-ایمان، تعهد، ساده زیستی و داشتن کفویت، از جمله اصلی ترین معیارهای امام علی و حضرت زهراء (علیهم السلام) در ازدواج هستند.
انسان برای ازدواج معیارهای متعددی را می‌تواند مد نظر قرار دهد اما هر معیار برای انتخاب، یک اثر و نتیجه خاص را در زندگی به وجود خواهد آورد. اگر معیار را زیبایی یا مال و یا حتی موقعیت اجتماعی ویژه قرار دهید طبیعتاً ممکن است آن را به دست آورید اما زیبایی، مال، موقعیت اجتماعی و اموری از این قبیل به تنهایی آرامش را برای زندگی مشترک به ارمغان نخواهند آورد. قرآن هدف اصلی ازدواج را رسیدن به آرامش در سایه تأمین نیازهای ضروری قلمداد می‌کند که این هدف در راستای هدف اصلی خلقت انسان قرار می‌گیرد. قرآن کریم در آیه21 سوره روم می‌فرماید: «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ و از نشانه‌هاى او آن است كه از جنس خودتان همسرانى براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد و ميان شما و همسرانتان علاقه‌ى شديد و رحمت قرار داد؛ بى شك در اين (نعمت الهى،) براى گروهى كه مى‌انديشند نشانه‌هاى قطعى است.» همان طور که یاد خدا و حرکت به سمت او آرامش‌دهنده است ازدواج نیز یک حرکت خدایی شمرده می‌شود و در مسیر عبودیت تفسیر می‌گردد نهایتاً قرار است آرامش ما را تأمین نماید.
همان خدایی که ازدواج را برای آرامش می‌خواهد، معیارهایی را نیز برای ازدواج قرار می‌دهد تا انسان با ازدواج به آن آرامش دست پیدا کند. هر معیار دیگری را که برای ازدواج قرار دهیم اما معیار الهی در آن نادیده گرفته شود، آن ازدواج به هدف اصلی خود که رسیدن به آرامش و حرکت به سمت خداست نخواهد رسید.
در ازدواج امام علی و حضرت زهراء (علیهما السلام) معیارهایی مد نظر قرار گرفته که مهمترین آنها را می‌توان از دل این ازدواج مبارک استخراج نمود و سرلوحه هر ازدواجی قرار داد.
1.معیار اول ایمان:
معیار اولی و اصلی در ازدواج حضرت زهرا (علیها سلام) با امام علی (علیه السلام) ایمان و پاکی از هر گونه آلودگی و گناه بوده است و این را پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در همان شب اول زفاف، برای آن دو بزرگوار از خدای تبارک و تعالی مسألت می‌دارد و می‌فرماید: «اَللَّهُمَّ إِنَّهُمَا مِنِّي وَ أَنَا مِنْهُمَا اَللَّهُمَّ كَمَا أَذْهَبْتَ عَنِّي اَلرِّجْسَ وَ طَهَّرْتَنِي تَطْهِيراً فَأَذْهِبْ عَنْهُمَا اَلرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمَا تَطْهِيراً؛[1] پروردگارا! اين داماد و عروس از من هستند و من از آنها؛ همان گونه كه مرا از پليدى پاك نمودى، اين دو را نيز از پليدى پاك گردان.»
2.معیار دوم قرار ندادن مادیات به عنوان اصل:
در ازدواج حضرت زهراء (علیها سلام) هیچ نشانه ای از توجه ویژه به مادیات وجود ندارد؛ نه دارا بودن امام علی (علیه السلام) مورد نظر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است و نه جهیزیه بیشتر از حد ضرورتِ حضرت زهراء (علیها سلام) مورد توجه مولای متقیان (علیه السلام)؛ در فرازی دیگر از همین حدیث شریفی که بیان شد، به مباحث مالی نیز اشاره می‌شود آنجا که «سعد بن معاذ انصارى به على بن ابى طالب (عليه السّلام) گفت: به خدا سوگند رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) جز به تو به جاى ديگرى نظر ندارد، على (عليه السّلام) در پاسخ وى فرمود: ازدواج به مال نياز دارد و من ثروتى در اختيار ندارم كه تقاضا كنم! رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) نيز آگاه است كه دست من از مال دنيا تهى است! سعد گفت: تو را سوگند مى‌دهم كه حتما به اين أمر اقدام نمايى .... على (عليه السّلام) به حضور پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) شرفياب شد، اما از فرط حيا، سر به زير انداخته بود و سخنى نمى‌گفت، رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) فرمود: يا على! من در چهرۀ شما علامت حاجت مى‌نگرم، حاجتت چيست؟ عرض كرد: خواستگارى فاطمه! پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) با چهره‌اى شادمان و گشاده، به تقاضاى وى لبخند زد و فرمود: با اشتياق و محبت مى‌پذيرم.»[2] همین معیار در جهیزیه و خرج عروسی نیز وجود داشت که این کوتاه نوشته امکان پرداختن به همه آنها را ندارد.
3.معیار سوم تعهد:
یکی از معیارهای بسیار مهم که باید در زندگی بدان توجه شود میزان تعهد و مسؤولیت‌پذیری هر کدام از زوجین است. در زندگی مشترک با انجام مسؤولیت‌ها می‌توان کار را پیش برد، رضایت همسر را به دست آورد و آرامش را در خانه گسترش داد. این ویژگی ممتاز در معیارهای ازدواجی امام علی و حضرت زهراء (سلام الله علیهما) موج می‌زند که سبب جلب رضایت این دو بزرگوار از هم شده است. امام باقر (عليه السلام) می‌فرمایند: «لا شَفيعَ للمرأةِ أنجَحُ عِند رَبِّها مِن رِضا زَوجِها ، و لَمّا ماتَتْ فاطمةُ عليها السلام قامَ علَيها أميرُ المؤمنينَ عليه السلام و قالَ : اللَّهُمَّ إنّي راضٍ عَنِ ابنَةِ نَبِيِّكَ ، اللّهُمّ إنّها قد أوحَشَتْ فَآنِسْها؛[3] براى زن، نزد پروردگارش شفيعى كارسازتر از خشنودى شوهرش نيست. وقتى فاطمه عليها السلام درگذشت، امير المؤمنين كنار آن بزرگوار ايستاد و گفت : بار خدايا! من از دختر پيامبر تو راضى هستم ؛ خدايا! او اكنون تنهاست پس تو همدمش باش .» تعهد زناشویی رمز رضایت قلبی در لحظه لحظه زندگی است.
4.معیار چهارم کفویت:
از دیگر معیارهای حیاتی برای انتخاب همسر که در زندگی این دو وجود نورانی قابل مشاهده است رعایت تناسب و کفویت است. اینگونه نیست که هر دو انسانی که خوب هستند الزاما برای هم نیز خوب باشند. باید تناسب و همتایی لازم نیز مد نظر قرار گیرد و بر اساس آن تصمیم به ازدواج صورت پذیرد. امام صادق (عليه السلام) به این مسأله بسیار مهم درباره امام علی و حضرت زهراء (عیهما السلام) اشاره می‌نماید و می‌فرماید: «لَولا أنَّ اللّه خَلَقَ أميرَ المُؤمِنينَ لِفاطِمَةَ ما كانَ لَها كُفوٌ عَلَى ظَهرِ الأرضِ؛[4] اگر خداوند اميرمؤمنان را براى فاطمه نمىآفريد ، در زمين همتايى براى او نبود.»
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1.کشف الیقین فی فضائل امیر المومنین، حسن بن یوسف علامه حلی، ص195، انتشارات موسسه الطبع و النشر وزاره الثقافه و الارشاد الاسلامی، تهران، 1411ه ق.
2.همان.
3.بحار الانوار، محمد باقر بن محمد تقی مجلسی، ج78، ص345، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بیروت.
4.البرهان فی تفسیر القرآن، هاشم بن سلیمان بحرانی، ص143، انتشارات موسسه البعه قسم الدراسات الاسلامیه، قم.
همان خدایی که ازدواج را برای آرامش می‌خواهد، معیارهایی را نیز برای ازدواج قرار می‌دهد تا انسان با ازدواج به آن آرامش دست پیدا کند. در ازدواج امام علی و حضرت زهراء (علیهما السلام) معیارهایی که مدّنظر قرار گرفته همان معیارهای خدایی است.