-دنیا گرایی ریشه و سرمنشأ تمام رذایل اخلاقی و بیماری‌های روحی و روانی است
شب قدر یکی از فرصت‌های ناب و طلایی است که انسان‌های هوشیار و دانا آن را غنیمت شمرده و برای استفاده صحیح و بهینه از آن سعی می‌کنند با انجام اعمال عبادی همچون نماز، دعا، صدقه، خواندن قرآن و اعمال نیک دیگر زمینه رضایت و خرسندی باری تعالی رانسبت به خود فراهم نمایند و به مدارج عالی بندگی و قرب الهی دست یابند؛ از جمله‌ی این اعمال عبادی که در منابع روایی به آن سفارش و تأکید شده، قرائت سوره مبارکه روم است، در این نوشتار سعی داریم علاوه بر بیان اهمیت و جایگاه قرائت سوره روم خوشه‌ای از خرمن معارف وحیانی این سوره آسمانی را مورد تأمل و واکاوی قرار دهیم.
جایگاه و اهمیت قرائت سوره روم در شب قدر
شیخ صدوق در کتاب ثواب اعمال در خصوص اعمال شب قدر این چنین روایتی را نقل نموده است: «و عِشرينَ، فَهُوَ وَ اللّهِ يا أبا مُحَمَّدٍ مِن أهلِ الجَنَّةِ لا أستَثني فيهِ أبَداً، و لا أخافُ أن يَكتُبَ اللّهُ عَلَيَّ في يَميني إثماً، و إنَّ لِهاتَينِ السّورَتَينِ مِنَ اللّهِ مَكاناً.[1]امام صادق(عليه السلام) (خطاب به ابو بصير): هر كس دو سوره عنكبوت و روم را در شب بيست و سوم ماه رمضان بخواند، به خدا قسم اى ابو محمّد او از اهل بهشت است و هرگز در اين سخن استثنا نمىكنم و نمىترسم كه خداوند، در اين سوگند گناهى بر من بنويسد. اين دو سوره نزد خداوند، جايگاهى والا دارند».
خوشه‌ای از معارف سوره روم
1-دنیاگرایی ریشه و سرمنشأ بیماری‌های روحی و روانی
در آیات ابتدایی سوره مبارکه روم خدای متعال پرده از یک بیماری خطرناک و خانمان برانداز برداشته است، بیماری مهلک و ویرانگری که خود سرمنشأ بسیاری از فتنه‌ها و گرفتاری‌های مادی و دنیوی است،«يَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ؛[2] آنها فقط ظاهرى از زندگى دنيا را مىدانند، و از آخرت (و پايان كار) غافلند!». این آیه شریفه بیانگر حال و روز زندگی بسیاری از افراد است، کسانی که تنها از زندگى دنيا آگاهند، و تازه از اين زندگى نيز به ظاهرى قناعت كردهاند، مجموعهاى از سرگرمی‌ها و لذات زودگذر و خواب‌ها و خيال‌ها برداشت آنها را از زندگى دنيا تشكيل مىدهد، غرور و غفلتى كه در اين برداشت نهفته است بر كسى پوشيده نيست. بیماری که موجب شده است افراد آمال و آرزوهای خود را تنها در دایره حیات دنیوی جستجو نمایند و برای حیات واقعی و جاودان برنامه و راهبردی نداشته باشند.[3]
ویژگی و خصوصیات افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند را می‌توان این چنین برشمرد: كوتهبينى، سطحىنگرى و توجّه نكردن به ماوراى مادّيات، فراموشی آخرت و گرفتار شدن در غفلت و ناآگاهی، و مبتلا شدن به رذایل اخلاقی همچون حرص و طمع و زیاده‌طلبی و طغیان‌گری، از طرفی یکی از راهکارهایی که در همین سوره برای درمان آن ارائه شده است: تفکر و تدبر هوشمندانه در آیات الهی است. نتيجهى فكر سالم، ايمان به حقّانيّت و هدف‌دار بودن هستى و آخرت است و نتيجهى بىفكرى، كفر و انكار معاد است.[4]
2-بیماری‌ای خطرناک‌تر از کرونا و ابولا
به محض اینکه یک بیماری نادر و خطرناک همچون کرونا ویروس و یا ابولا و غیره سر و کله‌اش در میان جوامع انسانی پیدا می‌شود آشوب و اضطراب و نگرانی زندگی همه انسان‌ها را در برمی‌گیرد. گاهی اوقات اپیدمی ترس و نگرانی کارهای روتینگ و روزمره بسیاری از خانواده‌ها را با چالش و آسیب همراه می‌سازد، این در حالی است که این چنین بیماری و ویروس‌هایی تنها تهدید کننده زندگی کوتاه مدت دنیوی هستند که شاید فرصت زیادی هم از آن باقی نمانده باشد در این بین متأسفانه جوامع بشری با بیماری‌های به مراتب خطرناک‌تری مواجه هستند که با بی‌تفاوتی و ساده‌اندیشی از کنار آنها عبور می‌کنند، بیماری از جنس گناه و رذایل اخلاقی که حیات طیبه و ماندگار ابدی را به مخاطره انداخته است. «ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذينَ أَساؤُا السُّواى أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ كانُوا بِها يَسْتَهْزِؤُنَ؛[5] سپس سرانجام كسانى كه اعمال بد مرتكب شدند به جايى رسيد كه آيات خدا را تكذيب كردند و آن را به مسخره گرفتند!».
آرى گناه و آلودگى همچون بيمارى خوره به جان انسان مىافتد، و به تدریج روح ايمان را خورده و از بين مىبرد، و كار به جايى مىرسد كه سر از تكذيب آيات الهى در آورده، و از آن هم فراتر مىرود، و او را به استهزاء و سخره گرفتن پيامبران و آيات الهى وامىدارد، و به مرحلهاى مىرسد كه ديگر هيچ وعظ و اندرز و انذارى در او مؤثر نيست و جز تازيانه دردناك عذاب الهى راهى باقى نمىماند! يك نگاه به صفحات تاريخ زندگى بسيارى از ياغيان و جانيان نشان مىدهد كه آنها در آغاز كار چنين نبودند حداقل نور ضعيفى از ايمان در قلب آنها مىتابيد، ولى ارتكاب گناهان پى در پى سبب شد كه روز به روز از ايمان و تقوا فاصله بگيرند و سرانجام به آخرين مرحله كفر برسند.[6]
3-سرچشمه فساد، در دنیا
یکی از نکات بسیار مهم و آموزنده در سوره مبارکه روم برداشتن پرده از سرچشمه گرفتاری‌ها و فتنه‌ها در جوامع انسانی است، کم نیستند افرادی که با کوته‌بینی و عدم معرفت و شناخت کافی همیشه به دنبال مقصر جلوه دادن باری تعالی در ایجاد بلایا و گرفتاری‌ها هستند، گاهی اوقات وقتی ظلم و یا فتنه‌ای در گوشه‌ای از جهان رخ می‌دهد، بدون اینکه به دنبال سرمنشأ اصلی آن گرفتاری باشند، زبان به شکایت و کفر باز کرده و زبان به ناحق می‌گشایند، این در حالی است که اگر انسان‌ها به عملکرد و نوع رفتار خود در ایجاد گرفتاری‌های دنیوی توجه داشتند، سرمنشأ همه این فساد و تباهی‌ها در جهان را کسی جز انسان لجوج و عنان گسیخته نمی‌یافتند:«ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ؛[7] فساد، در خشكى و دريا بخاطر كارهايى كه مردم انجام دادهاند آشكار شده است؛ خدا مىخواهد نتيجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شايد (بسوى حق) بازگردند!».
آيه فوق معنى ومفهوم وسيع و گستردهاى را پيرامون ارتباط" فساد" و" گناه" با يكديگر بيان مىكند كه نه مخصوص سرزمين مكه و حجاز است، و نه عصر و زمان پيامبر(صلی الله علیه و اله) بلكه به اصطلاح از قبيل قضيه حقيقيه است كه پيوند" محمول" و" موضوع" را بيان مىكند، به عبارت ديگر هر جا فسادى ظاهر شود بازتاب اعمال مردم است، و در ضمن يك هدف تربيتى دارد، تا مردم طعم تلخ نتيجه اعمالشان را بچشند، شايد به خود آيند. بعضى مىگويند: اين آيه ناظر به آن قحطى و خشكسالى مىباشد كه به خاطر نفرين پيامبر (صلی الله علیه و اله) دامان مشركان مكه را گرفت، باران قطع شد، بيابان‌ها خشكيد و خشكيدهتر شد، و حتى استفاده از صيد دريا (درياى احمر) براى آنها مشكل گشت. به فرض كه اين سخن از نظر تاريخى صحيح باشد تنها بيان يك مصداق است و معنى آيه را در مساله ارتباط فساد و گناه هرگز محدود نمىكند، نه محدود به آن زمان و مكان و نه محدود به خشكسالى و كمى باران.[8]
سخن پایانی:
شب قدر بهترین و با ارزش‌ترین فرصت برای درمان بیماریی‌های خطرناکی همچون هواپرستی و دنیا گرایی است در واقع انسان نادم و پشیمان با دقت و تأمل در آیات قرآن کریم همچون سوره مبارکه روم، به عواقب و تبعات شوم بیماری‌های روحی و روانی بیشتر می‌نگرد از این رو تلاش می‌نماید با استعانت و یاری جستن از خدای منان به دنبال درمان آن بیماری‌ها باشد.
پی نوشت ها:
[1].ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص109.
[2]. عنکبوت/7.
[3]. تفسير نمونه، ج16، ص365.
[4].تفسير نور، ج7، ص181.
[5]. روم/10.
[6]. تفسير نمونه، ج16، ص375 .
[7]. روم/41.
[8]. تفسير نمونه، ج16، ص451.
خدای متعال در قرآن کریم هم پرده از بیماری‌های روحی و روانی انسان برداشته و هم راهکار درمان و نجات از آن بیماری‌ها را در پیش روی افراد قرار داده است.