارد)، همانا نزد خداى عز و جل منزلت و مقامى است كه نمی‌توان به آن رسید مگر با دعا»
پی‌نوشتها:
[1]. بحار الانوار٬ ج90٬ ٬ ص300
[2]. اصول کافی٬ ج2 ٬ ص467 و 468
[3]. با استفاده از تفسیر نور٬ ج10 ٬ ص279 و 280
[4]. اصول کافی٬ ج2 ص540
[5]. اصول كافي، ج2، ص466