احیای سنت امر به معروف و نهی از منکر، از مهم‌ترین اهداف امام حسین(علیه‌السلام) از قیام بود.
شیعه مفتخر است انسان‌های برگزیده و عالی را به عنوان الگو و امام خود دارد و تلاش می‌کند سیره و رفتار آن‌ها را سرلوحه زندگی خود قرار دهد. یکی از مهم‌ترین الگوهای رفتاری شیعه، قضیه کربلا و جان‌فشانی سرور و سالار شهیدان عالم حضرت اباعبدالله الحسین(علیه‌السلام) است.
اباعبدالله الحسین(علیه‌السلام) به جهانیان نشان داد که می‌شود در راه خدا جان و مال و فرزند خود را قربانی کرد و عزت خرید؛ می‌شود در راه خدا عشق بازی کرد و به مقام خلیفه اللهی رسید، می‌شود جان داد و نفس مطمئنه شد و خدا را در آغوش گرفت.
حضرت برای این‌که دیگران و دشمنان‌شان، هدف ایشان از قیام را تحریف نکنند و تلاش ایشان برای پرپایی دین خدا را دنیاطلبانه تعبیر نکنند، در نامه‌ای که به برادر خود محمد بن حنفیه می‌نویسد، کاملا روشن و شفاف هدف خود را توضیح داده است: «أَنِّي لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي ص أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع»[1] یعنی اصلاح امت جدم و امر به معروف و نهی از منکر هدف من از قیام است.
عالم بداند حسین(علیه‌السلام) تن به ذلت نمی‌دهد و شعار همیشگی او «هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة» است و هیچ‌گاه دنیای فانی و زیبایی‌های آن، نمی‌تواند او را فریب دهد. بنابراین بدون شک هدف از قیام حضرت، امر به معروف و نهی از منکر بود، دین در جامعه اسلامی داشت از بین می‌رفت، به انحراف کشیده شده بود، افرادی مانند یزید(لعنه‌الله‌علیه) خود را جانشین پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و نماد دین‌داری معرفی کرده بودند، لذا حضرت برای احیای سنت جدش و دین مبین اسلام قیام کرد و امر به معروفی عملی انجام داد و جان شیرین خود را فدای اسلام کرد.
شیعه همیشه تاریخ انقلابی بوده است، زیرا الگویی زیبا و عالی برای جان‌فشانی دارد. شیعه از امام خود می‌آموزد که سنت امر به معروف و نهی از منکر - یکی از اصلی‌ترین واجبات الهی- را در جامعه جاری کند. حتی به خاطر برچیده شدن برخی از محرمات و منکرات، حاضر است جان خود را نیز فدا کند.
امر به معروف و نهی از منکر در حال حاضر نیز یکی از ضروریات جامعه اسلامی ایران است؛ فراموش شدن این واجب الهی خسارات جبران‌ناپذیری را بر جامعه اسلامی وارد خواهد کرد. پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز در حدیثی نورانی فرمودند: « کلکمْ راعٍ، وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِه: هر کدام از شما مسئول هستید و درباره افرادی که به سخن شما گوش می‌دهند بازخواست خواهید شد»[2] این جمله نورانی یکی از عالی ترین بیانات در حوزه مسائل اجتماعی است.
این جمله حضرت یعنی همه مردم نسبت به سرنوشت همدیگر مسئولیت دارند و هیچ کس نمی‌تواند بگوید: به من ربطی ندارد، زیرا خوب یا بد بودن افراد جامعه بر روی دیگر افراد تاثیرگذار است. قرآن کریم نیز دستور می‌دهد که ما در جامعه امر به معروف را به جا آورده و اهل خیر بوده و دیگران را به خیر و نیکی دعوت کنیم: «وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِوَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ[آل‌عمران/104] و باید از شما گروهی باشند که [همه مردم را] به سوی خیر دعوت کنند، و به کار شایسته و پسندیده وا دارند، و از کار ناپسند و زشت بازدارند؛ و اینانند که یقیناً رستگارند.»
اگر مردم جامعه نسبت به سرنوشت همدیگر و رفتارهای اجتماعی هم، بی‌تفاوت باشند و به همدیگر تذکر ندهند، جامعه آرام آرام به سمت هنجارشکنی پیش خواهد رفت و کم کم کل جامعه را فرا خواهد گرفت و هر کسی که در آن جامعه زندگی می‌کند، از آسیب‌های آن رفتار نادرست در امان نخواهد بود.
ممکن است برخی در مقابل «امر به معروف و نهی از منکر» جبهه گرفته که این کار من، به شما ربطی ندارد؛ در واقع پاسخ او این است که رفتار تو به رفتار دیگری سرایت می‌کند و آرام آرام کل جامعه را در بر می‌گیرد، درست مانند کسی که به یک بیماری واگیردار مبتلا شده است و اگر او را رها کنیم بیماری او به کل جامعه سرایت می‌کند.
در زمان کنونی نیز که ویروس کرونا همه جهان را در بر گرفته است، هیچ کسی نمی‌تواند بگوید به کسی ربطی ندارد و من باید آزاد و رها باشم، ولو این‌که افراد زیادی را به این ویروس مبتلا کنم. هیچ عقل سلیمی چنین استدلالی را نمی‌پذیرد. در مورد احکام اجتماعی اسلام نیز وضع به همین منوال است، مثلا یک دختر بی‌حجاب نمی‌تواند بگوید به کسی ربطی ندارد، من دوست دارم آزادانه و بدون پوشش در جامعه حاضر شوم، چون بیماری بی‌حجابی او به دختر همسایه‌اش هم سرایت می‌کند و دیگر دوستان او نیز با دیدن وضع نامناسب او، ممکن است به بیماری او دچار شده و آنان نیز بی‌حجاب شوند و کم کم کل آن محله و کل شهر را فرا بگیرد.
لذا خداوند متعال امر به معروف و نهی از منکر را واجب کرد تا مردم یک جامعه نسبت به سرنوشت و رفتار هم حساس باشند و احساس مسئولیت کنند و جامعه به سمت بی‌حیایی و بی‌دینی سوق پیدا نکند. بدون شک اگر همه مردم به همدیگر تذکر دهند، جلوی بسیاری از گناهان و بی‌اخلاقی‌ها در جامعه گرفته می‌شود، مطمئنا اگر ده نفر به یک شخص تذکر دهند، او خود حیا کرده و عمل نادرست خود را اصلاح خواهد کرد. ممکن است تذکر اول تاثیر چندانی نداشته باشد، اما تذکر دوم، بهتر و تذکر سوم کارسازتر، تذکر چهارم موثر و تذکر پنجم اثر خواهد کرد و همین‌طور اگر در هر کوچه و خیابان، زن و مرد و پیر و جوان به همدیگر تذکر دهند، شخص برای حفظ آبرویش آن عمل قبیح را ترک کرده و خود را اصلاح خواهد کرد، به همین خاطر است که در اسلام امر به معروف و نهی از منکر از بزرگ‌ترین فرایض الهی شمرده می‌شوند.
بنابراین یکی از درسهای بزرگ عاشورا و کربلا، احیای سنت زیبای امر به معروف و نهی از منکر در سطح جامعه است.
_____________________________
پی‌نوشت
[1]. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، علامه، قم، چاپ اول، 1379 ق، ج4، ص 89.
[2]. ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى، تنبيه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام، 2جلد، مكتبه فقيه - قم، چاپ: اول، 1410 ق، ج1، ص 6.
امر به معروف و نهی از منکر در حال حاضر نیز یکی از ضروریات جامعه اسلامی ایران است؛ فراموش شدن این واجب الهی خسارات جبران‌ناپذیری را بر جامعه اسلامی وارد خواهد کرد. پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز در حدیثی نورانی فرمودند: « کلکمْ راعٍ، وَ کلکمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیتِه: هر کدام از شما مسئول هستید و درباره افرادی که به سخن شما گوش می‌دهند بازخواست خواهید شد».