انقلاب جهانی اخلاق در زمان ظهور حضرت مهدی(عج)

بلوغ عقلی و علمی جامعه
اساسی ترین اتفاقی که هنگام ظهور امام عصر عجّل الله تعالی فرجه الشریف می افتد تکمیل بلوغ فکری و تعقّل انسان ها است که زمینه‌ساز اصلاح همه امور خواهد شد؛ چنان که امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: «الْعَقْلُ مُصْلِحُ كُلِّ أَمْر؛ [1] عقل، اصلاح کننده هر امری است.» از همین رو است که امام باقر علیه السلام با تأکید بر بلوغ نهایی عقل مردم عصر ظهور می فرمایند: «إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اللَّهُ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ كَمَلَتْ بِهِ أَحْلَامُهُم‏؛ [2] هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند دست محبتش را به سر بندگان می گذارد و عقول آنها را با آن به کمال می‌رساند و بلوغ فکری آنان رشد یافته و تکمیل می شود».
از نظر علمی نیز رشد آموخته های معارف قرآن و سنت نبوی که موجب هدایت انسانهاست توسط امام زمان علیه السلام به اندازه ای رشد می کنند که امام باقر علیه السلام در توصیف آن می فرمایند: «وَ تُؤْتَوْنَ الْحِكْمَةَ فِي زَمَانِهِ حَتَّى إِنَّ الْمَرْأَةَ لَتَقْضِي فِي بَيْتِهَا بِكِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى وَ سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ ص‏لّی الله علیه و آله؛ [3] در زمان حضرت مهدی علیه السلام علوم و حکمت را آن چنان خواهید آموخت که یک زن خانه دار در منزل خودش طبق قرآن و شیوه رسول‌خدا صلّی الله علیه و آله حکم خواهد کرد».
به هر حال، بلوغ فکری در زمان ظهور امام زمان علیه السلام تأثیر جدی بر رشد همه ابعاد زندگی انسان و از جمله بعد اخلاقی آن دارد. اینک به برخی از تأثیرات ظهور بر اخلاق جامعه اسلامی اشاره می کنیم.

تقویت روحیه برادری و اعتماد عمومی
یکی از پایه های اخلاق اسلامی، اعتماد به خدای متعال است. در جامعه اسلامی آنچه افراد جامعه را به یکدیگر پیوند داده و موجب اعتماد عمومی بین آنها می شود ایمان به خداست. بر همین اساس، قرآن کریم می فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ ؛ [4] در حقيقت مؤمنان با هم برادرند.»
در جامعه عصر ظهور، به جهت تقویت ایمان حقیقی در بین مردم، اعتماد عمومی نیز رشد می یابد و مؤمنان، یکدیگر را دوست و محرم یکدیگر می دانند و به یکدیگر اعتماد کامل دارند؛ چنان که امام باقر علیه السلام می فرماید: «إِذَا قَامَ الْقَائِمُ جَاءَتِ الْمُزَايَلَةُ وَ يَأْتِي الرَّجُلُ إِلَى كِيسِ أَخِيهِ فَيَأْخُذُ حَاجَتَهُ لَا يَمْنَعُه‏؛ [5] در زمان قیام قائم دوری ها و جدایی ها از بین می رود تا آن جا که  هر کس هر چه احتیاج دارد، از جیب برادر(دینی)اش بر می دارد و او هم مانع نمی شود.»

اوج اخلاق عملی
روش تربیت و رشد اخلاقی جامعه عصر ظهور و حکومت امام زمان علیه السلام مطابق با نقشه زمامداری اسلامی است. به این معنا که از سویی اخلاق عملی زمامداران، مروّج اخلاق و تربیت دینی در جامعه است همان گونه که امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً [فَعَلَيْهِ أَنْ يَبْدَأَ] فَلْيَبْدَأْ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ وَ لْيَكُنْ تَأْدِيبُهُ بِسِيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِم‏؛ [6] هر کس خویش را پیشوای دیگران قرار دهد اصلاح خویش را بر اصلاح دیگران مقدم بدارد و پیش از آن که مردم را با زبان خود تبلیغ کند با سیرت و رفتار خود دعوت کند و کسی که معلم و ادب کننده خویشتن است به احترام سزاوارتر است از کسی که معلم و مربی مردم است».
از سوی دیگر، امام علی علیه السلام در مورد تأثیرپذیری مردم از حاکمانشان می فرمایند: «النَّاسُ بِأُمَرَائِهِمْ أَشْبَهُ مِنْهُمْ بِآبَائِهِم‏؛ [7] مردم، به دولت‌مردان خود شبيه‌ترند تا به پدران‌شان.»
این در حالی است که یکی از شناسه های امام معصوم، اخلاق عملی و عمل به تمام معروف و ترک تمامی منکرات است. امام رضا علیه السلام در توصیف اخلاق عملی امام معصوم می فرمایند: «وَ يَكُونُ آخَذَ النَّاسِ بِمَا يَأْمُرُ بِهِ وَ أَكَفَ‏ النَّاسِ عَمَّا يَنْهَى عَنْه‏؛ [8] آنچه را به مردم فرمان می دهد، خود بیش از دیگران به آن عمل می‌کند، و آنچه را که مردم را از آن نهی کند، خود بیش از همگان از آن می‌پرهیزد.»
حکومت جهانی اسلامی به زمامداری امام زمان علیه السلام موجب ترویج عملی اخلاق در جامعه می شود. به عبارت دیگر، ویژگی خاص جامعه عصر ظهور از نظر اخلاقی آن است که به جای آن که مباحث اخلاقی بیان شود عملاً ترویج می شوند.

جراحی خواهش های نفسانی
عمده رذائل اخلاقی به خاطر پیروی از هوای نفس و خواسته های درونی است چنان که قرآن کریم با هشدار نسبت به پیروی از هوای نفس می فرماید: «وَ لا تَتَّبِعِ الْهَوى‏ فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبيلِ اللَّه‏؛ [9] و از هواى نفس پيروى مكن كه تو را از راه خدا گمراه می کند.» همین هواهای نفسانی انسان ها هستند که اخلاق در جامعه بشری را با بحران روبرو کرده است؛ اما در جامعه عصر ظهور، مهمترین خدمت به بشریت آن است که توسط امام زمان علیه السلام و حکومت ایده آل اسلامی، هوا و هوس افراد جای خود را به هدایت ناب الهی می دهد. امام علی علیه السلام در توصیف حکومت حضرت مهدی علیه السلام می فرمایند: «يَعْطِفُ الْهَوَى عَلَى الْهُدَى إِذَا عَطَفُوا الْهُدَى عَلَى الْهَوَى‏؛ [10] هواى نفس را به هدايت برمى‏ گرداند، آن زمان كه مردم مسير هدايت را به هوا برگردانده ‏اند.»
برخورد سلیقه ای، شخصی و در بسیاری اوقات خودخواهانه زمامداران، دنیای امروز را محل جولان رذائل اخلاقی و سقوط انسانیت و اخلاق ساخته است در حالی که عصر ظهور، دوران مسلط شدن قانون الهی و از بین رفتن جایگاه و تأثیر هر گونه تمایلات نفسانی بر مدیریت جامعه خواهد بود. پس بهتر است خود و جامعه مان را برای استقبال از چنین جامعه ایده آلی آماده کرده و برای احیای اخلاق اسلامی در پرتو عمل به فرامین سعادت بخش الهی به پا خاسته و طرحی نو دراندازیم.

پی نوشت
[1] ‏علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم و المواعظ (موسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر: قم، ۱۳۷۶)، 38, حدیث 835.
[2] ‏محمد بن یعقوب کلینی، الکافي (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج 1, 25, حدیث 21.
[3] ‏محمد بن ابراهیم نعمانی و محمد بن ابراهیم نعمانی، الغيبة (للنعماني) (مکتبة الصدوق: تهران، ۱۳۹۷)، 239.
[4] سوره حجرات، آیه 10.
[5] ‏علی میرشریفی، محمد بن محمد مفید و محمد بن محمد مفید، الإختصاص (جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي: قم، بی‌تا)، 24.
[6] ‏محمد بن حسین شریف الرضی، نهج البلاغة (صبحی صالح) (موسسة دار الهجرة: قم، ۱۴۱۴)، 480, 73.
[7] ‏حسن بن علی ابن‌شعبه، تحف العقول (جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي: قم، ۱۳۶۳)، 208.
[8] ‏محمد بن علی ابن‌بابویه، من لا يحضره الفقيه (جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي: قم، ۱۳۶۳)، ج 4, 418.
[9] سوره ص، آیه 26.
[10] ‏شریف الرضی، نهج البلاغة (صبحی صالح)، ص195، خطبه 138.