-قلبمان را چون آینه کنیم تا انعکاس دهنده زیبایی های ایمان به خدا شود.
بهترین راه برای پایداری عقیده و رفتار صحیح، هنگامی است که انسان، شخصاً شیرینی آن را بچشد. بهترین راه برای تثبیت ایمان در وجود مؤمنان نیز همین است. اگر حلاوت و شیرینی و مزه روح افزا و وصف ناشدنی ایمان به خدا را دریابیم هیچ کس نمی تواند با استفاده از جاذبه های امور مادی و زیبایی های دنیا، به ایمان انسان خدشه ای وارد کند.
فریب خوردن مردم و امت های گوناگون به وسیله جاذبه های زودگذر و ناپایدار دنیا که موجب دست برداشتن آن ها از ایمان اولیه شان شده است نتیجه نچشیدن مزه شیرینی فوق العاده ایمان است. سؤال اصلی این است که چگونه مزه ناب ایمان به خدا را در کام دل بچشانیم تا به نوعی، ایمان خود را از آسیب جاذبه های مادی محافظت کنیم.
شفاف با خدا
دروغ را تنها نباید گناهی از جنس گفتن دانست بلکه دروغ، رویکرد گرایش به بدی هاست که در روایات معصومین علیهم السلام از آن به عنوان کلید همه زشتی ها تعبیر شده است چنان که امام حسن عسکری علیه السلام می فرمایند: «جُعِلَتِ الْخَبَائِثُ كُلُّهَا فِي بَيْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهَا الْكَذِب؛ [1] تمام پلیدی ها و زشتی ها در خانه اى نهاده شده که کلید آنها دروغگویى است.» گرایش به بدی ها در عین ادعای حق جویی، حاکی از نوعی دروغ و عدم شفافیت با خداست. همین مسأله، مهم ترین مانع در راه درک حلاوت ایمان است؛ چنان که قرآن کریم درباره برخی می فرماید: «قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُم؛ [2] آنان كه با زبان خود گفتند: «ايمان آورديم»، و حال آن كه دل هايشان ايمان نياورده بود.»
از آن جا که گستره ایمان، تمام ابعاد وجودی انسان را دربرمی‌گیرد تنها کسانی می توانند طعم حقیقی ایمان به خدا را دریابند که همچون آینه ای شفاف، با تمام وجود ایمان بیاورند و از هر گونه خلاف واقع نمایی حتی به شوخی پرهیز کنند؛ چرا که اساساً راه حق و حقیقت، سراب و شوخی نیست. این، ترجمان فرمایش امیرالمؤمنین علیه السلام است که: «لَا يَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِيمَانِ حَتَّى يَتْرُكَ الْكَذِبَ هَزْلَهُ وَ جِدَّه؛ [3] هيچ بنده اى طعم ايمان را نچشد، مگر آن گاه كه دروغ، شوخى يا جدّى آن را، ترك گويد.»
دل به زودگذرها نبندیم
ارزش انسان ها به اندازه ارزش دلبستگی ها و دغدغه شان است همان گونه که امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِه؛ [4] قدر و اندازه هر كس به اندازه همّت اوست.» روشن است که اگر قرار است طعم ایمان چشیده شود تنها توسط قلب انجام خواهد شد بنابراین برای چشاندن حلاوت ایمان، نیاز به گونه ای خاص از مراقبت قلب است.
دلبستگی، همت و هدف آرمانی انسان چه چیزی باید باشد تا موجب شود او طعم ایمان را بچشد؟ پاسخ این است که اساساً مؤمن به طور طبیعی می تواند طعم لذت بخش ایمان را بچشد مگر این که دلبستگی های زودگذر دنیایی موجب دل مشغولی اش شود! همت یک مؤمن نباید به کمتر از تقرّب و رضای الهی معطوف شود که در غیر این صورت، خود را به بهایی کمتر از آن چه مستحق آن است فروخته و ضرر خواهد کرد.
امام صادق علیه السلام در این‌باره می‌فرمایند: «حَرَامٌ عَلَى قُلُوبِكُمْ أَنْ تَعْرِفَ حَلَاوَةَ الْإِيمَانِ حَتَّى تَزْهَدَ فِي الدُّنْيَا؛ [5] چشيدن شيرينى ايمان بر دل هاى شما حرام گشته مگر آن گاه كه دل هايتان از دنيا رويگردان شوند.» بنابراین، باید از دنیا استفاده کنیم اما نباید به آن دل بسته و به آن وابسته شویم بلکه تنها وابستگی اصلی یک مؤمن حقیقی، خداست همان طور که قرآن کریم می فرماید: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُون؛ [6] ما از آنِ خدا هستيم، و به سوى او باز مى گرديم.»
مهار مرکب شهوت ها
نقش ارزیابی همیشگی دغدغه ها و اهداف، در مراقبت از قوه چشایی طعم ایمان، به اندازه ای است که حتی می تواند موجب شود به مرور حلاوت ایمان از قلب رخت بربندد. از رسول خدا صلّی الله علیه و آله در این باره چنین نقل شده که فرمودند: «ٍمَنْ كَانَ أَكْثَرُ هَمِّهِ نَيْلَ الشَّهَوَاتِ نَزَعَ مِنْ قَلْبِهِ حَلَاوَةَ الْإِيمَان؛ [7] هر کس بیشترین همّ و غمّش رسیدن به خواهش هاى نفسانى باشد، حلاوت ایمان از قلبش گرفته مى شود.»
این، نیروی اعجاب انگیز قلب انسان مؤمن است که در صورتی که از گیر و دار شهوت ها فارغ شود، دنیای بسیار زیبای ایمان به همراه حلاوت وصف ناشدنی اش روبرویش رخ می نماید و در آن حال، دیگر، زیبایی ها و مزه های این دنیا برای او رنگ می بازد و یک دل نه، بلکه صد دل، عاشق معبودش می شود. و چقدر راه نزدیک است اما آن را برای خود دور کرده ایم ...
پی نوشت
[1] شعيري، محمد بن محمد؛ جامع الأخبار( للشعيري)، ناشر: مطبعة حيدرية، نجف، ص 148.
[2] سوره مائده، آیه 41.
[3] كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي( ط- الإسلامية)، ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج 2، ص 340، ح 11.
[4] شريف الرضي، محمد بن حسين؛ نهج البلاغة( للصبحي صالح)، ناشر: هجرت، قم، 1414 ق، ص 477.
[5] كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي( ط- الإسلامية)، ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج 2، ص 128، ح 2.
[6] سوره بقره، آیه 156.
[7] ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى؛ مجموعة ورّام، ناشر: مكتبه فقيه، قم، 1410 ق، ج 2، ص 116.
چشیدن مزه ایمان، به وسیله قلب مؤمن انجام می شود. راه چشاندن حلاوت ایمان به خدا در کام دل آن است که قلبمان را قبلا از بیماری دنیا پرستی محافظت کرده باشیم تا بتواند مزه ایمان را درک کند. در غیر این صورت، همانند کسی که بیمار است و مزه غذاها را درک نمی کند، قلب ما نیز نمی تواند مزه ایمان را بچشد.